Μια αρωματική λεβάντα στο φθινοπωρινό πρωινό του βουνού

Η Lavandula angustifolia είναι ένας πολυετής φρυγανόμορφος θάμνος, με ύψος 1 έως 2 μ. και διαμέτρο έως 1 μ.
Έχει πυκνή μορφή και γκριζοπράσινο ή πράσινο αειθαλές φύλλωμα. Είναι εγγενές φυτό της λεκάνης της Μεσογείου (Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα). Θα τη συναντήσουμε, ως αυτοφυές φυτό, στις ηλιόλουστες πλευρές των βουνών και σε εδάφη άγονα, βραχώδη και ασβεστολιθικά και σε υψόμετρο που ξεκινά σχεδόν από το επίπεδο της θάλασσας και φτάνει μέχρι τα 1800 μ. Αν και μεσογειακής καταγωγής ανέχεται ή και αντέχει χαμηλές θερμοκρασίες έως -12ο C. Στην αγγλική βιβλιογραφία θα τη συναντήσουμε ως lavender, true lavender, English lavender (αν και δεν είναι ενδημικό της Αγγλίας), garden lavender, common lavender και narrow-leaved lavender.
Συνώνυμα: Lavandula officinalis Chaix ex Vill., Lavandula pyrenaica DC.,
Lavandula vera DC
Τα φύλλα της είναι απλά, ελαφρώς χνουδωτά, επιμήκη έως 5 εκ. και φέρονται αντίθετα πάνω σε τετραγωνικής διατομής στελέχη.
Τα άνθη της βγαίνουν πάνω σε επάκριες σταχυόμορφες ταξιανθίες και είναιλ ιώδους χρώματος. Ανθίζει από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο (το συγκεκριμένο φυτό έχει ακόμη άνθη αρχές Οκτωβρίου).
Τόσο τα φύλλα όσο και τα άνθη της είναι αρωματικά, γιατί περιέχουν αιθέριο έλαιο (που παίρνουμε με απόσταξη). Το αιθέριο έλαιο, βέβαια, που εξάγεται από τις κορυφές των ανθέων της είναι ανώτερης ποιότητας.
Το όνομα του γένους Lavandula, προέρχεται από το λατινικό ρήμα lavare, που σημαίνει πλένω, επειδή οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τα άνθη λεβάντας για τον αρωματισμό των νερών των λουτρών τους. Τη συνήθεια αυτή λέγεται ότι την πήραν από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι αποκαλούσαν την λεβάντα "νάρδο" ή "ναρδόσταχυ".
Το όνομα του είδους angustifolia, στα λατινικά σημαίνει «στενόφυλλος». Παλαιότερα, ήταν γνωστό ως Lavandula officinalis , αναφερόμενο στις φαρμακευτικές του ιδιότητες.
Η λεβάντα καλλιεργείται συνήθως ως διακοσμητικό φυτό . Είναι δημοφιλές για τα πολύχρωμα λουλούδια, το άρωμα και την ικανότητά του να επιβιώνει με χαμηλή κατανάλωση νερού. Δεν αναπτύσσεται καλά σε συνεχώς υγρό έδαφος και μπορεί να ωφεληθεί από την αυξημένη αποστράγγιση που παρέχεται από ανόργανα σάπια όπως το χαλίκι. Κάνει καλύτερα στα μεσογειακά κλίματα παρόμοια με τον φυσικό του περιβάλλοντα, που χαρακτηρίζεται από υγρούς χειμώνες και ξηρά καλοκαίρια. Πολλαπλασιάζονται εύκολα με μοσχεύματα.
Η ιστορία της λεβάντας ως βότανο είναι μεγαλύτερη από 2.500 χρόνια. Στα αρχαία χρόνια χρησιμοποιήθηκε σαν αρωματικό, αλλά και κατά την διαδικασία της μουμιοποίησης από τους Αιγύπτιους, τους Φοίνικες και άλλους λαούς της Αραβίας.
Οι ιαματικές ιδιότητές της ήταν γνωστές από την αρχαιότητα και αναφέρονται στο Διοσκουρίδη, τον Πλίνιο (κυρίως στο έργο του "Φυσική ιστορία") και τον Γαληνό.
Η λεβάντα αναφέρεται συχνά στη Βίβλο ως "νάρδο", ονομασία που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες. Χριστιανική αναφορά λέει ότι ο Αδάμ και η Εύα πήραν το φυτό από τον κήπο της Εδέμ. Τότε όμως το φυτό δεν είχε αυτό το άρωμα. Όταν ο Ιησούς ήταν μωρό, η Παναγία άπλωσε τα ρούχα του πάνω σε έναν θάμνο. Ο θάμνος αυτός απόκτησε ένα υπέροχο άρωμα.
Στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο αναφέρεται ότι, η Μαρία μύρωσε τα πόδια του Ιησού με μια αλοιφή από νάρδο και ο τόπος γέμισε από τη μυρωδιά της.
Κατά την διάρκεια μεγάλου λοιμού στο Λονδίνο του 17ου αιώνα, πίστευαν ότι ένα ματσάκι λεβάντας, που το έδεναν στον καρπό του χεριού τους, τους προστάτευε από την αρρώστια. Επιπλέον, κλέφτες που λεηλατούσαν τους τάφους εκείνη την περίοδο είχαν ανοσία στην αρρώστια γιατί πλένονταν με ένα μείγμα, που ονομαζόταν "Το ξύδι των τεσσάρων κλεφτών" και το οποίο περιείχε λεβάντα.
Τον 16ο αιώνα η λεβάντα χρησιμοποιήθηκε στη Γαλλία για τη πρόληψη μολύνσεων. Για παράδειγμα, οι κατασκευαστές γαντιών τα αρωμάτιζαν με λεβάντα. Έτσι γλύτωσαν από την επιδημία χολέρας που είχε ξεσπάσει τότε.
Τα φύλλα της λεβάντας περιέχουν ένα αιθέριο έλαιο, που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, τη σαπωνοποιία και για τη θεραπεία νευρασθενειών. Έχει αντισηπτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και χρησιμοποιείται στην επούλωση τραυμάτων. Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκόσμιου πολέμου χρησιμοποιούσαν το αιθέριο έλαιο της λεβάντας για να απολυμαίνουν τους τοίχους και τα πατώματα.
Το εκχύλισμα της λεβάντας πιστεύεται ότι καταπραΰνει τα τσιμπήματα των εντόμων, τα εγκαύματα και τους πονοκέφαλους. Λίγοι σπόροι και λουλούδια λεβάντας στο μαξιλάρι βοηθούν στον ύπνο και τη χαλάρωση. Κλινικές μελέτες ερεύνησαν την αγχολυτική επίδραση της λεβάντας και την επίδραση της στην ποιότητα του ύπνου. Τα αποτελέσματα ήταν θετικά, όσον αφορά στην καταπολέμηση του άγχους και των διαταραχών του ύπνου.
Θεωρείται από τα κορυφαία αιθέρια έλαια και είναι αναμφίβολα από τα πιο ακίνδυνα. Σε μεγάλες δόσεις η λεβάντα δρα ως υπνωτικό και ναρκωτικό.