Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ / Δημήτρης Κόρακας

Το άγχος είναι ένα συναίσθημα που υπάρχει σε όλους μας. Γενικά είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα που διευκολύνει και προειδοποιεί το άτομο στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων. Μέσω του άγχους, ο «άνθρωπος των σπηλαίων» απόφευγε να γίνει θήραμα των σαρκοβόρων αρπακτικών. Πώς γίνεται όμως ένα θετικό συναίσθημα επιβίωσης αντί να βοηθήσει το παιδί, να γίνεται εμπόδιο στην καθημερινότητα του;
Το πρόβλημα είναι στις σκέψεις που προηγούνται, δηλαδή τι πραγματικά ο εγκέφαλος του λαμβάνει ως απειλή. Διότι, για παράδειγμα, υπάρχει σημαντική διαφορά στη σκέψη ενός εφήβου στο ότι «θέλω να περάσω στο Πανεπιστήμιο» απ’ το να αντιλαμβάνεται τη σκέψη αυτή σαν να τον «κυνηγάει μια αρκούδα»! Έτσι το άγχος μπορούμε να το χωρίσουμε σε «παραγωγικό ή λειτουργικό» και σε «αντιπαραγωγικό ή παθολογικό».
Ένας σημαντικός αριθμός παιδιών και εφήβων κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους εμφανίζουν διάφορες μορφές αγχωδών διαταραχών. Οι παράγοντες που σχετίζονται με το υπερβολικό άγχος μπορεί να είναι γενετικοί, βιολογικοί, περιβαλλοντικοί ή κοινωνικοί, αλλά συνήθως είναι συνδυασμός πολλών από αυτούς. Πολλοί από τους αιτιολογικούς παράγοντες σχετίζονται με το σχολικό περιβάλλον, όπως είναι η πίεση για υψηλή απόδοση στα μαθήματα, η κοινωνικοποίηση στο σχολείο κ.ά..
Στην αντιμετώπιση και διαχείριση του άγχους των παιδιών και των εφήβων μπορούν να βοηθήσουν, οι εκπαιδευτικοί, οι σχολικοί ψυχολόγοι, αλλά κυρίως οι ίδιοι οι γονείς. Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα το άγχος στα παιδιά, οι επιπτώσεις ενδέχεται να είναι: η σχολική αποτυχία, η αδυναμία ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων και η κατάθλιψη.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι κρίσιμος και μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί που βιώνει έντονο άγχος ενθαρρύνοντας το να ζητήσει στήριξη σχετικά με τις ανησυχίες του, ωθώντας το να χρησιμοποιήσει τεχνικές αποβολής άγχους και στρατηγικές ηρεμίας και φροντίζοντας για την σταθερότητα και ασφάλεια του περιβάλλοντος. Ακόμη ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρέχει στον αγχωμένο μαθητή τη δυνατότητα εναλλακτικών τρόπων εξέτασης, να του επιτρέπει να αποχωρεί από την τάξη όταν αισθάνεται την ανάγκη, να τον εκθέτει σταδιακά σε καταστάσεις που του πυροδοτούν άγχος στο σχολικό πλαίσιο, να τον ενθαρρύνει να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες και να αναπτύσσει γύρω του ένα όσο το δυνατόν περισσότερο υποστηρικτικό περιβάλλον.
Οι γονείς παίζουν το πιο σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού. Έτσι μπορούν αρχικά να επιδιώξουν μία συζήτηση με το παιδί τους, η οποία θα αφορά τα συμπτώματα άγχους. Ακόμη πρέπει να εξετάσουν εάν υπάρχει ιστορικό αγχώδους διαταραχής, κατάθλιψης ή χρήσης ουσιών στην οικογένεια και εάν χρειαστεί να παραπέμψουν το παιδί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Επιπλέον μπορούν να ακολουθήσουν τις παρακάτω χρήσιμες συμβουλές, έτσι ώστε να βοηθήσουν το παιδί και να διευκολύνουν την επικοινωνία τους μαζί του:
– Να ακούνε με προσοχή το παιδί τους όταν είναι αγχωμένο, χωρίς να του ασκούν κριτική και να προσπαθούν να αντιληφθούν αυτό που δεν μπορεί να εκφράσει με λόγια.
– Να σέβονται τα συναισθήματά του ακόμη και εάν δεν τα κατανοούν, διότι με αυτόν τον τρόπο το παιδί τους ανακουφίζεται.
– Να ενημερωθούν από ειδικούς για τη διαφορά ανάμεσα στο λειτουργικό και το παθολογικό άγχος.
– Να ενισχύσουν την κοινωνικοποίηση του παιδιού τους, ενθαρρύνοντας το να συμμετέχει σε κοινωνικές, αθλητικές και άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες, χωρίς να πιέζεται. Αυτό θα το βοηθήσει πολύ στο να αυξήσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του,
– Να διερευνήσουν οι γονείς το δικό τους άγχος, διότι αν υπάρχει σε έντονο βαθμό πρέπει να το μετριάσουν. Οι γονείς αποτελούν πρότυπα προς μίμηση για τα παιδιά τους.
– Να αφήνουν το παιδί τους να παίρνει πρωτοβουλίες και να αποφεύγουν να είναι υπερπροστατευτικοί μαζί του, να του δείχνουν εμπιστοσύνη.
– Να βεβαιωθούν ότι υπάρχει χρόνος για να μπορεί να απολαμβάνει την ηλικία του και ότι δεν πρέπει να επιφορτίζουν με δικές τους υποχρεώσεις, τις οποίες παιδί δεν μπορεί να ανταπεξέλθει.
Σε κάθε περίπτωση η διαχείριση του άγχους των παιδιών και των εφήβων συνίσταται στην αναγνώριση του προβλήματος και την έγκαιρη αντιμετώπισή του με τη βοήθεια των γονέων, των εκπαιδευτικών, των σχολικών ψυχολόγων και των ειδικών ψυχικής υγείας.