«Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο...», ιστορικό, (Αθήνα) ~ Πέτρος Ανδρουτσόπουλος |Ζωντανή ηχογράφηση|

Ηχητικό απόσπασμα από βραδιά παραδοσιακού τραγουδιού στη μουσική σκηνή ''Χίλιες και Δυο Νύχτες'' 13/12/2017

Την παραδοσιακή ορχήστρα απαρτίζουν οι μουσικοί :

Κλαρίνο, Τσίμπαλο, Ζουρνά : Κώστας Κοπανιτσάνος
Λαούτο, Τραγούδι : Πέτρος Ανδρουτσόπουλος
Γκάιντα, Τσαμπούνα, Ζουρνά, Μαντολίνο : Πέτρος Μήτσου
Ντέφι, Τουμπερλέκι, Νταούλι : Φωκίωνας Αποστολόπουλος

[Ζωντανή ερασιτεχνική ηχογράφηση]

Επί Τουρκοκρατίας υπήρχε στην Αθήνα μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο ο λεγόμενος Μεντρεσές. Βρισκόταν στους Αέρηδες της σημερινής Πλάκας, στη συμβολή των οδών Αιόλου, Διογένους και Μάρκου Αυρηλίου. Τα τελευταία χρόνια μέχρι το 1863 λειτουργούσε ως φυλακή. Στον προαύλιο χώρο του βρισκόταν ένας μεγάλος πλάτανος όπου γίνονταν απαγχονισμοί. Σε αυτόν τον αιωνόβιο πλάτανο ο πασάς κρέμασε τον γιο του προς παραδειγματισμό για εθνική απειθαρχία. Η αιτία ήταν ο κρυφός έρωτας του γιού του με χριστιανή. Ύστερα από εντολή του πασά τούρκοι στρατιώτες του έστησαν ενέδρα ώστε να τον συλλάβουν. Ο νεαρός ερχόμενος από συνάντηση με την όμορφη κοπέλα, συλλαμβάνεται και την άλλη ημέρα βρίσκεται στον πλάτανο κρεμασμένος. Η λαϊκή σοφία για άλλη μια φορά έκλαψε εμπνευσμένη από το περιστατικό:

Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο
πουλί δεν πάει να κάτσει
γιατ' είν' τα φύλλα του πικρά
κι οι ρίζες του φαρμάκι

Να 'χε καεί ο πλάτανος
να του 'πεφταν τα φύλλα
που κρέμασαν το μπόι σου
το μαργαριταρένιο.

Σύμφωνα με την προφορική παράδοση το απρόσμενο συμβάν συγκλόνησε ναι μεν τους Πλακιώτες αλλά περισσότερο τους Τούρκους. Το δέντρο είχε γίνει σύμβολο θανάτου και αδικίας, επειδή αυτοί που κρέμονταν από τα κλαδιά του ήταν οι φτωχοί και μη προνομιούχοι. Σα φυλακή λειτούργησε επί Όθωνα έως και Γεωργίου του Α'. Όταν κάποιοι αποφυλακίζονταν βγαίνοντας από την κεντρική πύλη-είσοδο κοιτούσαν πίσω τους και φώναζαν στους πρώην συγκρατούμενούς τους τη φράση: Χαιρέτα μου τον πλάτανο! Η φράση αυτή παρέπεμπε σε ευχή στην ουσία ώστε να αποφυλακιστούν οι εναπομείνατες και να γλυτώσουν το κρέμασμα. Μέχρι και σήμερα την αναφέρουμε στο λόγο μας για καταστάσεις που είναι λανθασμένες εκ των προτέρων.
Ο Μεντρεσές και ο πλατανός του υπήρξαν πηγές έμπνευσης και για τους ποιητές της εποχής εκείνης όπως ο Αχιλλέας Παράσχος όπου έγραψε το ποίημα: Εις τον πλάτανο του Μεντρεσέ εμπνευσμένο από τη φυλάκιση του στις ομώνυμες φυλακές.

«Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ,
στοιχειό καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο,
σε φυλακή υψωμένο.

Συμμάζωξε τα φύλλα σου
τα δακρυραντισμένα,
να ιδώ κομμάτι ουρανό
και τ’ άστρα τα καϋμένα.

Αν είσαι δέντρο σπλαχνικό
ανθρώπους μη μιμήσαι
μη δεσμοφύλακας και συ
ωσάν εκείνους είσαι!

Θα έρθη η ώρα πλάτανε,
της χώρας μας Βαστίλη,
που ξυλοκόπους η οργή
του Έθνους θα σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου
ελεύθερα θ’ αστράψη.

Δεν θα σε φαν γεράματα,
φωτιά δεν θα σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε
στη στάχτη σου τη κρύα εμείς,
που θάφτει σήμερα εδώ η τυρρανία».

(Αχιλλέας Παράσχος 1861)

O Μεντρεσές γκρεμίστηκε το 1898 λόγω ανασκαφών. Από την κατεδάφιση του έμεινε ορθή μόνο η κεντρική είσοδος που βρίσκεται βόρεια του μνημείου.

[tzenitzenaki]

Κύριε Χρήστο βλέπετε για. Ποιο λόγο με έχετε ενθουσιάσει? Ότι έχετε ανεβάσει είναι υπέροχο και σάς ευχαριστώ πολύ