Czy Bóg umarł? D. S. Wilson o religii i ewolucji

W tym odcinku omawiam książkę D. S. Wilsona "Katedra Darwina. Ewolucja, religia i natura społeczeństwa". Jej autor stawia niepopularną tezę, że religia jest jedną z najważniejszych adaptacji kulturowych, które historycznie zwiększały szanse ludzi na przeżycie, dzięki temu, że promowała spójność społeczeństwa, obniżała poziom agresji i zachęcała o altruizmu i przebaczenia. Ci z nas, którzy kojarzą religię głównie z krucjatami i przestępstwami pedofilskimi oczywiście nie podzielą tej tezy. Warto jednak wysłuchać argumentów poważnego badacza, który jest swego rodzaju ani-Dawkinsem, a więc przeciwieństwem sławnego ewolucjonisty-ateisty. Zwłaszcza, że żyjemy w świecie, w którym Bóg umarł. Co więc może zastąpić moralne rusztowanie, jakim zawsze była religia, byśmy jako społeczeństwo nie rozpadli się na kawałki i nie pozabijali się nawzajem?

Wersja audio dostępna jako podkast na Spotify, Apple Podcasts i Google Podcasts.

Materiał przygotowany we współpracy z Fundacją Wspierania Wsi.

Montaż: Krzysztof Wierzbicki

Grafiki:
Natalia Opalińska

Muzyka:
"Cello" - GroovingGecko

[zuzia]

Mam dopiero 15 lat i bardzo lubię oglądać Pana filmy, nie rozumiem oczywiście wszystkiego o czym Pan mówi, ale to nie zmienia faktu że wyciągam z nich cenne lekcje. Dziękuję za przedstawianie świata w łatwiejszy dla młodego człowieka sposób. Brakuje tak rozsądnych ludzi w tym pokręconym świecie. Pozdrawiam

[irenahobernik]

Dziękuję Panie Profesorze, wspaniały wykład dla wszystkich :wierzących, wątpiących, ateistów i szukających własnej drogi .Niezwykle obiektywna mądra interpretacja przez wieki idei ludzkości w pigułce .Więcej takich wykładów może dać nam lepszy świat ….i otworzyć umysły na szerokie spojrzenie w przyszłość…Dziękuję

[piotrfilipowicz]

Uwielbiam nad ranem posłuchać Pana wywodów . Porusza Pan ciekawe tematy, które żadko pojawiają się w mainstreamie.

[yomayraespinal]

Uwielbiam to, jak nauczyciel mówi przypadkiem, usłyszałam go na podcastie z polskim wykładem i byłam zafascynowana tym, że mój wolny czas jest zawsze w telefonie.

[wiktorpaluch]

Jest Pan pierwszą w Polsce osobą medialną z którą się spotkałem, mówiącą z taką dojrzałością i zrozumieniem o religii. Coś niesamowitego. Edit: właściwie to w ogóle pierwszą osobą

[ukaszjaszke]

Świetny wykład, dziękuje. Ciekawi mnie jednak to, ilu ludzi będących na wadze religii jako dobro, faktycznie kierowało się szczerym dobrem, a nie czymś na zasadzie odkupienia, dźwigni- jak będę dobry to pójdę do nieba, wiec przybiore taka maskę.

[cino]

"Świat nie został stworzony 10 tysięcy lat temu i jest to podejście nienaukowe." -
Z filozoficznego punktu widzenia - jest to uważanie że absolut nie mógłby stworzyć świata 10 tysięcy lat temu tworząc go starszym od momentu stworzenia.
Z naukowego punktu widzenia - jest to przeczenie jednej z najbardziej uznanych teorii mechaniki kwantowej która uznaje obserwatora jako zmienną objaśniającą zachowania kwantów, a tym samym i upływanie czasu.

Bardzo fajny wykład, dla osób świadomie religijnych zdecydowanie oczywisty. Odnośnie prostoty religii to jestem zdania, że wizja jaką nam się jawi zależy od obserwatora i tego jak dużo o niej wie(trochę jak z malarzami i obrazami). Bo bogactwo przekazu i wiedzy tam zgromadzonej jest przeogromne i przekładane historycznie na coraz prostrzy język. Dodatkowo leży przed nami otworem i zdobycie jej jest bardzo tanie. Wystarczy pokonać w sobie pewne wewnętrzne opory związane ze stereotypami i sięgnąć po książki jakiegoś znanego katolickiego autorytetu np. św. dr. Józefa Pelczara.

Bóg nie ewolułował, zawsze był taki sam. Tylko Wy go nie chcieliście, lub nawet nie próbowaliście zrozumieć.

[kahu]

Panie Marcinie. Z różnych względów dopiero przed chwilą skończyłem czytać bezradniek. Jebał zło to najlepsze podsumowanie jakie ostatnio słyszałem do całej tej chorej sytuacji która od 6 ciu lat jest w Pl. Szczere wyrazy uznania. Pozdro

[jdurthu]

W jaki sposób Nitche się mylił Pnie Profesorze? Jakie wartosci moralne, dotyczące dobra drugiego człowieka wywodzą się z religii a nie wyeodzą się z rozumu i świeckiego podejścia?

Co do samolubnego genu niestety Pan Profesor chyba nie zrozumiał o co Dawkinsowi chodzi. Dawkins wlasnie w samolubnym genie mowi, ze nie liczy się tylko sila jednostki, a jej zdolności do przekazania genu. I rzeczywiście to właśnie bardziej altruistyczne społeczeństwa i grupy lepiej przeżywały, stąd mamy nasz altruizm i duza czesc moralnosci

A mówienie, że to co zle w religi to wykrzywienie a to co dobre, miłość, wspólnota itp to trochę "not true Scotsman". Nie można przypisywać religii tylko tego co dobre a potem mowic, ze to co nie dobre to wykrzywienie. Trochę słaba argumentacja. Równie dobrze można powiedzieć, że rasizm jest super, tylko Hitler trochę przesadził. Bo przecież rasizm sprawia, że jedna "rasa" trzyma się razem i wspiera. W taki sposób można wszystko uzasadnic.

Skąd też teza, ze to wlasnie religia sprawia, że ludzie zachowują się dobrze? Religijna moralnosc ewoluowała od wykluczeń i mordowania oponentów do coraz mniejszych restrykcji wobec nich. Sprawiała ze ludzie dobrzy myśląc ze czynią dobrze czynili zło. Dzisiaj wiku krzyczących ze LGBT to zaraza, uważają ze czynią dobrze. Czy da się namówić człowieka do takiej dehumanizacji innych inaczej niż religią? Mysle, ze jest trudno, a religia czyni to cały czas. Tak samo była używana przez krzyżowców jak i przez Nazistów.

Skoro więc oceniamy moralność religijną czasem pozytywnie (np nakarm głodnego) a czasem negatywnie (np dehumanizuj transseksualistów), to znaczy, że to nie religią sikierujemy uznając co jest moralne a co nie.

Dostrzega Pan ze zło powstaje zawsze też bez religii. I tak samo z do rem i o tym Pan już nie wpomniał.
A ideę samolubnego genu powinien Pan Profesor powtórzyć, bo naprawdę, niestety zupełnie jej Pan nie zrozumiał. Samolubny gen to metafora. Nie jednostka jest samolubna a właśnie gen- i jakie zachowanie najbardziej ten gen w populacji wypromuje, takie jest najbardziej skuteczne. A jak Pan zauważył altruizm robi to lepiej od egoizmu. Więc jeśli ktoś przeciwstawia takie spojzenie na ewolucje spojżeniu Dawkina, to walczy ze strachem na wróble- bo nie przedstawia poglądu Dawkinsa takim jakim jest.

[Oscar-imrj]

Panie Profesorze (jeżeli w ogóle w YouTube'ie się tak zwracać) chętnie bym zobaczył odcinek o sytuacji tak zwanej słowo przeciwko słowu. Co wtedy mówi prawo, co sąd a co obrońca? Z góry dziękuję jeżeli taki powstanie, a notabene dzisiejszy film jest świetny jak właściwie większość na tym kanale.

[mikoajmalik]

Wspaniały wykład Panie Profesorze i świetne omówienie książki! Oby takich więcej

[wojciechjedral]

Panie Profesorze, bardzo do mnie trafił ten wykład. Jednocześnie popchnął mnie do zadania tego pytania. Doszliśmy do wniosku, że przebaczenie, ustąpienie, odpuszczenie ma sens.
Jak on ma się do roli buntu w życiu społecznym, o której Pan Profesor wielokrotnie ostatnio mówił.

Jak można podejść do znajdywania równowagi na poziomie filozofii między buntem, a akceptacją, pobłażliwością, przymknięciem oka, wybaczeniem?

[sirjohn]

To w sumie idealnie odzwierciedla moje przemyślenia na temat religii po zapoznaniu się z niektórymi próbami apologetycznymi Szymona Pękali (np tłumaczenie, że przypowieści są fabularyzowanymi opowieściami mającymi nieść jakieś przesłanie) i fragmentami "Sapiens" Harariego - religia jako wyrafinowany mechanizm ewolucyjny. Wg. mnie jej funkcje ewolycyjne to:
- autorytet prawodawstwa - łatwiej przekonać kogoś do jakiegoś sposobu postępowania "strasząc" go wszechmogącym Bogiem jeśli nie będziemy potrafili wyjaśnić zasad działania jakiegoś mechanizmu (np postrzeganie ateizmu jako grzechu - bo niewierzący nie będą potrafili żyć wg kolejnych opisanych punktów co może doprowadzić do osłabienia struktur społecznych)
- odsunięcie lęku przed śmiercią - religie zazwyczaj w jakimś stopniu oferują życie po śmierci co może dać wielu uczucie ukojenia (przynajmniej w pewnym stopniu)
- nadanie sensu życia - uzyskanie życia po śmierci
- wyższe wartości - ludzie łatwiej koncentrują się wobec czegoś większego (jak już w jednym z pańskich filmów zostało wspomniane)

[oliwka]

To ostatni wrzucony przez Pana filmik. Chciałam pogratulować książki udało się przeczytać 😅 . Czekam na więcej pozdrawiam!

