'Δεκατέσσερις Νοέμβρη' ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΟΣΟΒΙΤΣΑΣ Θέατρο Πέτρας ΜΕΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ 2022

Οι Μεγάλες Γιορτές Πολυφωνικού Τραγουδιού που διοργανώνει το Πολυφωνικό Καραβάνι από το 2000 είναι τα μεγαλύτερα πολυφωνικά ανταμώματα κάθε χρονιάς στην Αθήνα. Ξεκίνησαν από το "Παλλάς" το 2000 και το 2001 και συνεχίστηκαν στο Θέατρο Πέτρας, με μόνη εξαίρεση το 2020 λόγω της πανδημίας. Το 2022 η "Μεγάλη Γιορτή Πολυφωνικού Τραγουδιού" διοργανώθηκε στο μεγάλο Θέατρο Πέτρας (σκηνή Μίνωα Βολανάκη) το Σάββατο 2 Ιουλίου και συμμετείχαν δεκαεπτά διαφορετυικά πολυφωνικά σχήματα και μουσικά σχήματα. Iδιαίτερη ήταν η χαρά να γιορτάζουμε εκεί όλοι αντάμα την εγγραφή του Πολυφωνικού Καραβανιού στις Καλές Πρακτικές Διαφύλαξης Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αναγνώριση που αντανακλά και προβάλει όλη την κοινότητα πολυφωνίας στην χώρα μας, ανάμεσά της και το πολυφωνικό της Κοσσοβίτσας, το οποίο είχε στηρίξει την εγγραφή με επιστολή συναίνεσης.

Το Πολυφωνικό σχήμα της Κοσοβίτσας δραστηριοποιείται εδώ και επτά χρόνια και τιμά με τη συμμετοχή του το Πολυφωνικό Καραβάνι. Το 2022, πέρα από το Θέατρο Πέτρας, αντάμωσε μαζί του σε τέσσερις σταθμούς του Μεγάλου Πολυφωνικού Καραβανιού. Στην Κοσοοβίτσα, τραγουδώντας επτά πολυφωνικά τραγούδια, με τον τρόπο του χωριού του, ενός χωριού ξακουστού για τη θέση του στο χάρτη της Ηπειρώτικης Πολυφωνίας. Το χωριό χαρτογραφήθηκε πρώτη φορά στο Πολυφωνικό Καραβάνι από την εμβληματική μορφή της Ευτέρπης Γάτσιου που πρωτοστατούσε στις "Κυράδες της Άνω Δερόπολης, όσο συμμετείχε. Η Ευτέρπη Γάτσιου τιμήθηκε από το Πολυφωνικό Καραβάνι στο πλαίσιο της Μεγάλης Γιορτής Πολυφωνικού Τραγουδιού 2022, πλαισιωμένη από το πολυφωνικό της Κοσοβίτσας, όπου συμμετέχουν δύο κόρες της, η Βασιλική που εδώ παίρνει το τραγούδι και η Νατάσα.

Το πολυφωνικό της Κοσοβίτσας πραγματοποιεί σειρά εμφανίσεων, στο πλαίσιο διαφόρων εκδηλώσεων και φεστιβάλ. Εδώ με το πολυφωνικό της Κοσοβίτσας τραγουδούν οι Βασιλική Σέντη, Πέτρος Σιώλος, Βασιλική Ζώκου, Αναστασία Γάτσιου, Όλγα Κάτση, Bιολέτα Βασίλη, Θάλεια Ζώκου, Ευτυχια Κoλιού, Νατάσα Γάτσιου, Γλυκερία Μπιτσιούνη. Το τραγούδι που ερμηνεύουν ειναι ένα από τα πιο εμβληματικά ιστορικά πολυφωνικά τραγούδια του τόπου τους, το τραγούδι της μάνας Λένης όπως οι ίδιες το μνημονεύουν, τραγουδώντας τους ακόλουθους στίχους:

Δεκατέσσερις Νοέμβρη
σε μια αγριοχειμωνιά
με σαράντα παλικάρια
βγήκε η Λένη στα βουνά
Σφαίρες είχε ζαλωμένη
κι οδηγούσε αμπροστά
γύρω απλώνονταν η νύχτα
σκοτεινή κρύαμπερή
μα ο λόχος με την Λένη
ανεβαίναν στην κορφή
όμως πάνω στην Μουργκάνα
προτού φέξει το πουρνό
έπεσεν η μάνα Λένη
σαν στρατιώτης στο οχυρό
- στης Κοσοβίτσας το βουνό -
σύρτε στο καλό παιδιά μου
φέρτε εσείς τον λυτρωμό
σαν μαχήτρια στο πλευρό σας
θε σα στέκομαι κι εγώ

Μετά από έρευνα της ερευνητικής ομάδας του Αρχείου Πολυφωνικού Τραγουδιού του Πολυφωνικού Καραβανιού εντοπίστηκε συλλογή όπου περιέχεται το τραφούδι αυτό. Πρόκειται για την έκδοση "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ" που βασίζεται στην συλλογή του Βασίλη Νίκα, όπως εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο "Nαίμ Φράσερι" στα Τίρανα το 1998. Εκεί το τραγούδι περιέχεται με τους ακόλουθους στίχους:

Δεκατέσσερις Νοέμβρη,
σε μιαν άγρια χειμωνιά,
με σαράντα παρτιζάνους
βγήκε η Λένη1 στα βουνά.
Σφαίρες είχε ζαλωμένη
κι οδηγούσε αμπροστά
με χαμόγελο στα χείλη
και ατσάλινη καρδιά.
Γύρω απλώνονταν η νύχτα,
σκοτεινή, κρυαδερή,
μα ο λόχος με τη Λένη
ανεβαίναν στην κορφή.
Όμως πάνω στη Μουργκάνα,
προτού φέξει το πουρνό,
έπεσεν η μάνα Λένη
σαν στρατιώτης στ’ οχυρό!
-Σύρτε στο καλό, παιδιά μου,
φέρτε σεις το λυτρωμό,
σαν μαχήτρια στο πλευρό σας
θα να στέκομαι κι εγώ!

Ως τόπος προέλευσης του τραγουδιού μνημονεύεται στην συλλογή η Κοσοβίτσα ενώ υπάρχει και η πολύτιμη αναφορά στο πρόσωπο που ενέπνευσε το τραγούδι αυτό. Η "μάνα Λένη", σύμφωνα με την συλλογική είναι η Ελένη Κίτου που έπεσε μεταφέροντας πολεμοφόδια για τους παρτιζάνους(14.11.1944). Στην κατηγοριοποίηση της συλλογής το τραγούδι περιλαμβάνεται στα τραγούδια του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Το Πολυφωνικό Καραβάνι έχει πραγματοποιήσει σειρά επιτόπιων καταγραφών με το πολυφωνικό σχήμα της Koσοβίτσας και σύντομα θα δημοσιοπποιήσει άλλη μια ρμηνεία του ιστορικού τραγουδιού, όπως τραγουδήθηκε στο αλώνι, στην καρδιά του χωριού της Κοσοβίτσας που, πριν χωρστεί από την χάραξη των συνόρων, ήταν το ίδιο χωριό με την γειτονική Αγία Μαρίνα Πωγωνίου.

Επιμέλεια, παραγωγή:

"Άπειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι
Καλή Πρακτική Διαφύλαξης του Ηπειρώτικου Πολυφωνικού Τραγουδιού
(UNESCO 2020)