ΑΓΧΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ / Δημήτρης Κόρακας

Όπως έχω αναφέρει σε προηγούμενο βίντεο, το άγχος είναι μια ενστικτώδης αντίδραση των ανθρώπων στον κίνδυνο. Ουσιαστικά είναι ένας μηχανισμός άμυνας και προστασίας, ο οποίος μας κινητοποιεί για να απομακρυνθούμε ή να παλέψουμε με αυτόν τον ‘‘επικίνδυνο εχθρό’’.
Στη χώρα μας η εισαγωγή των τελειόφοιτων μαθητών του λυκείου στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επαγγελματική, την κοινωνική και προσωπική καταξίωση. Επομένως, το άγχος των πανελλαδικών εξετάσεων σχετίζεται άμεσα με την πιθανή αποτυχία κατά την προετοιμασία, αλλά και κατά τη διαδικασία των εξετάσεων. Οφείλεται στον έντονο φόβο ματαίωσης των προσωπικών στόχων του/της εφήβου, αλλά και των γονεϊκών προσδοκιών.
Το μέτριο άγχος μπορεί να κινητοποιήσει τον έφηβο για μελέτη ή ακόμα και να τον πεισμώσει ως προς το στόχο του. Αντιθέτως, το ανεξέλεγκτο άγχος μπορεί να δράσει ανασταλτικά στο αποδοτικό διάβασμα, διότι δημιουργεί δυσκολίες στη συγκέντρωση, στη μνήμη και στην προσοχή. Το διανοητικό μπλοκάρισμα (black out), είναι ένα συχνό φαινόμενο ακόμα και σε πολύ καλά προετοιμασμένους μαθητές.
Σε πολλές περιπτώσεις οι γονείς είναι ιδιαίτερα πιεστικοί με αποτέλεσμα να έρχονται σε σύγκρουση με τον έφηβο που βιώνει μεγάλη ένταση την περίοδο της προετοιμασίας για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Συχνά προβάλλουν τις δικές τους επιθυμίες, τα δικά τους όνειρα, περιμένοντας από τα παιδιά τους να τα εκπληρώσουν, χωρίς κάποιες φορές να αντιλαμβάνονται τις πραγματικές τους δυνατότητες.
Όμως, μπαίνοντας οι πανελλαδικές εξετάσεις στο κέντρο της οικογενειακής ζωής, αυξάνεται σημαντικά το άγχος των μαθητών. Φράσεις των γονέων, του τύπο: "φέτος δίνουμε πανελλαδικές", "τώρα διαβάζουμε" κ.ά. ενδέχεται να προκαλέσουν πρόσθετο άγχος στο έφηβο, διότι ταυτίζονται μαζί του. Επίσης, οι συγκρίσεις με τα αδέλφια, γνωστούς, φίλους ή και με τα προσωπικά τους κατορθώματα "εγώ στην ηλικία σου..." μπορούν να μπλοκάρουν τον μαθητή.
Ως εκπαιδευτικοί είναι σημαντικό να τονίζουμε τους γονείς (ή τους κηδεμόνες) ότι πρέπει να υποστηρίζουν συναισθηματικά και να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους κατά την προετοιμασία και τη διάρκεια των εξετάσεων. Ορισμένες συμβουλές προς τους γονείς είναι οι εξής:
- Να εξασφαλίσουν ένα ήρεμο περιβάλλον την περίοδο της προετοιμασίας των παιδιών για τις εξετάσεις, να αποφεύγουν τη φασαρία και τις συγκρούσεις και να προσπαθούν να μην προκαλούν δυνατούς και ενοχλητικούς θορύβους και έντονες συζητήσεις την ώρα της μελέτης. - Να οπλιστούν με αρκετά αποθέματα υπομονής για να κατορθώσουν να αντέξουν τον εκνευρισμό των εφήβων και να μην τον παίρνουν προσωπικά και οδηγούνται σε διαπληκτισμούς.
- Να τονίσουν στον έφηβο πως η ενδεχόμενη αποτυχία είναι κομμάτι της ζωής και πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να νιώσει ντροπή σε περίπτωση που δεν τα πάει καλά για το τι θα πουν οι άλλοι.
- Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από ψυχική στήριξη και επιβεβαίωση, οπότε οι γονείς θα πρέπει να τους δίνουν κουράγιο και δύναμη και να τους δείχνουν πως πιστεύουν σε αυτούς/τες χρησιμοποιώντας φράσεις του τύπου "μη φοβάσαι, θα τα πας μια χαρά αφού έχεις κάνει πολύ καλή προετοιμασία" και να ανατρέχουν σε επιτυχίες τους στο παρελθόν. Δεν είναι βοηθητικό για τα παιδιά να τους λένε, εκφράσεις του τύπου: "σιγά τώρα μην αγχώνεσαι, δε χάθηκε και ο κόσμος αν αποτύχεις στις εξετάσεις".
- Σε περίπτωση μη επίτευξης των στόχων, οι γονείς να τονίσουν πως πιστεύουν στα παιδιά και στις δυνατότητές τους και να τα βοηθήσουν να βρουν εναλλακτικές οδούς για την εκπαίδευση και τη μελλοντική τους επαγγελματική πορεία.
Κάποιες συμβουλές που μπορούμε να δίνουμε ως εκπαιδευτικοί στους μαθητές είναι οι ακόλουθες:
- Καλή διατροφή (φρούτα, χυμοί, λαχανικά, ελαιόλαδο) και ελάττωση της καφεΐνης, της ζάχαρης και των λιπαρών.
- Σωματική άσκηση για ευεξία.
- Διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης και όχι υπερβολικά ξενύχτια.
- Αντικατάσταση των αρνητικών σκέψεων με θετικές, υπενθύμιση των δυνατών σημείων και ικανοτήτων.
- Αποφυγή επαναλήψεων της τελευταίας στιγμής και αποφυγή συζητήσεων για πιθανά θέματα με άλλους μαθητές λίγο πριν τις εξετάσεις.
- Δίνετε προσοχή την ώρα της εξέτασης, συγκεντρώνεστε στο γραπτό σας σα να μην υπάρχει κανένας άλλος γύρω σας, διαβάζετε προσεκτικά τα θέματα και φροντίζετε να απαντάτε πρώτα σε αυτά που γνωρίζετε καλύτερα.
- Δεν βιάζεστε να παραδώσετε το γραπτό σας, ακόμη και εάν οι συμμαθητές σας παραδώσουν σύντομα τα γραπτά τους. Εσείς ξαναδιαβάζετε τις απαντήσεις σας και ελέγχετε αν απαντήσατε σε όλες τις ερωτήσεις.
- Εάν κατά τη διάρκεια των εξετάσεων νιώσετε τα συμπτώματα του άγχους, παίρνετε βαθιές αναπνοές (ισόποσες εισπνοές - εκπνοές), χαλαρώνετε και σκεφτόσαστε κάτι όμορφο (π.χ. τις καλοκαιρινές διακοπές στη θάλασσα ή στο βουνό, που θα πάτε μετά τις εξετάσεις).
Σε περίπτωση που το άγχος φέρνει το παιδί ή την οικογένεια σε μία κατάσταση που δεν μπορεί να λειτουργήσει, τότε καλό είναι να μη διστάσουν να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχολόγο για μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη βοήθεια.