ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Κυριακή ‘ταν ὅλη μέρα»

ΚΥΡΙΑΚΗ ‘ΤΑΝ ΟΛΗ ΜΕΡΑ

Κυριακὴ μωρ’ Παναγούλα μου, Κυριακή ‘ταν ὅλη μέρα
Κυριακή ‘ταν ὅλη μέρα καὶ ξημέρωνε Δευτέρα.
Κυριακὴ κόβω ἕνα δέντρο, ὀρὲ τὴ Δευτέρα τὸ φυτεύω
καὶ τὴν Τρί’ μωρ’ Παναγούλα μου καὶ τὴν Τρίτη τὸ σκαλίζω
καὶ τὴν Τρίτη τὸ σκαλίζω τὴν Τετάρτη τὸ ποτίζω
καὶ τὴν Πέ’ μωρ’ Παναγούλα μου καὶ τὴν Πέμπτη βγάζει φύλλο
καὶ τὴν Πέμπτη βγάζει φύλλο τὴν Παρασκευή τὸ μῆλο
τὸ Σαββά’ μωρ’ Παναγούλα μου, τὸ Σαββάτο τὸ μαζεύω
τὸ Σαββάτο τὸ μαζεύω στὸ παζάρι τὸ πηγαίνω.

Καὶ τοῦτο τὸ τραγούδι εἶναι χορωδίας-δρόμου καὶ λεγόταν τόσο ἀπὸ τὸ σόι τῆς νύφης ὅσο καὶ ἀπὸ τὸ σόι τοῦ γαμπροῦ κατὰ τὴ διάρκια τῆς γαμήλιας πομπῆς ποὺ τοὺς πήγαινε στὴν ἐκκλησία. Τραγούδι συμβολικὸ ποὺ οὐσιαστικὰ εὔχεται τὴ γονιμότητα· δηλαδὴ τὴν εὐτεκνία καὶ κατ’ ἐπέκταση, τὴν εὐζωία τοῦ ζευγαριοῦ. Σὲ προέκταση τῶν εὐχῶν γιὰ γονιμότητα τῶν ἀνθρώπων μποροῦμε νὰ πᾶμε καὶ στὴ γονιμότητα καὶ εὐκαρπία τῆς γῆς – ἢ καὶ τὸ ἀντίθετο. Ἔτσι δὲν εἰναι διόλου τυχαῖο ποὺ ἐδῶ, τὸ ζευγάρι, παρομοιάζεται μὲ καρποφόρο δέντρο, ποὺ γρήγορα βλασταίνει καὶ κάνει φύλλα, ἀνθοὺς καὶ καρπό. Τέτοιοι συμβολισμοὶ ἀπαντοῦν συχνὰ στὰ ἑλληνικὰ δημοτικὰ τραγούδια.
Ὅπως ἔχω ἀναφέρει, στὰ ἐπιθαλάμια συναντᾶμε εὐχητήρια τραγούδια. Νὰ θυμίσω τὸ τὸ σωζόμενο ἀπόσπασμα τῆς Σαπφοῦς ποὺ μιλάει γιὰ τὸ γλυκόμηλο «ποὺ στὴν ἄκρη κρέμεται στὸ ψηλότερο κλαρί, καὶ ποὺ τὸ λησμόνησαν ὅσοι κορφολόγησαν τὴν μηλιὰ τὴν καρπερή», ἀλλὰ καὶ τὸ ἀπόσπασμα τῆς Λεσβίας μελωδοῦ ποὺ παρομοιάζει τὸν ἄντρα, τὸ γαμπρό, μὲ λυγερὸ κλαρί.
Ἀξίζει ὅμως νὰ παραθέσω καὶ τοὺς στίχους ἀπὸ τὰ Κάλαντα τοῦ ἑλληνικοῦ Ἁη Βασίλη ποὺ οὐσιαστικὰ εὐχονται τὴν ἀφθονία, τὸν πλοῦτο καὶ τὴν μακροημέρευση τοῦ νοικοκύρη καὶ κατ’ ἐπέκταση τοῦ σπιτιοῦ:
[...] καὶ στὸ ραβδί τ’ ἀκούμπησε νὰ πεῖ τὴν ἀρφαβήτα
Χλωρὸ ραβδί, ξερὸ ραβδί, χλωρὰ βλαστάρια ἐπέτα.
Καὶ πάνω στὰ βλαστάρια της πέρδικες κελαηδοῦσαν.
Δὲν ἦταν μόνο πέρδικες, ἦταν καὶ τρυγονάκια.
Κατέβηκε ἡ πέρδικα νὰ βρέξει τὸ φτερό της
κι ἔβρεξε τὸν ἀφέντη μας τὸν πολυχρονεμένο.*

Σημειώσεις:
* Τὸ ἀπόσπασμα ἀντλήθηκε ἀπὸ τὴ συλλογή, «Ἀνοίξετε τὴν πόρτα σας! Κάλαντα Χριστουγένων Πρωτοχρονιᾶς, Φώτων - Ἀρχεῖο Σίμωνα Καρᾶ 1958-1976», Ἐκδόσεις Κέντρο Ἐρεύνης καὶ προβολῆς τῆς Ἐθνικῆς Μουσικῆς – Μουσικό, Λαογραφικὸ καὶ Φιλολογικὸ Ἀρχεῖο Σίμωνος καὶ Ἀγγελικῆς Καρᾶ, Ἀθήνα 2017.

Πηγὴ πληροφοριῶν:
Παναγιώτης Καρώνης, «ΝΑ ῾ΝΑΙ Η ΝΥΦΗ ΤΡΥΓΟΝΑΚΙ ΚΙ Ο ΓΑΜΠΡΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΑΚΙ - Ὁ γάμος στὴ Νεστάνη Ἀρκαδίας μιὰ φορὰ κι ἕναν καιρό», Ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα 2018.
Τραγούδι: Ἀπὸ τὸ CD μὲ τὰ τραγούδια τοῦ γάμου στὴ Νεστάνη ποὺ συνοδεύει τὸ βιβλίο. Τραγουδάει ὅμιλος Νεστανιωτῶν καὶ Νεστανιωτισσῶν.
Εἰκόνες: Φωτογραφίες ἀπὸ γάμους στὴ Νεστάνη τῶν δεκαετιῶν 1950, 1960, 1970 καὶ τῆς Νεστάνης τοῦ 1911, ποὺ περιέχονται στὸ βιβλίο.
Διμιουργία Video: Παναγιώτης Καρώνης.
© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης 2018 καὶ Ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος.