filmov
tv
«Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο...», ιστορικό, (Αθήνα) ~ Πέτρος Ανδρουτσόπουλος - Ελλήνων έργα, 2023
Показать описание
Απόσπασμα από την εκπομπή «ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΓΑ» "Τα δημοτικά τραγούδια της Αθήνας", που προβλήθηκε 20.02.2023 από το διαπρεπές διαδικτυακό κανάλι "Πεμπτουσία tv", την οποία επιμελείται και παρουσιάζει ο ιστορικός Πέτρος Ανδρουτσόπουλος, παραθέτοντας ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία.
Είναι μια σειρά εκπομπών που προβάλλει την άυλη πολιτισμική κληρονομιά του Ελληνισμού. Ο ιστορικός Πέτρος Ανδρουτσόπουλος ταξιδεύει ανά την Ελλάδα και καταγράφει δημοτικά τραγούδια, οργανικούς σκοπούς και χορούς στη γνήσια μορφή τους, από ντόπιους εκφραστές. Στόχος της εκπομπής η προβολή και η διάδοσή των ηθών και των εθίμων που κληρονομήσαμε από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα και που συνόδευαν τις θρησκευτικές εκδηλώσεις και πανηγύρεις, συνθέτοντας έτσι το ψηφιδωτό της μουσικής ιστορίας της χώρας μας.
Στην εκπομπή αυτή τραγούδησαν αθηναϊκά δημοτικά τραγούδια ο Πέτρος Ανδρουτσόπουλος και ο Γιάννης Νιάρχος.
Στη μαγνητοσκόπηση των τραγουδιών εμφανίστηκαν οι μουσικοί :
Κώστας Κοπανιτσάνος (κλαρίνο)
Χρήστος Δαλιάνης (βιολί)
Κλέαρχος Κορκόβελος (τσίμπαλο)
Πέτρος Ανδρουτσόπουλος (λαούτο)
Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέου πλατείας Αμερικής.
Σκηνοθεσία : Άγιος Μάξιμος ο Γραικός
Κάμερες : Ανδρέας Χαλκιόπουλος - Αντώνης Βαραμπούτης
Ηχοληψία : Κώστας Ταλιαδόρος
Μοντάζ : Κώστας Κουράκος
Επιμέλεια - Παρουσίαση : Πέτρος Ανδρουτσόπουλος
Ινστιτούτο : Άγιος Μάξιμος ο Γραικός 2023
Στο απόσπασμα που δημοσιεύομε, ο ιστορικός, ερευνητής και ερμηνευτής παραδοσιακών τραγουδιών, Πέτρος Ανδρουτσόπουλος αποδίδει ένα ιστορικό τραγούδι με τίτλο «Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο...», στο ρυθμό του τσάμικου χορού.
- Επί Τουρκοκρατίας υπήρχε στην Αθήνα μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο ο λεγόμενος Μεντρεσές. Βρισκόταν στους Αέρηδες της σημερινής Πλάκας, στη συμβολή των οδών Αιόλου, Διογένους και Μάρκου Αυρηλίου. Τα τελευταία χρόνια μέχρι το 1863 λειτουργούσε ως φυλακή. Στον προαύλιο χώρο του βρισκόταν ένας μεγάλος πλάτανος όπου γίνονταν απαγχονισμοί. Σε αυτόν τον αιωνόβιο πλάτανο ο πασάς κρέμασε τον γιο του προς παραδειγματισμό για εθνική απειθαρχία. Η αιτία ήταν ο κρυφός έρωτας του γιού του με χριστιανή. Ύστερα από εντολή του πασά τούρκοι στρατιώτες του έστησαν ενέδρα ώστε να τον συλλάβουν. Ο νεαρός ερχόμενος από συνάντηση με την όμορφη κοπέλα, συλλαμβάνεται και την άλλη ημέρα βρίσκεται στον πλάτανο κρεμασμένος. Η λαϊκή σοφία για άλλη μια φορά έκλαψε εμπνευσμένη από το περιστατικό:
Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο
πουλί δεν πάει να κάτσει
γιατ' είν' τα φύλλα του πικρά
κι οι ρίζες του φαρμάκι
Να 'χε καεί ο πλάτανος
να του 'πεφταν τα φύλλα
που κρέμασαν το μπόι σου
το μαργαριταρένιο.
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση το απρόσμενο συμβάν συγκλόνησε ναι μεν τους Πλακιώτες αλλά περισσότερο τους Τούρκους. Το δέντρο είχε γίνει σύμβολο θανάτου και αδικίας, επειδή αυτοί που κρέμονταν από τα κλαδιά του ήταν οι φτωχοί και μη προνομιούχοι. Σα φυλακή λειτούργησε επί Όθωνα έως και Γεωργίου του Α'. Όταν κάποιοι αποφυλακίζονταν βγαίνοντας από την κεντρική πύλη-είσοδο κοιτούσαν πίσω τους και φώναζαν στους πρώην συγκρατούμενούς τους τη φράση: Χαιρέτα μου τον πλάτανο! Η φράση αυτή παρέπεμπε σε ευχή στην ουσία ώστε να αποφυλακιστούν οι εναπομείνατες και να γλυτώσουν το κρέμασμα. Μέχρι και σήμερα την αναφέρουμε στο λόγο μας για καταστάσεις που είναι λανθασμένες εκ των προτέρων.
Ο Μεντρεσές και ο πλατανός του υπήρξαν πηγές έμπνευσης και για τους ποιητές της εποχής εκείνης όπως ο Αχιλλέας Παράσχος όπου έγραψε το ποίημα: Εις τον πλάτανο του Μεντρεσέ εμπνευσμένο από τη φυλάκιση του στις ομώνυμες φυλακές.
«Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ,
στοιχειό καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο,
σε φυλακή υψωμένο.
Συμμάζωξε τα φύλλα σου
τα δακρυραντισμένα,
να ιδώ κομμάτι ουρανό
και τ’ άστρα τα καϋμένα.
Αν είσαι δέντρο σπλαχνικό
ανθρώπους μη μιμήσαι
μη δεσμοφύλακας και συ
ωσάν εκείνους είσαι!
Θα έρθη η ώρα πλάτανε,
της χώρας μας Βαστίλη,
που ξυλοκόπους η οργή
του Έθνους θα σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου
ελεύθερα θ’ αστράψη.
Δεν θα σε φαν γεράματα,
φωτιά δεν θα σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε
στη στάχτη σου τη κρύα εμείς,
που θάφτει σήμερα εδώ η τυρρανία».
(Αχιλλέας Παράσχος 1861)
O Μεντρεσές γκρεμίστηκε το 1898 λόγω ανασκαφών. Από την κατεδάφιση του έμεινε ορθή μόνο η κεντρική είσοδος που βρίσκεται βόρεια του μνημείου.
Είναι μια σειρά εκπομπών που προβάλλει την άυλη πολιτισμική κληρονομιά του Ελληνισμού. Ο ιστορικός Πέτρος Ανδρουτσόπουλος ταξιδεύει ανά την Ελλάδα και καταγράφει δημοτικά τραγούδια, οργανικούς σκοπούς και χορούς στη γνήσια μορφή τους, από ντόπιους εκφραστές. Στόχος της εκπομπής η προβολή και η διάδοσή των ηθών και των εθίμων που κληρονομήσαμε από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα και που συνόδευαν τις θρησκευτικές εκδηλώσεις και πανηγύρεις, συνθέτοντας έτσι το ψηφιδωτό της μουσικής ιστορίας της χώρας μας.
Στην εκπομπή αυτή τραγούδησαν αθηναϊκά δημοτικά τραγούδια ο Πέτρος Ανδρουτσόπουλος και ο Γιάννης Νιάρχος.
Στη μαγνητοσκόπηση των τραγουδιών εμφανίστηκαν οι μουσικοί :
Κώστας Κοπανιτσάνος (κλαρίνο)
Χρήστος Δαλιάνης (βιολί)
Κλέαρχος Κορκόβελος (τσίμπαλο)
Πέτρος Ανδρουτσόπουλος (λαούτο)
Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέου πλατείας Αμερικής.
