Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ [Αναστενάρικο] - Ανατολικής Θράκης

Απόσπασμα από πανάρχαιο, διηγηματικό, ακριτικό τραγούδι από την περιοχή της Ανατολικής Θράκης, το οποίο συνδέθηκε στενά σε ορισμένα Θρακικά χωριά με το πανάρχαιο έθιμο της πυροβασίας (Αναστενάρια).
Ο ελληνικός, θρακικός πληθυσμός διέσωσε μέχρι σήμερα πληθώρα αρχέγονων ήχων και δρωμένων και κυρίως οι κάτοικοι από τα χωριά Κωστί και Μπροντίβο της Ανατολικής Θράκης (περιοχή Αγαθούπολης), σήμερα εγκατεστημένοι στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, στη Μαυρολεύκη Δράμας, στη Μελίκη Ημαθίας, στην Κερκίνη Σερρών και στην Αγία Ελένη Σερρών. Μερικά βουλγάρικα χωριά, γειτονικά στα προαναφερθέντα ελληνικά είχαν υιοθετήσει επίσης το έθιμο και του είχαν δώσει την ονομασία "Νεστινάρκα".

Στα αναστενάρικα πανηγύρια το κεντρικό τραγούδι, που αποκαλείται Αγίτικο ή Αϊ-κωσταντινιάτ'κο ή του Παππού ή του Προσκυνησμένου, είναι αρθρωτό και αποτελείται από στίχους τριών γνωστών αφηγηματικών τραγουδιών κατάλληλα επιλεγμένων από μια τεράστια μουσική δεξαμενή και προσαρμοσμένων στις απαιτήσεις και το νόημα της τελετουργίας: «Της κακής πεθεράς», «Του λύκου εκδικητή» και «Της μάνας φόνισσας». Οι περισσότεροι στίχοι που τραγουδιούνται και χορεύονται εκστατικά προέρχονται από το πρώτο, εμπλεκόμενοι άτακτα με λίγους στίχους από τα άλλα δύο, κάτι που δεν εμποδίζει τους τελεστές να ανακαλούν το πλήρες νόημα των τραγουδιών, τα οποία γνωρίζουν καλά. Και τα τρία τραγούδια περιστρέφονται γύρω από το θέμα της καταστροφικής σχέσης του ήρωα με τη μάνα του. Έξω από το συγκεκριμένο πλαίσιο και χωρίς την κατανόηση του αρχετυπικού λησμονημένου γονιμικού μύθου που υπόκειται στην τελετουργία και αποτελεί το συμβολικό της υπόβαθρο, με κυρίαρχη μια ιερή αυτόνομη και παραβατική μητρική μορφή που εναλλακτικά γεννάει, αγαπάει και καταστρέφει, και με ασαφή μητρική-συζυγική σχέση με τον αρσενικό νεαρό συνοδό της, τον μέλλοντα να πεθάνει βίαια μέσα στη νιότη του αναβλαστικό θεό, η αλληλουχία και το περιεχόμενο των στίχων δεν βγάζουν νόημα.

Ο Βρετανός νεοελληνιστής Roderick Beaton υποστηρίζει ότι «το τραγούδι "υιοθετήθηκε" από τους αναστενάρηδες φαινομενικά λόγω του ονόματος του ήρωα -αν και κανένα στοιχείο από τα χαρακτηριστικά ή τη συμπεριφορά τόσο του ίδιου όσο και της μάνας του δεν προσομοιάζει στους λατρευόμενους αγίους». Είναι ο πρώτος -και ο μόνος ίσως- από τους αναλυτές του τραγουδιού που υποθέτει ότι υπάρχει «ένα κρυφό νόημα ή κάποια δυνατότητα ερμηνείας που θα μπορούσε να εξηγήσει την εναρμόνισή του με την τελετουργία των Αναστενάριων». Πιστεύω ότι τα χαρακτη­ριστικά των μυθικών αυτών θεϊκών προσώπων που υπόκεινται στους λατρευόμενους αγίους ερμηνεύουν πολλές πλευρές του θεραπευτικού αναστενάρικου πανηγυριού και, αμφίδρομα, κάνουν κατανοητά τα κριτήρια επιλογής, τη λειτουργία και το νόημα των τελετουργικών τραγουδιών.
Μιράντα Τερζοπούλου (2017).

