Σεμινάρια της Τρίτης- ΕΕΠΓ/ LESoL- Τρίτη 13 Απριλίου, Ομιλήτρια Νικολέτα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη

Η αποκάλυψη της ‘στάσης εικονικής ευμένειας’ στον δημόσιο λόγο ως εργαλείο
εμπλουτισμού της κριτικής σκέψης στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα
Νικολέττα Τσιτσανούδη – Μαλλίδη
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Περίληψη
Η εισήγηση επιχειρεί να αναδείξει την αναγκαιότητα της διασύνδεσης της στάσης υψηλής εικονικής
ευμένειας ή στάσης απατηλής οικειότητας με τη διαδικασία του εμπλουτισμού της κριτικής σκέψης
στο σύγχρονο σχολείο. Μέχρι σήμερα, η στάση εικονικής ευμένειας, ως θεωρητική κατασκευή που
υπηρετεί την περιγραφή μίας νέας πραγματικότητας στην ελληνική πολιτική και δημοσιογραφική
γλώσσα, έχει αναγνωριστεί στο πλαίσιο διδακτικών εφαρμογών στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Έχει
δε οριστεί ως η έντεχνη και συστηματική απόπειρα των επικοινωνητών να εμφανίζονται, μέσω
συγκεκριμένων γλωσσικών πρακτικών, ως πρόσωπα προσηνή στους επικοινωνούμενους, με
στόχο την υπηρέτηση σκοπιμοτήτων, ιδεολογικού και εμπορευματικού χαρακτήρα. Η στάση αυτή
συνίσταται στην προσπάθεια των παραγωγών δημόσιων λόγων (με ορατά τα χαρακτηριστικά της
έντεχνης φιλικότητας και προσήνειας έναντι των αποδεκτών):
-Να φαίνονται ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ανθρώπων του «λαού», εκείνων δηλαδή των
κοινωνικών ομάδων που στερούνται (σχετικώς) εξουσίας και εγκαλούνται τύποις ως καταναλωτές,
έχουν τις δικές τους πολιτισμικές μορφές και συμφέροντα που συχνά έρχονται σε αντίθεση με αυτά
των παραγωγών πολιτισμικών εμπορευματικών αγαθών.
-Να επιτυγχάνουν ευκολότερα την προπαγάνδα και τη χειραγώγηση.
Η στάση εικονικής ευμένειας συγκροτείται μέσω της υιοθέτησης ιδιωματικών ή διαλεκτικών
στοιχείων, της αναγωγής του ιδιωτικού στοιχείου στη δημόσια σφαίρα, της ρητής και υπόρρητης
έκφρασης της ιδεολογίας της αμφισβήτησης και της συμπαράταξης από την πλευρά των φορέων
του λόγου με το κοινό, αλλά και της αποτύπωσης στον λόγο της κυριαρχίας του συναισθήματος.
Η αποκάλυψη αυτών των βλέψεων μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο για την εμβάθυνση του
κριτικού γραμματισμού στη σχολική καθημερινότητα και τη διδακτική πράξη σε ό,τι αφορά τα
γλωσσικά μαθήματα. Με τη δημιουργία ενός κατάλληλου μαθησιακού περιβάλλοντος, ο μαθητής
μετέχει σε σκόπιμα οργανωμένη γλωσσική δραστηριότητα στο πλαίσιο της οποίας εκφράζεται με
αυτοπεποίθηση. Αυτονομείται μέσω της εμπλοκής του σε επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της
αυτοαξιολόγησης, συμμετέχοντας στο μάθημα, που από επιβεβλημένη υποχρέωση εξελίσσεται σε
παραγωγική απασχόληση. Η πρόκληση συνίσταται στην αποκέντρωση της διαχείρισης της
μαθησιακής διαδικασίας και τον «εκδημοκρατισμό» της σχέσης δασκάλου – μαθητή. Ο
ενθαρρυμένος μαθητής να εκφράζεται αβίαστα στο σχολικό, φιλικό, οικογενειακό και γενικά
κοινωνικό περιβάλλον, μπορεί στο μέλλον να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει με κριτικό πνεύμα τους
κοινωνικούς λόγους, στοχεύοντας σε παρεμβάσεις περιεχομένου και ουσίας. Άλλωστε, η ενίσχυση
των συνεργατικών σχέσεων συνδέεται άμεσα με την ενίσχυση της παραμελημένης υστερογενούς
λειτουργίας που είναι η ανατροφοδοτική.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