Ήρκος και Στάντης Αποστολίδης: «Ρένος Αποστολίδης. Ένας διανοητής του 20ού αιώνα». 2025

Την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2025 και ώρα 20:00 πραγματοποιήθηκε στην Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας η διάλεξη των Ήρκου και Στάντη Αποστολίδη, με θέμα: «Ρένος Αποστολίδης. Ένας διανοητής του 20ού αιώνα.»
Προλόγισαν οι: Σπύρος Ζηνιάτης και Δημήτρης Ζυμάρης.

Μίλησαν για την πνευματική προσωπικότητα του Ρένου, την κομβική σημασία της εμφυλιακής μαρτυρίας του, για το σήμερα μέσα από την «Πυραμίδα 67» κι άλλα κείμενά του, τους βασικούς άξονες Κριτικής του πάνω στα θέματα Παιδείας, Λογοτεχνίας και Πολιτικής, το φιλολογικό του έργο με την έκδοση της «Ανθολογίας» Ποίησης και Διηγήματος, καθώς και για την απόλυτα διακριτή λογοτεχνική γραφή του, όπως αποτυπώθηκε σε περισσότερους από 15 τόμους πεζογραφίας.

--

Ο Ρένος Αποστολίδης, γιός του Ηρακλή (λόγιου, δημοσιογράφου, αρχισυντάκτη της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαιδείας και διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης) και της Κερκυραίας Νίκης Ζαμπέλη, γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα και φοίτησε στο Βαρβάκειο. Το 1945, φοιτητής στη Φιλοσοφική Αθηνών εκδίδει τα πρώτα του δοκίμια (Τρεις σταθμοί μιας πορείας). Το 1947 διακόπτεται η αναβολή σπουδών του και στρατεύεται υποχρεωτικά στον Εμφύλιο, ως κοινός οπλίτης. Ορκίζεται να μη ρίξει ούτε μία σφαίρα σ’ έναν πόλεμο που δεν πιστεύει και να καταγράψει με την παραμικρή λεπτομέρεια ό,τι ζήσει. Αποτέλεσμα: οι 5000 σελίδες γραμμάτων προς τους δικούς του, που συνιστούν την πρώτη ύλη για την Πυραμίδα 67, το εμβληματικό βιβλίο της αλήθειας του Εμφυλίου, πέρα από ιδεολογίες και παρατάξεις. Με την απόλυσή του, απ’ το 1950, κ’ επί μία δεκαετία υπηρετεί στη Μέση Εκπαίδευση ως φιλόλογος, διδάσκοντας στα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία.

Από το 1952 ξεκινάει με τον πατέρα του το περιοδικό ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ασκώντας καταλυτική κριτική εναντίον του πολιτικού και λογοτεχνικού κατεστημένου. Το 1959 λαμβάνει το Κρατικό βραβείο Διηγήματος για τη συλλογή του Ιστορίες από τις νότιες ακτές, ενώ συνεργάζεται με ποικίλα κατά καιρούς έντυπα και περιοδικά. Εξέδωσε συνολικά 20 τόμους διηγημάτων, δοκιμίων και κριτικών ίσαμε το θάνατό του, το 2004, με κορυφαία τα: Ο Γρασσαδόρος και τα χειρόγραφα του Max Tod, Κριτική του Μεταπολέμου, Ο Α2, Άλλη Ιστορία, Ουλάν Μπατόρ.

Σημαντικότατη υπήρξε η συμβολή του στην ανανέωση της ξεκινημένης απ’ τον πατέρα του τρίτομης Ποιητικής Ανθολογίας και της τετράτομης Ανθολογίας Διηγήματος, των οποίων υπερδιπλασίασε το υλικό, εντάσσοντας όλη τη νεότερη λογοτεχνική παραγωγή. Έκτοτε, η Ανθολογία Αποστολίδη συνιστά το εγκυρότερο έργο αξιολογικής επιλογής της Νεοελληνικής Γραμματείας, επανεκδιδόμενο και συμπληρούμενο ανελλιπώς επί 90 χρόνια, από το 1933 ως σήμερα. Στον φιλολογικό τομέα μελέτησε συστηματικά τα αποσπάσματα των Προσωκρατικών και ειδικότερα του Ηρακλείτου, δημοσιεύοντας σειρά άρθρων με πρωτότυπες ερμηνείες και αναλύσεις. Το 1985 αναλαμβάνει τη μετάφραση και τον σχολιασμό του εξάτομου κλασσικού έργου του Γερμανού Johann Gustav Droysen, για την Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, των Διαδόχων και των Επιγόνων του, που ολοκλήρωσε με τη συνεργασία των φιλολόγων γιών του Ήρκου και Στάντη, σε 2850 σελίδες.

Την ασυμβίβαστη κριτική του άσκησε ο Ρένος Αποστολίδης από κάθε παρεχόμενο δίαυλο, ασχέτως πολιτικών κατευθύνσεων, κι από τη δεκαετία του ’90 στην εκπομπή Ανθολογία, διάβασε και σχολίασε ουσιαστικά τα άριστα δείγματα νεοελληνικού λόγου, ενώ σε συνεργασία με τον Κώστα Φέρρη γύρισε το μοναδικό ντοκιμαντέρ για τον Εμφύλιο (Ο Εμφύλιος μέσα μας), ένα οδοιπορικό στους τόπους της αδελφοκτονίας του ‘47-’49, διασώζοντας πολύτιμες μαρτυρίες. Πίσω του άφησε ένα γιγαντιαίο Αρχείο 140 τόμων, με 40.000 περίπου σελίδες χειρογράφων, δοκιμίων επιστολών, άρθρων, ανέκδοτων κειμένων, μία πλήρη επισκόπηση της πνευματικής και πολιτικής κίνησης του Τόπου από το 1945 έως το 2004, στο μέγιστο τμήμα του αδημοσίευτο.

Οι Ήρκος και Στάντης Αποστολίδης, φιλόλογοι και ιστορικοί, αφοσιώθηκαν για 25 χρόνια, μαζί με τον πατέρα τους, στη συμπλήρωση και το σχολιασμό της εξάτομης «Ιστορίας του Ελληνισμού», του Γερμανού ιστορικού J. G. Droysen (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2012), συγκεντρώνοντας και μεταφράζοντας σε ξεχωριστό τόμο τις «Αρχαίες πηγές της Ιστορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου» (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2015 / Κρατικό βραβείο απόδοσης αρχαίου κειμένου 2015). Παράλληλα, μετείχαν στην ενημέρωση της επτάτομης «Ανθολογίας της Νεοελληνικής Γραμματείας», που είχε ξεκινήσει το 1933 ο παππούς τους, Ηρακλής, και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ενώ στον τομέα της Νεοελληνικής Φιλολογίας έβγαλαν τις πρώτες σχολιασμένες εκδόσεις «Απάντων» Καβάφη (2002), Βιζυηνού (2013). Έχουν αναλάβει τη νέα έκδοση του συνόλου της λογοτεχνικής και κριτικής εργογραφίας του Ρένου Αποστολίδη, επανεκδίδοντας κριτικά ήδη πάνω από 15 τίτλους.