Ιερό Ελευσίνος

Η Ελευσίνα υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά πανελλήνια θρησκευτικά κέντρα της ανθρωπότητας. Στον ιερό της χώρο, άνθησε λατρεία της Δήμητρας και της Περσεφόνης, μια λατρεία με πολλαπλούς αρχετυπικούς συμβολισμούς συνδεδεμένη με τον κύκλο των εποχών της βλάστησης, την καλλιέργεια της γής και κατ’ αντιστοιχία, και της ψυχής.. Μέσω των Μυστηρίων, άνθρωπος οδηγήθηκε στην προετοιμασία και αποδοχή εκ μέρους του με ηρεμία, γνώση και γαλήνη της μετά θάνατον ζωής.
Σύμφωνα με τον μύθο της Δήμητρας, της κόρης Περσεφόνης και του Θεού του κάτω κόσμου, Πλούτωνα, η θεά της Γης Δήμητρα, συνέχεια της μεγάλης μητέρας, χάρισε στην ευνοούμενη πόλη της δύο πολύ μεγάλα δώρα. Τη διδασκαλία της καλλιέργειας της γης και την εμπειρία των Μυστηρίων
Τα αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν την ύπαρξη οικισμού και στους Μυκηναϊκούς χρόνους 1600 π. X, με συνεχή χρήση του ιερού έως και τους Ρωμαϊκούς χρόνους.
Οι εξέδρες του Τελεστηρίου όπου κάθονταν οι υποψήφιοι μύστες ήταν σκαμμένο στον βραχώδη λόφο Κάτω ακριβώς από το δάπεδο του Τελεστηρίου σε πρώτη φάση υπήρξε ένα Μυκηναϊκό μέγαρο που ήταν κατοικία κάποιου μεγάλου άρχοντα από τα πανάρχαια γένη των Ευμολπίδών, που κατείχαν τα ανώτατα αξιώματα στις ιερές τελετές.
Το μέγαρο στην αρχή ήταν ένα μεγάλο δωμάτιο με ισχυρό ορθογώνιο περίβολο. Στις αρχές του 13ου αι. π. X. τα δωμάτια μέσα στον περίβολο έγιναν τρία, και λατρεία της Δήμητρας σε αυτή τη φάση ήταν σε περιορισμένη έκταση, έμοιαζε περισσότερο με ιδιωτικής μορφής λατρεία. Με το πέρασμα του χρόνου όμως επεκτάθηκε και έτσι, από κατοικία που ήταν αρχικά, αφιερώθηκε στη θεά και πήρε την έννοια του ναού. Αυτό λοιπόν το μυκηναϊκό μέγαρο υπήρξε πυρήνας που γύρω του αναπτύχθηκε το πρώτο Τελεστήριο.
Στο κέντρο του είχε ένα μικρό ιδιαίτερο χώρο, το άδυτο. Σε αυτό φυλάσσονταν με πολύ ευλάβεια και μυστικότητα τα ιερά σύμβολα της Δήμητρας, που μόνο Ιεροφάντης γνώριζε, καθώς μόνο αυτός είχε το δικαίωμα να μπαίνει εκεί μέσα. κατασκευή του πρώτου ναού με μεγάλη εξωτερική αυλή συμπίπτει με την 5η Ολυμπιάδα το 760 π. X. Τότε έγινε και πρώτη επίσημη ανακαίνιση του Ιερού, που αφιερώθηκε εξ ολοκλήρου στη λατρεία της θεάς, ενώ οικογένεια των Ευμολπίδών εγκαταστάθηκε στην Ιερά οικία, στα νότια του Τελεστηρίου.
Την ίδια εποχή κλείστηκε και το Ιερό σε μεγάλο περίβολο που περιέλαβε και το Πλουτώνειο και έτσι απομονώθηκε από την πόλη. μεγάλη ανάπτυξη όμως του Ιερού άρχισε την εποχή του Σόλωνος, γύρω στα 600 π. X., τότε που ενώθηκε οριστικά. Ελευσίνα με το κράτος της Αθήνας και όπως πιστεύεται σήμερα, γράφτηκε και Ομηρικός Ύμνος.
Αργότερα, στα χρόνια του Πεισίστρατου (550 - 510 π. X.), λατρεία της Δήμητρας φαίνεται να παίρνει πανελλήνιες διαστάσεις και τότε κτίζεται νέος ναός, διπλάσιος σε μέγεθος από τον προηγούμενο, με ισχυρό περιβάλλον τείχος. Τότε ήταν που λαξεύτηκαν τα κλιμακωτά καθίσματα, όμοια με του θεάτρου, για να κάθονται οι μύστες. Αυτό ήταν και το τελικό σχέδιο του Τελεστηρίου που διατηρήθηκε σε όλους τους μετέπειτα ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, φθάνοντας σε χωρητικότητα 3.000 ατόμων τη Ρωμαϊκή εποχή.
Σε αυτό το κτήριο Λυκούργος τον 4° αι. π. X., πρόσθεσε μια στοά με δώδεκα κίονες στην ανατολική πλευρά που ονομάστηκε Φιλώνειος στοά. αρχιτεκτονική μορφή του Τελεστηρίου είχε άμεση σχέση με το είδος και τον χαρακτήρα των τελούμενων εκεί πράξεων. αίθουσα είχε έξι εισόδους, δύο σε κάθε πλευρά, αρκετά στενές ώστε να υπάρχει δυνατότητα πλήρους ελέγχου των εισερχομένων και είχε επίσης οκτώ σειρές καθίσματα στις τέσσερις πλευρές.
Την οροφή στήριζαν έξι σειρές έχοντας επτά κίονες κάθε σειρά, συνολικά 42 κίονες στήριζαν το οικοδόμημα. Το Τελεστήριο, που μάλλον δεν είχε παράθυρα, έπαιρνε αέρα από ένα άνοιγμα στο κέντρο της οροφής, το οπαίον. Αναμμένοι δαυλοί φαίνεται πως ενίσχυαν τον φωτισμό δημιουργώντας μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα, όπου, μέσα από το δάσος των κιόνων, οι θεατές έκπληκτοι θα παρακολουθούσαν τους ιερείς να βγαίνουν μέσα από το ανάκτορο κρατώντας στα χέρια τους τα μυστικά μέλη.
Το ανάκτορο, ήταν ένα μικρό, στεγασμένο οίκημα στο μέσο της αίθουσας, όπου φυλάσσονταν τα Ιερά, και κοντά του ήταν θρόνος του Ιεροφάντη.
Ο Ευνάπιος υπήρξε τελευταίος ιερεύς της Ελευσίνος, ο οποίος μυήθηκε από τον τελευταίο κανονικό Ιεροφάντη, τον Νεστόριο, στα Μυστήρια της Ελευσίνας.. Μετά από αυτόν τον Ιεροφάντη, την εξουσία και τον τίτλο του κατέλαβε ένας άνδρας από τις Θεσπιές, που είχε το βαθμό του Πατρός στα Μιθραϊκά Μυστήρια.
Την καταστροφή του Ιερού χώρου προέβλεψε παρουσία του Ευνάπιου, Νεστόριος, που προφήτευσε, εκτός από την μελλοντική καταστροφή των Ιερών, και την πτώση όλης της Ελλάδας, γιατί και αυτοί οι Εθνικοί (ειδωλολάτρες) θα είχαν απομακρυνθεί πλέον από την πίστη και ευσέβεια προς τους αρχαίους θεούς. δεσμός του Ελληνισμού με τα Μυστήρια αποδείχθηκε ολοκάθαρα στο κοινό τους πεπρωμένο.