-- Δίσκος: "Των Ακριτών και των αντρειωμένων" - Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής "Δόμνα Σαμίου"
-- Ημερομηνία κυκλοφορίας: 2017

ΓΚΑΪΝΤΑ: Γιάννης Ντομπρίδης
ΛΥΡΑ ΘΡΑΚΗΣ: Δημήτρης Αρβανίτης
ΝΤΑΟΥΛΙ: Γιώργος Μαυρομάτης

**Ζωντανή ηχογράφηση στο αναστενάρικο κονάκι της Θρακικής Εστίας στον Λαγκαδά, στις 23 Μαΐου 2001 από τη Μιράντα Τερζοπούλου.

Οι στίχοι:
Ο Κωσταντί- ο Κωσταντίνος ο μικρός,
ο Κωσταντίνος ο μικρός, ο Μικροκωσταντίνος,

μικρόν τον είχε η μάνα του, μικρόν τ’ αρραβωνιάζει,
μικρόν τον ήρθε μήνυμα στον πόλεμο να πάει.
Νύχτα σελώνει τ’ άλογο, νύχτα το καλιγώνει.

[Βάνει ασημένια πέταλα, μαλαματένιες λόθρες
κι απάνω στα σελώματα όλο μαργαριτάρι.
Πήδηξε, καβαλίκεψε σαν άξιο παλικάρι,
σαν Αϊ-Γιώργης φάνηκε, σαν Άγιος Κωσταντίνος.
Κι ώστε να πει έχετε γεια, σαράντα μίλια πάει
κι ώστε να πουν και στο καλό, άλλα σαράντα πέντε.
- Μάνε μου την καλίτσα μου, μάνε μου την καλή μου
γάλα να δώνεις το πουρνό, γάλα το μεσημέρι
και το ηλιοβασίλεμα να στρώνεις να κοιμάται.
Μα κείνη η σκύλα η άνομη, οβραίισσας θυγατέρα,
πα στο σκαμνί την έκατσε κι αντρίκια την κουρεύει,
της κόβει τα ξανθά μαλλιά, της κεφαλής στολίδι,
μια γκούγκλα την εφόρεσε τη δίνει και ντογιάκα
να πα φυλάει πρόβατα, να πα φυλάει γίδια.
Κάτω στον Άγιο Θόδωρο, στον Άγιο Παντελέημο,
πανεγυρίτσι εγίνοντου τ’ Άγιου του Κωσταντίνου.
Το πανεγύρι ήτον πολύ κι ο κόσμος ήτον λίγος,
δώδεκα δίπλες ο χορός, δεκαοχτώ παλαίστρες.
Κι ο λύκος άρπαξε παιδί ’πέ μέσα απ’ την παλαίστρα.
Και το παιδί ήταν λωλό, τη μάνα του τη λέει.
- Γύρισε μάνα μ’, γύρισε, γύρισε πάλι πίσω.
Θυμάσαι όντες ’νεκάτωνες τη στάχτη με τ’ αλεύρι
και τσίριζες και φώναζες πάρτε καθάριο αλεύρι;
Θυμάσαι όντες εσκότωνες το φίδι στην πεζούλα
και φώναζες και έλεγες πάρτε θαλάσσιο ψάρι;
- Δασκάλα πού ’ναι το παιδί, πού ’ναι ο Κωσταντίνος;
- Τρεις μέρες έχω να το ιδώ και τρεις να το διαβάσω
κι αν δεν το ιδώ και σήμερα απ’ το νου μου θα το χάσω.]

[ΣΩΚΡΑΤΗΣΚΑΡΔΟΜΑΤΕΑΣ]

Αναφέρεται στον Κωνσταντίνο Δούκα το πρώτο ιστορικά καταγεγραμενο μέλος της οικογένειας των Δουκαδων. Οι Δουκες ως από τις ισχυρότερες ελληνικές οικογένειες του Βυζαντίου απέκτησαν τόση πολλή φήμη που ακόμα και η φανταστική μάνα του Διγενή ήταν Δούκαινα. Το τραγούδι βέβαια μέσα στους αιώνες της Τουρκοκρατιας άλλαξε στίχους και προσέθεσε και τους Τούρκους

[saebica]

Could someone translate such amazing song into English?

Euxaristw poly

From a Romanian Vlach from Constanta, Romania, the oldest city built by Miletians