Οδυσσειακές μεταμορφώσεις του ποιητικού υποκειμένου στο έργο του Γιώργου Σεφέρη

Με πολύ μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Σαββατοκύριακο 17-18 Απριλίου 2021 το διαδικτυακό μας συνέδριο με τίτλο «Κράτησα τη ζωή μου, 50 χρόνια από τον θάνατο του Γιώργου Σεφέρη».

Συνδιοργανωτές του Συνεδρίου ήταν η Περιφερειακή Ενότητα Αργολίδας, ο Δήμος Ναυπλιέων, ο Δημοτικός Οργανισμός Πολιτισμού, Περιβάλλοντος, Αθλητισμού και Τουρισμού (ΔΟΠΠΑΤ) του Δήμου Ναυπλιέων και το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Στο συνέδριο συμμετείχαν καταξιωμένοι μελετητές του σεφερικού έργου, δόθηκε όμως βήμα και σε νεότερους μελετητές, με στόχο να αναδειχθεί η επικαιρότητα του πολυποίκιλου έργου του Γιώργου Σεφέρη.

Κατά γενική ομολογία, όλες οι εισηγήσεις ήταν πολύ υψηλού επιπέδου, ενώ διεξήχθησαν και πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις μεταξύ των συνέδρων και του κόσμου που παρακολούθησε με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το διαδικτυακό συνέδριο.

Περίληψη ομιλίας:
Ο μύθος του Οδυσσέα, και της Οδύσσειας γενικότερα, αποτελεί για τον Γιώργο Σεφέρη, από την αρχή σχεδόν της ποιητικής του δημιουργίας, έναν από τους βασικούς πυλώνες του κόσμου των συμβόλων και αλληγοριών του. Επίσης, συνθέτει ένα σύστημα φωτισμού και ερμηνείας τόσο για τον τρόπο με τον οποίον το ποιητικό υποκείμενο προσλαμβάνει και αποκρυπτογραφεί την εξωτερική πραγματικότητα σε σχέση με την ιδιαίτερη προσωπική του πορεία, όσο και για τη διαμόρφωση της ποιητικής του γλώσσας, των ρητορικών τροπισμών και των μορφικών του πραγματώσεων. Η εισήγηση αυτή θα επιμείνει στις οδυσσειακές μεταμορφώσεις του ποιητικού υποκειμένου (του αφηγηματικού «εγώ»), δηλαδή στα πρόσωπα που υποδύεται, στα προσωπεία που φορά και στη «φωνή» που υιοθετεί, για να οικοδομήσει, στο πλαίσιο ενός ποιήματος ή μιας ευρύτερης συλλογής, το ποιητικό νόημα, την ανάλογη προς αυτό ποιητική φόρμα και την αντίστοιχη συμβολική και μεταφορική εκφορά. Ουσιαστικά, στις μεταμορφώσεις αυτές αντιστοιχούν τρεις βασικές αφηγηματικές προσεγγίσεις: 1. Το ποιητικό υποκείμενο (το «εγώ» του ποιητή) στέκεται χώρια από τον Οδυσσέα, τον στοχάζεται και συνομιλεί μαζί του, με ό,τι αισθάνεται πως αυτός αντιπροσωπεύει για τις τροπές του προσωπικού βίου του και τις περιπέτειες της χώρας. Πρόκειται για μια πρόσληψη του Οδυσσέα, που φωτίζει το γιατί και το πώς της επιλογής αυτού του μυθικού προτύπου ως ποιητικού συμβόλου («Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο», Λονδίνο 1931, "Τετράδιο γυμνασμάτων" 1940). 2. Το ποιητικό υποκείμενο λαμβάνει εναλλάξ τόσο το προσωπείο του Οδυσσέα όσο και αυτό των συντρόφων του, με κορυφαίο εκπρόσωπό τους τον Ελπήνορα, μαζί με όσα αυτό συμβολίζει κατά την αντίληψη του ποιητή. «…Ο Ελπήνορας εμφανίζεται είτε σαν ατομικός είτε σαν ομαδικός χαρακτήρας.», σύμφωνα με τα λόγια του. («Μυθιστόρημα» (1935, «Οι σύντροφοι στον Άδη», "Στροφή", 1931). Η επιλογή αυτή, δεν σημαίνει ταύτιση, αλλά την υιοθέτηση μιας διττής (ή και πολλαπλής) οπτικής πάνω στο ίδιο θέμα. 3. Το ποιητικό υποκείμενο είναι ο Οδυσσέας. Το «εγώ» του ποιητή ταυτίζεται με το «εγώ» του ομηρικού ήρωα. Μόνο που αυτός ο Οδυσσέας, διατηρώντας τα βασικά μυθικά του χαρακτηριστικά, έχει ξεφύγει πια από τον ομηρικό κύκλο και ενσωματώνει στις αρχέτυπες υποδοχές του τη σύγχρονη Οδύσσεια του ποιητή. Πάνω στις υποδοχές αυτές αρμόζονται όλες οι προσωπικές και συλλογικές περιπέτειες. Ο νόστος του σύγχρονου Οδυσσέα είναι περισσότερο επιστροφή σε μια «ένδον» πατρίδα, ένας αγώνας για να μην αλλάξει ο ίδιος, μέσα σε μια πατρίδα που του έγινε ξένη. («Κίχλη», 1947). Στην πορεία αυτής της εισήγησης, θα γίνει αναφορά στην περίφημη «μυθική μέθοδο» που χρησιμοποίησε ο Γ. Σεφέρης (Ευρωπαϊκός Μοντερνισμός, T.S. Eliot, «αντικειμενική συστοιχία»), και ειδικά στον τρόπο με τον οποίον το επεχείρησε αυτό. Θα εξεταστούν επίσης συνοπτικά ζητήματα ύφους, ποιητικής ρητορικής και μορφικών επιλογών, καθώς και η συμπλοκή του Οδυσσειακού μύθου με άλλους αρχαιοελληνικούς μύθους, η οποία φωτίζει σημαντικές πλευρές της ποιητικής του Γ. Σεφέρη.

Ακολουθήστε τον ΣΦΑ: