Το Δημοτικό Τραγούδι των Ελλήνων

Η ελληνική παραδοσιακή μουσική ή αλλιώς «δημοτική μουσική» όπως συνηθίζεται να λέγεται, περιλαμβάνει όλα τα τραγούδια, σκοπούς και ρυθμούς των ελλαδικών περιοχών (πλην των νεότερων αστικών). Πρόκειται για συνθέσεις που στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι άγνωστοι οι δημιουργοί τους, έχουν ζωή περισσότερο από έναν αιώνα ενώ οι ρίζες τους ανάγονται στην βυζαντινή περίοδο και την αρχαιότητα.
Δεν πρόκειται για ένα είδος αλλά πολλά, που χαρακτηρίζονται συνήθως από την περιοχή στην οποία παίζονται ή από την οποία κατάγονται (νησιώτικα, ηπειρώτικα, ποντιακά) και συχνά συγγενεύουν με τη μουσική των όμορων λαών.
Δημοτική μουσική είναι η μουσική του λαού, η μουσική που δημιουργείται (δήμος+έργο) από το λαό για να εκφράσει σε ομαδικό και ατομικό επίπεδο τον ψυχισμό των μελών του, να κινήσει τον χορό τους, να τονίσει την χαρά και το πένθος τους, να κάνει τον έρωτα ν’ ανθίσει, τη γη να καρπίσει, να κρατήσει τον ρυθμό στην εργασία τους, να τονώσει το ηθικό τους στο κυνήγι και στον πόλεμο, να μετατρέψει σε ήχο το μυστήριο των τελετών του, να κρατήσει στην συλλογική μνήμη τον μύθο και την ιστορία.
Ο όρος δημοτική μουσική προσδιορίζει την λαϊκή μουσική δημιουργία, και στην ουσία συμβαδίζει με τους όρους δημοτική ποίηση και δημοτικοί χοροί. Πλάι στον όρο δημοτικός, ο όρος δημώδης στη σύγχρονη ορολογία έρχεται για να προσδιορίσει το δημοτικοφανές. Αυτό που μοιάζει με λαϊκή δημιουργία, αλλά δεν είναι γνήσια λαϊκό.
Η παραδοσιακή ή δημώδης (δημοτική) μουσική είναι ένα σύνθετο λαϊκό δημιούργημα, απαρτιζόμενο από ποίηση, μελωδία και μουσική συνοδεία.
Πίσω από κάθε δημοτικό τραγούδι κρύβεται ένα δημιουργός, εξαιτίας όμως του λόγου για τον οποίο δημιουργήθηκε, το κάθε δημοτικό τραγούδι συμπληρώθηκε και τελειοποιήθηκε από τον λαό.
Τα δημοτικά τραγούδια και κατ’ επέκταση όλη η ελληνική μουσική παράδοση, καθρεφτίζουν τους αγώνες, τους πόθους, τις χαρούμενες ή τις δύσκολες στιγμές του λαού, όσο και στιγμές ηρωισμού και δόξας, αλλά και την ευγένεια και την ανωτερότητα της ψυχής του λαού.
Oλόκληρο το σύστημα της αρχαίας ρυθμοποιϊας σώζεται στα Ελληνικά δημοτικά τραγούδια.Τα τρία βασικά στοιχεία, η ποίηση, η μελωδία και η μουσική, σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία που περιέχουν προσδίδουν την ιδιαιτερότητα, τόσο την τοπική, όσο και τη γενικότερη στον ελληνικό χώρο, π.χ. η ποίηση περιέχει, εκτός των άλλων, πληροφορίες ιστορικές, γεωγραφικές, λαογραφικές και κυρίως τις γλωσσικές ιδιαιτερότητες του τόπου από τον οποίο προέρχεται.
Οι μελωδίες που επενδύουν την ποίηση στην παραδοσιακή δημώδη (δημοτική) μουσική διασώζουν ζωντανά όλον τον πλούτο του ενιαίου κορμού της Ελληνικής μουσικής (δηλαδή κλίμακες, διαστήματα, χροιές, ήχοι, φθορές, γένη, συστήματα κ.λ.π.). Επειδή συνοδεύονται και με όργανα, είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένες, ως «ετεροφωνίες», (δηλ. οργανικές μελωδίες που συνοδεύουν το τραγούδι). Πολλές φορές οι μελωδίες παρουσιάζονται και χωρίς κείμενο, είναι οι λεγόμενες οργανικές μελωδίες.
Η Ελληνική μουσική παράδοση δανείζεται επίσης και από τη βυζαντινή μουσική γραφή, η οποία αποτελεί, θα λέγαμε, και τη γλώσσα της. Δημοτικά τραγούδια γραμμένα σε βυζαντινή παρασημαντική βρίσκουμε από τη μεταβυζαντινή κυρίως εποχή και μετά.
Τα δημοτικά τραγούδια τα διακρίνουμε ανάλογα με τον τρόπο που τραγουδιούνται και το σκοπό που εξυπηρετούν σε διάφορες κατηγορίες στις οποίες ο λαός έχει δώσει διάφορα ονόματα. Ο λαός τα διακρίνει κυρίως στα λεγόμενα κλέφτικα (κυρίως αργοί καθιστικοί σκοποί), στις πατινάδες (τραγούδια δρομικά) και στα χορευτικά, τα οποία παρουσιάζουν την μεγαλύτερη ποικιλία κατά τόπους.
Η κατάταξη των δημοτικών τραγουδιών, η οποία στηρίζεται στο περιεχόμενο, τα γενεσιουργά αίτια και την φύση των τραγουδιών είναι η ακόλουθη:
Ακριτικά. Είναι αυτά που αναφέρονται στους ακρίτες, δηλαδή τους φύλακες των συνόρων της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ανάγονται στη χρονική περίοδο του 8ου- 12ου αιώνα.
Παραλογές. Mεσαιωνικά τραγούδια τα οποία έχουν κυρίως περιεχόμενο δραματικό, διακρίνονται για το έντονο παραμυθιακό τους στοιχείο, συγγενεύουν αρκετά με τα ακριτικά τραγούδια και είναι πολύστιχα, όπως και τα ακριτικά.
Ιστορικά. Τα ιστορικά τραγούδια αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα της μακραίωνης Ελληνικής ιστορίας.
Κλέφτικα. Είναι τα τραγούδια που αναφέρονται στους κλέφτες και αρματωλούς κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και εξυμνούν τα ηρωϊκά κατορθώματά τους.
Του καθημερινού βίου, τα οποία υποδιαιρούνται ανάλογα με το που αναφέρονται, σε εργατικά, ποιμενικά, του γάμου κ.λ.π.
Μοιρολόγια, που αναφέρονται στο θάνατο προσφιλών προσώπων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα τραγούδια του χάρου και του κάτω κόσμου.
Τα λεγόμενα κάλαντα, δηλαδή θρησκευτικά τραγούδια, Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς, Θεοφανείων, Λαζάρου, Μεγάλης Παρασκευής, Πάσχα κ.α.
Τα δημοτικά τραγούδια διατηρούνται ακόμη στα χείλη του Ελληνικού λαού και φυλάσσονται με ιδιαίτερη αγάπη στο νου και την καρδιά του.
Η μουσική παράδοση των Ελλήνων, είναι συνυφασμένη με τα ήθη, τα έθιμα και την ιστορία του λαού η οποία, κατά κοινή ομολογία Ελλήνων και ξένων ερευνητών, είναι υψηλής αξίας.