[ziomek]

Profesorze czekamy z niecierpliwością na następną ucztę intelektualną.

[elisabettebasile]

Bardzo ciekawe spojrzenie na zagadnienie religii i jej miejsca w społeczeństwie.

[piotrek]

Po obejrzeniu całości wydaje mi się, że czytaliśmy inny samolubny gen :D. Dawkins poświęcił około 1/3 książki na omówienie altruizmu w kontekście teorii gier i dochodzi do podobnych wniosków. Samolubny gen to tytuł, niestety nie do końca oddający treść książki. W żadnym miejscu Dawkins nie próbuje przekonać, że bycie samolubnym się opłaca. O ile dobrze pamiętam, w którymś rozdziale, pisze coś w rodzaju, że książka nie nazywa się "samolubny osobnik". On zarzuca samolubność genom. Dokładniej kopiom genów biorąc pod uwagę zasadę tzw. Zielonej Brody.
Zgodzę się natomiast po części z tym co Pan powiedział o jego podejściu do religii. Ale i tutaj z zastrzeżeniem, że podejście Dawkinsa nie jest - przynajmniej dla mnie - jednoznaczne. W kontekście przekazywania genów może on uznawać religię za użyteczną. Natomiast uznaje ją za nieprawdziwą. Szkodliwą i samolubną, w takim samym sensie jak gen może być samolubny. Niektóre geny (tak samo jak religia) pomaga jednostce - gatunkowi - przetrwać. Natomiast przetrwanie, nie równa się szczęściu, bądź pełni doznania. Weźmy np pod uwagę, że często wśród rodzin patologicznych występuje tak zwana wielodzietność. Jest przekazywanie genów? Jest. Czy jest to szczęśliwa rodzina? Nie.
W tym samym oknie, wydaje mi się, Dawkins umieszcza religię.
Dla niego życie bez religii jest bardziej wartościowe.

Jezeli coś źle rozumiem, bądź to ja kompletnie pomieszałem treść książki proszę o komentarz 😃

[grazynawezik]

Super ciekawe, moje zdanie następuje oczyszczenie, kościoła, religi.Bylo zbyt dużo bożków.swietych, itd.i jeszcze Jezu ty się tym zajmij 😏.Droga jest jedna Miłość i Dobro zawsze zwycięży.Zdrawiam z Allgau ☘️

[Konrad_Dziebor]

Pewien nie jestem ale na tyle ile interesuję się biologią to tak kojarzę, że ewolucja nie sprawia że jakaś grupa, osobnik staje się egoistyczny, ewolucja jest procesem, bardzo mozolnym i nieudolnym w tym co robi ale ewolucja nie działa tak że "dąży" do jednej konkretnej rzeczy ( przekazania materiału genetycznego dalej ) tylko jest chaotyczna. To co wyjdzie i się okaże że zwiększa prawdopodobieństwo przetrwania tego genu to zostaje, a to co wyjdzie i nie ułatwia przetrwania to umiera albo zostaje samo sobie. to że zwierzęta które są bezpośrednim dowodem tego jak ewolucja działa często są samolubne, egoistyczne itd. wcale nie znaczy że najlepszym sposobem na przetrwanie jest właśnie egoizm. ewolucja jest akurat dość kiepskim wyznacznikiem tego jakie zachowania sprzyjają przetrwaniu, od tego jest Teoria Gier. Teoria Ewolucji jest po prostu opisem tego jakie interakcję zachodzą pomiędzy poszczególnymi organizmami albo ich grupami. ewolucja wcale nie dowodzi tego jakie zachowanie daje największe szansę przetrwania ale jest bardziej czymś w rodzaju algorytmu który ma doprowadzić do tego że jakiś organizm przekaże dalej swoje geny. algorytm zawsze doprowadza do końca i do tego samego wyniku ale nie zawsze robi to po prostej linii, czasami ta linia jest tak bardzo krzywa i nie po drodze jak tylko się da a czasami jest nieprzewidywalna i w każdym przypadku wygląda inaczej, a ewolucja jest właśnie tą chaotyczną linią. ewolucja jest po prostu następstwem praw fizyki i chemii, niczym więcej i niczym mniej, po prostu jest tak cholernie skomplikowana że opis tego jest bardzo trudny i czasochłonny dlatego dość łatwo zrobić błąd w myśleniu o tym taki jak mi się wydaję Pan zrobił w tym filmie. żeby nie było, dalej uważam że film jest bardzo wartościowy i zasługuję na kciuka w górę i poświęcenie mu czasu, po prostu idea o tym że ewolucja sprawia że organizmy zaczynają być egoistyczne jest nieprawdą.
Pozdro

[ziomek]

Dziękujemy Panu, za Pana prace! Dzięki Panu ten świat staje się lepszy. Jest Pan świetnym człowiekiem.