Zaman bir yanılgıdan mı ibaret?

Zaman… Asla durduramadığımız, harcadığımızda geri gelmeyen tek şey. Ömrümüz… Dünya’nın en zengin insanı da olsanız, Forbes’a dünyanın en güçlü insanı diye kapak da olsanız, gücünüzün onu değiştirmeye yetmeyeceği tek şey. 

Onu tanımlamakta bile güçlük çekiyoruz. Filozoflardan yazarlara, bilim insanlarından sanatçılara, hepimizin zaman için bir açıklaması var. Fakat ne olduğu konusunda ortak bir fikrimiz yok. Hepimiz yaşıyoruz, tecrübe ediyoruz, ama anlamını kavrayamıyoruz. Ne garip, öyle değil mi?

Yeterince kafamızı karıştırmıyormuş gibi Einstein zaman hakkında şu sözleri söylemişti:

Bizim gibiler, fiziğe inananlar; geçmiş, şimdi ve gelecek arasındaki farkın sadece inatçı bir yanılgıdan ibaret olduğunu bilir…

Zaman gerçekten bir yanılgıdan mı ibaret? Niye tanımlanamıyor? Sahi siz onu nasıl tarif edersiniz? 

Bir olayın gerçekleşmesi için gereken şeydir aslında zaman. Bir hareketin var olabilmesi için zaman gerekir. Bir noktadan diğerine, belirli bir zamanda gideriz. Fakat, hareket nedir? E onun için de zaman gereklidir! Zamanı tanımlarken hareketi, hareketi tanımlarken de zamanı kullanmam gerekti. Görünen o ki, zamanı tek başına tanımlamak öyle kolay değil.

Zaman aynı zamanda görelidir de. Benim için bir saat geçerken, karadeliğin yanındaki birisi için yalnızca bir dakika geçiyor olabilir. Ya da ışık hızına yakın bir şekilde Andromeda’ya gitmekte olan birisi için, belki de yalnızca 30 saniye geçmiştir. Ama ne garip değil mi? Bu kişilerin hiçbiri, zamandaki bu yavaşlamayı hissetmez.

Hepimiz, zamanı aynı şekilde algılarız. Karadeliğin yanında da olsak, uzayda ışık hızına yakın hızda seyahat ediyor da olsak, Dünya’da ayaklarımızı uzatıp kahvemizi yudumluyor da olsak... Çünkü damarlarımızda dolaşan kandan, kolumuzda atan saate kadar, etrafımızdaki her şey yavaşlar. Biz zamanı, yine aynı şekilde algılarız. Oysa, iki farklı köşede, iki ayrı zaman akmaktadır. Öyle ki birisi evrenin zaman ayarıyla oynayacak olsaydı ve her şeyi bir anda yavaşlatıp hızlandırsaydı, bunu fark etme imkanımız dahi olmazdı.

Zamanın ne olduğuna dair fizikçiler hala düşünüyor. Üstelik ona sadece zaman da değil, “uzay-zaman” diyorlar. Zaman ile uzayın iç içe olduğunu taa Einstein’dan beri biliyoruz. Fakat üç uzay boyutu yani en, boy, derinlik varken, neden yalnızca bir zaman boyutu var? Ve zaman neden sadece hep ileriye akıyor? Oysa ki üç uzay boyutunda hem ileriye hem geriye gidebiliyoruz. Zamanda bu neden olmuyor?

Birçok fizikçi, bunu entropi ile açıklıyor. Termodinamiğin ikinci yasası. Bir sistem, zamanla düzensizlik yani entropi kazanır. Evrenimizdeki sistemler, düzenliden, düzensize doğru bir geçiş gösteriyor. Bu geçiş, zaman içerisinde oluyor ve tek bir yönde akıyor. Zamanın oku. Hep daha düzensiz olma eğiliminde. Dolayısıyla, zamanla düzensizlik artıyor. O halde, düzensizliğin artıyor olması, bize zamanın ileriye aktığını söylüyor olmalı. 

“Geçmiş hipotezi”... Eğer entropi sürekli olarak artıyorsa, dün daha düşük bir entropi olmalıydı. Neden dün daha düşük bir entropiye sahipti? Çünkü bir önceki gün daha da düşük bir entropiye sahipti. Bu böyle gidiyor ve en sonunda Büyük Patlama anında evrenin düşük bir entropi durumundan başladığını söylüyor. Peki neden böyleydi, ya da böyle olmak zorunda mıydı? Büyük bir soru işareti…

Peki ya ışık hızının ilerisine geçebilseydik? Bir hayli spekülatif kalan bu kısımda çok çılgın fikirler var tabii. Mesela az önceki sorumuza dönelim, “Neden 3 uzay 1 zaman boyutu var?” Sadece böyle düşünülmüyor elbette. 11 boyutlu supergravity teorileri de var. Hatta bazı araştırmacılar, ışık hızının ötesinde yalnızca bir uzay, üç zaman boyutu olduğunu söyleyecek kadar cesaretli. Yani ışık hızının ötesine geçtiğimizde, zaman ile uzay kavramının değiştiğini iddia ediyorlar. Artık bunun ne anlama geldiğini bile tartışmayacağım, yoksa içinden çıkamayız! Fakat fizikçiler, zamanda geçmişe gidemeyeceğimiz konusunda neredeyse hemfikir. Belli ki zamanın kendisi hakkında kafalar çok karışık.

Araştıran ve Yazan: Ögetay Kayalı
Düzenleyen ve Sunan: Barış Özcan
Kurgulayan: Alperen Çatak
---
Videonun tüm metni ve kullanılan kaynaklar:

[aslklcer]

"Bak, deminden şimdiye geldim" Bu sahnede hüzünleneceğimi düşünmezdim.. Allah rahmet eylesin Özkan Uğur...

[mburakg]

Allah rahmet eylesin, Özkan Uğur burada da karşımıza çıktı ve güldürdü....

[portfo]

Zaman,
bekleyenler için çok yavaş,
korkanlar için çok hızlı,
yas tutanlar için çok uzun
, umutsuzlar için durmuş,
sevinenler için çok kısadır
ama sevenler için sonsuzluktur...

[Emre-ugmm]

"Bekleme süresini uzatırsan zamanla daha da ileri gidersin." :)

Allah rahmet eylesin.

[yasemin]

Sınav günü binada çıktığımda annem saatlerce seni bekliyorum zaman geçmek bilmedi dedi, oysa ben sınav esnasında zamanla yarışıyordum bana yetmedi bile evet zamanın göreceli olduğunu bi kez daha anladım.
Teşekkürler Barış abi❤️

[emanet]

Bak deminden şimdiye geldim, Özkan Uğur'a Allah rahmet eylesin. "Araya onu da bilerek yada bilmeyerek eklemiş olman güzel bi anı olmuş"

[Veritassvlog]

Ne içindeyim zamanın ne büsbütün dışında. Yekpare geniş bir anın parçalanmaz akışında.
-Ahmet Hamdi Tanpınar -

[seid.qoca]

"Bazen düşünüyorum, ne garip mahluklarız? Hepimiz ömrümüzün kısalığından şikayet ederiz; fakat gün denen şeyi bir an evvel ve farkına varmadan harcamak için neler yapmayız?"

-Ahmet Hamdi Tanpınar

[MccBistuyeK]

Bilgilendirici videolarınla "zaman'ımızı" değerli kıldığın için teşekkür ederiz Barış Özcan.

[mkanturer]

2:45 belki de Barış Özcan bu içeriği hazırlarken bu montajı yaparken Özkan abim yaşıyordu. Çok ince bu olay bunu ben anlatamam.

[ahmetdemet]

"Nasıl oluyor; vakit bir türlü geçmezken, yıllar hayatlar geçiyor." Teoman

[RitimVeRenk]

Zaman bir çocuk için bol ve değersizken bir hasta veya yaşlı için çok kıymetlidir

[Turk_]

Interstellar'dan görüntüler ve alıntılar tam yerine oturmuş. İzlediğimde duygulandırmıştı, yine benzer hisler yaşadım.

[Sehirdenkoyegoc]

Zaman herkes için aynı değil bence tamamen zihnin oyunu.mesela mutlulukla zaman ters orantılı.kendinizi nekadar iyi hisseder ve bi hayalinizi peşinde olursanız zaman su gibi akıyor gibi gelir insana.ama bide hastanedeki hapishanedeki askerdeki yada okulda dersteki çocuğu düşünün onun için zaman sanki hiç geçmiyor gibidir.belkide zaman hepimizin ortak sınavıdır.

[yilmazercam]

Baştan sona güzel göndermeler içeren, sonunda da bizi bize anlatan ve gerçekleri tokat gibi yüzümüze vuran bir videoydu. Teşekkürler Barış Özcan! Gerçekten ağzım açık izledim!

[kudussevdals]

"Zamlar bir yanılgıdan mi ibaret" diye okudum, son günlerde o kadar fazla zam haberi duyduk ki bilinç altımıza işlemiş.

[BilalSaidYlmaz]

Zaman zaman gelip izlerim ve zamanımın aslında ne kadar da değerli olduğunu hatırlayıp hayatıma devam ederim . Teşekkürler Barış abi.

[buket]

2:45 İzlerken birden bire Özkan Uğur'u görünce duygulandım.. başımız sağolsun

[MuratDuman-vl]

Barış Abi, Belki de sadece DEGİSİM vardır, ZAMAN diye bir şey yoktur. Herşey belki de degisiyordur, bizde buna zaman diyoruz belki de.." Değişmeyen tek şey, Değişimin ta kendisidir "

[omerozata]

Zaman, üzerine düşünmeyi en sevdiğim şeylerden biri. Öyle ki onun hakkında derin düşüncelere daldığımda zamanın esaretinden kurtulmuş gibi hissediyorum.