Σκηνοθεσία : Άγιος Μάξιμος ο Γραικός
Κάμερες : Ανδρέας Χαλκιόπουλος - Αντώνης Βαραμπούτης
Ηχοληψία : Κώστας Ταλιαδόρος
Μοντάζ : Κώστας Κουράκος
Επιμέλεια - Παρουσίαση : Πέτρος Ανδρουτσόπουλος
Ινστιτούτο : Άγιος Μάξιμος ο Γραικός 2023
Στο απόσπασμα που δημοσιεύομε, ο ιστορικός, ερευνητής και ερμηνευτής παραδοσιακών τραγουδιών, Πέτρος Ανδρουτσόπουλος αποδίδει ένα ιστορικό τραγούδι με τίτλο «Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο...», στο ρυθμό του τσάμικου χορού.
- Επί Τουρκοκρατίας υπήρχε στην Αθήνα μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο ο λεγόμενος Μεντρεσές. Βρισκόταν στους Αέρηδες της σημερινής Πλάκας, στη συμβολή των οδών Αιόλου, Διογένους και Μάρκου Αυρηλίου. Τα τελευταία χρόνια μέχρι το 1863 λειτουργούσε ως φυλακή. Στον προαύλιο χώρο του βρισκόταν ένας μεγάλος πλάτανος όπου γίνονταν απαγχονισμοί. Σε αυτόν τον αιωνόβιο πλάτανο ο πασάς κρέμασε τον γιο του προς παραδειγματισμό για εθνική απειθαρχία. Η αιτία ήταν ο κρυφός έρωτας του γιού του με χριστιανή. Ύστερα από εντολή του πασά τούρκοι στρατιώτες του έστησαν ενέδρα ώστε να τον συλλάβουν. Ο νεαρός ερχόμενος από συνάντηση με την όμορφη κοπέλα, συλλαμβάνεται και την άλλη ημέρα βρίσκεται στον πλάτανο κρεμασμένος. Η λαϊκή σοφία για άλλη μια φορά έκλαψε εμπνευσμένη από το περιστατικό:
Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο
πουλί δεν πάει να κάτσει
γιατ' είν' τα φύλλα του πικρά
κι οι ρίζες του φαρμάκι
Να 'χε καεί ο πλάτανος
να του 'πεφταν τα φύλλα
που κρέμασαν το μπόι σου
το μαργαριταρένιο.
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση το απρόσμενο συμβάν συγκλόνησε ναι μεν τους Πλακιώτες αλλά περισσότερο τους Τούρκους. Το δέντρο είχε γίνει σύμβολο θανάτου και αδικίας, επειδή αυτοί που κρέμονταν από τα κλαδιά του ήταν οι φτωχοί και μη προνομιούχοι. Σα φυλακή λειτούργησε επί Όθωνα έως και Γεωργίου του Α'. Όταν κάποιοι αποφυλακίζονταν βγαίνοντας από την κεντρική πύλη-είσοδο κοιτούσαν πίσω τους και φώναζαν στους πρώην συγκρατούμενούς τους τη φράση: Χαιρέτα μου τον πλάτανο! Η φράση αυτή παρέπεμπε σε ευχή στην ουσία ώστε να αποφυλακιστούν οι εναπομείνατες και να γλυτώσουν το κρέμασμα. Μέχρι και σήμερα την αναφέρουμε στο λόγο μας για καταστάσεις που είναι λανθασμένες εκ των προτέρων.
Ο Μεντρεσές και ο πλατανός του υπήρξαν πηγές έμπνευσης και για τους ποιητές της εποχής εκείνης όπως ο Αχιλλέας Παράσχος όπου έγραψε το ποίημα: Εις τον πλάτανο του Μεντρεσέ εμπνευσμένο από τη φυλάκιση του στις ομώνυμες φυλακές.
«Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ,
στοιχειό καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο,
σε φυλακή υψωμένο.
Συμμάζωξε τα φύλλα σου
τα δακρυραντισμένα,
να ιδώ κομμάτι ουρανό
και τ’ άστρα τα καϋμένα.
Αν είσαι δέντρο σπλαχνικό
ανθρώπους μη μιμήσαι
μη δεσμοφύλακας και συ
ωσάν εκείνους είσαι!
Θα έρθη η ώρα πλάτανε,
της χώρας μας Βαστίλη,
που ξυλοκόπους η οργή
του Έθνους θα σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου
ελεύθερα θ’ αστράψη.
Δεν θα σε φαν γεράματα,
φωτιά δεν θα σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε
στη στάχτη σου τη κρύα εμείς,
που θάφτει σήμερα εδώ η τυρρανία».
(Αχιλλέας Παράσχος 1861)
O Μεντρεσές γκρεμίστηκε το 1898 λόγω ανασκαφών. Από την κατεδάφιση του έμεινε ορθή μόνο η κεντρική είσοδος που βρίσκεται βόρεια του μνημείου.
0:04:07
«Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο...», ιστορικό, (Αθήνα) ~ Πέτρος Ανδρουτσόπουλος |Ζωντανή ηχογράφηση|...
0:07:45
«Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο...», ιστορικό, (Αθήνα) ~ Πέτρος Ανδρουτσόπουλος - Ελλήνων έργα, 2023...
0:03:32
ΣΤΟ ΜΕΝΤΡΕΣΕ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ [Ιστορικό Αθήνας] ~ Αργυρώ Γιαννοπούλου - Γόντικα...
0:03:33
Στον Μεντρεσέ στον πλάτανο
0:03:33
Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο
0:03:33
Στον Μεντρεσέ, στον πλάτανο
0:04:09
ΣΤΟ ΜΕΝΤΡΕΣΕ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ, 1927, ΑΓΑΘΟΚΛΗΣ ΜΟΥΣΚΑΣ
0:06:34
«Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο...», τσάμικο (Αθήνα) ~ Χορωδία Σίμωνα Καρά |Αρχείο Ε.Ι.Ρ. 1958 - '60...
0:05:40
Μεντρεσές | Εδώ βγήκε η φράση «Χαιρέτα μου τον πλάτανο»
0:03:32
ΣΤΟΝ ΜΕΝΤΡΕΣΕ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ. Αργυρώ Γιαννοπούλου. Γιώργος Ανεστόπουλος. Ηχογράφηση του 1952.!...
0:04:21
ΣΤΟΝ ΜΕΝΤΡΕΣΕ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ ~ ΑΓΑΘΟΚΛΗΣ ΜΟΥΣΚΑΣ
0:15:04
τζαμί βελή και μεντρεσές στη μηχανή του χρόνου
0:04:15
ΤΟΥ ΜΕΝΤΡΕΣΕ ΤΑ ΣΙΔΕΡΑ (Βγάλε με μάγκα)
0:03:07
Ο κατάδικος - Κώστας Ρούκουνας 1935
0:03:22
Στο Μέτσοβο στον πλάτανο
0:03:38
Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο
0:02:14
Ο πλάτανος
0:03:50
'ΣΕΛΙΜΠΕΗ' - Σοφία Κολλητήρη!
0:03:10
H MAXH THΣ ΖΑΧΑΡΩΣ - ΚΩΣΤΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
0:04:20
Στης Αρκαδιάς τον πλάτανο
0:12:02
«ΑΠΟΨΕΙΣ» Το ψεύτικο το ξεθωριάζει ο χρόνος... Πέτρος Ανδρουτσόπουλος...
0:05:18
«Για φάτε πιείτε βρε παιδιά...», ιστορικό, καθιστικό (Μακεδονία) ~ Σίμων Καράς (Ε.Ι.Ρ.,1958-'60...
0:04:54
«Να χαμηλώναν τα βουνά...», καλαματιανό (Παλιά Αθήνα) ~ Πέτρος Ανδρουτσόπουλος - Πεμπτουσία tv, 2023...
0:07:23
«Χατζήνα μ' δε στολίζεσαι...», ιστορικό, καθιστικό (Μακεδονία) ~ Σίμων Καράς |Ε.Ι.Ρ., 1958 - &a...
Комментарии