'Ελενάκι', πολυφωνικό τραγούδι και μαρτυρίες, ΔΡΥΜΑΔΕΣ ΧΕΙΜΑΡΡΑΣ, ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ 2018

8 Aυγούστου 2018, Μεγάλο Πολυφωνικό Καραβάνι 2018.
Ξημερώνουμε στην παραλία Στροβίλι, την τελευταία πριν τον συνοριακό σταθμό Μαυροματίου, μετά την Σαγιάδα. Την παραμονή είχαμε εκδήλωση στο μαγεμένο αλώνι της Παλιάς Σαγιάδας και κατασκηνώσαμε, όπως και άλλες χρονιές, στο Στροβίλι, για να διαβούμε νωρίς το σύνορο. Πρώτος σταθμός "μέσα" ο αρχαιολογικός χώρος του Βουθρωτού, ένα απο τα ομορφότερα ίχνη της αρχαίας Ηπείρου, με περιήγηση αλλά και συμβολικό τραγούδι στο πανέμορφο θέατρο. Μετά διαβαίνουμε από τους Άγιους Σαράντα, με προορισμό την Χειμάρρα.

Από την Χειμάρρα συνεχίζουμε στον δρόμο για την Αυλώνα, ανεβάινοντας στις πλαγιές του κάθετου βουνού και λίγα χιλιόμετρα μετά βρισκόμαστε στους Δρυμάδες, ένα από τα ιστορικά επτά χωριά της περιοχής της Χειμάρρας. Δεν είναι η πρώτη μας επίσκεψη στο χωριό με το οποίο η σχέση μας ξεκίνησε από τα πρώτα χρόνια του Πολυφωνικού Καραβανιού. Στην 1η Διεθνή Συνάντηση Πολυφωνικού Τραγουδιού (1999( όπως και στην 1η Μεγάλη Συναυλία Πολυφωνικού Τραγουδιού ("ΠΑΛΛΑΣ" 2000) συμμετείχε το Πολυφωνικό της Χειμάρρας που, στην σύνθεσή του, συμπεριλάμβανε τέσσερις απόδημους από τους Δρυμάδες, τον Βασίλη Οικονόμου, την Φωτεινή Νέτσου, την Έλλη Νέτσου και τον Δημήτρη Νέτσο. Α;ξιωθήκαμε πολλά ανταμώματα από τότε, σε πολλούς σταθμούς του μεγάλου ταξιδιού των φωνών και εδώ και μια δεκαετία αρχίσαμε να τους ανταμώνουμε και στο χωριό τους, ιδιαίτερα το ζεύγος Δημήτρη και Έλλης Νέτσου.

Ο Βασίλης Οικονόμου συμμετείχε στο πολυφωνικό της Χειμάρρας, με εμφανίσεις μαζί του και στο Μέγαρο Μουσικής το 1993 (επιμέλεια Κώστα Μάτσια) και πλούσια δισκογραφία μαζί, χάρη στη συνεργασία με τον Γιωργο Κωνστάντζο στην σειρά "Έλληνες Ακρίτες" (FM Records). Έτσι, μεταξύ άλλων, στην έκδοση "Κρουστά", δισκογραφήθηκε το τραγούδι που του ζητάμε και τραγουδά εδώ, το "Ελενάκι", το 2018 πια στο χωριό του. Ένα άλλο πολυφωνικό τραγούδι για μια "Ελένη" έκανε μια απίστευτη διαδρομή, στο μεταξύ, χάρη σε διασκευή του από την Ουγγαρέζα; Marta Sebastyen και το σμίξιμό του με ένα Ιρλανδέζικο τραγούδι! Με πολλή χαρά, στην επιστροφή μας το 2018, ανταμώσαμε και τον Βασίλη Οικονόμου που είχαμε χρόνια να δούμε αλλά και τον αδελφό της Έλλης Νέτσου, Θωμά Παπανικόλα. Λίγο αργότερα την παρέα πλαισίωσε ένας ακόμη παλιός μας γνώριμος, από τις συμμετοχές του πολυφωνικού της Χειμάρρας στα πρώτα χρόνια του Πολυφωνικού Καραβανιού, ο Φώτος Ηλιάδης.

Δδώ βλέπουμε το δεύτερο τραγούδι στο αντάμωμά μας, ένα τραγούδι που έχουμε συνυφασμένο στην μνήμη μας με το πάρσιμο του Βασίλη Οικονόμου. Οι στίχοι, όπως τους τραγουδούν εδώ, είναι οι ακόλουθοι:

Ελενάκι, Ελενάκι
συ με πότισες φαρμάκι
Ελενάκι τον θεό σου
άιντε συ με πήρες στον λαιμό σου
δίπλα το βαλες Ελένη
το μαχαίρι και δεν βγαίνει
Δίπλα το βαλες κυρά μου
το μαχαίρι στην καρδιά μου.

Το τραγούδι αυτό το συναντήσαμε με ακριβώς τους ίδιους στίχους στις συλλογές των Παναγιώτη Φωτίου/ Νικόλαου Λύτη και του Γρηγόρη Κατσαλίδα, συλλογές που έχουν εκδοθεί με τον ίδιο τίτλο "Δημοτικά τραγούδια Βορείου Ηπείρου". Ο Κατσαλίδας μνημονεύει ως χώρο αναφοράς του τραγουδιού το Πωγώνι και την Δερόπολη. Τo "Eλενάκι" ήταν ένα από τα δεκαπέντε τραγούδια που μας τραγούδησε η όμορφη συντροφιά στους Δρυμάδες, ως πολύ αργά το βράδυ.Μια παρέα στην αρχή τετραμελής, αργότερα μεγαλύτερη, με αισθητές απουσίες και νωπές "αναχωρήσεις", όπως του Φώτου Στραμάρκου, επίσης παλιού μας γνώριμου στο Πολυφωνικό Καραβάνι, που χάθηκε εννέα μήνες νωρίτερα από τούτη την επιστροφή μας...

Ενδιάμεσα, όμως, μας μίλησαν για το πολυφωνικό τραγούδι στο χωριό τους και στην περιοχή της Χειμάρρας, για το χθες και το σήμερα στο τραγούδι και στο χωριό τους, για τα ιδιαίτερα γνωρίσματα και ρόλους του χειμαρριώτικου πολυφωνικού τραγουδιού και, σε τούτο το βίντεο, είναι η αρχή αυτής της κουβέντας που, ως μαρτυρίες, θα δημοσιοποιηθεί σταδιακά στην μεγαλύτερη έκτασή της.

Εδώ ο Βασίλης Οικονόμου και τον Δημήτρη Νέτσο αναφέρονται στο σήμερα και το χθες της πολυφωνίας στο χωριό τους, ανασύροντας μνήμες αλλά και απολογίζοντας και τις προσωπικές τους διαδρομές, όταν βρέθηκαν με μια βαλίτσα στο χέρι να φεύγουν από το χωριό και ο τόπος σταδιακά να αποχαιρετά τα παιδιά του. Μνημονεύουν ανεπίστρεπτες μορφές όπως του Βασίλη Στραμάρκου, ακόμη και τοποθεσίες έξω από το χωριό, συνυφασμένες με την συλλογική μνήμη κοινοτικών διασκεδάσεων. Όλα αυτά, πέρα από τους ιδιαίτερους ρόλους και τρόπου του Χειμαρριώτικου πολυφωνικού τραγουδιού, όπως το "ρίξιμο" -τρέμουλο της φωνής της κυρίας Έλλης καθώς και το σταδιακό ανέβασμα του τόνου - αυτό που κάποιοι αποκαλούν σκόπιμη εσωτερική μετατροπία - θα τα κοινωνήσουμε σταδιακά και μεθοδικά, θεωρώντας ιδιαίτερα σημαντική την ανάδειξη της πολυφωνίας της ακρώριας περιοχής της ηπειρώτικης πολυφωνίας. Η δημοσίευση του βίντεο αφιερώνεται στην Φωτεινή Νέτσου από τους Δρυμάδες.

Κυρατζής της επιτόπιας καταγραφής ο Αλέξανδρος Λαμπρίδης.

"Άπειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι
Αναγνωρισμένο από την UNESCO ως Καλή Πρακτική Διαφύλαξης
Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (2020)

[rosa.]

Mπράβο! Και για το τραγούδι και για τις μαρτυρίες που μοιράζεστε!

[mariasoulioti]

Μπράβο σας παιδιά της ηρωικής Χειμάρας την πατρίδα του καπετάν Σπύρου Μήλιου .Είστε πραγματικά παιδιά στην ψυχή και στην ελληνική καρδιά .Συγχαρητήρια .

[useruronimos]

POLI OREI I FILI APO TUS DHRUMADHES SIHARITIRIA