Στην Αρχαία Αιανή Κοζάνης και το Αρχαιολογικό Μουσείο της

Ο ιδρυτικός μύθος συνδέει άμεσα την πόλη Αιανή με τον ιδρυτή της Ελίμειας:
"Αιανή, πόλις Μακεδονίας, από Αιανού παιδός Ελύμου, το εθνικόν Αιαναίος
(Στέφανος Βυζάντιος)

Το όνομα της Αιανής συνδέεται ετυμολογικά με το επίρρημα αεί, αιεί (πάντοτε) και η αναγραφή της σε δύο επιγραφές, εντοιχισμένες σε εκκλησίες της σύγχρονης κωμόπολης, οδήγησε στην αναζήτηση της πόλης, η θέση της οποίας επιβεβαιώθηκε με την ανασκαφική έρευνα, όπως και το γεγονός ότι η Αιανή υπήρξε πρωτεύουσα του βασιλείου της Ελίμειας ή Ελιμιώτιδας.
Η αρχαία Αιανή αναπτύσσεται στο λόφο της Μεγάλης Ράχης, όπου η ζωή άρχισε στη Νεολιθική Εποχή και συνεχίστηκε ως τον 1ο αιώνα π.Χ. Αποκαλύφθηκαν κατοικίες και οικοδομήματα με δημόσιο χαρακτήρα που διαμορφώνουν την εικόνα μιας πόλης με οικιστική οργάνωση και πολιτική ανάπτυξη από τα υστεροαρχαϊκά και κλασικά χρόνια (αρχές 5ου - 4ου αι. π.Χ.), ενώ και ο 6ος αι. αντιπροσωπεύεται με κεραμική, γεγονός που τεκμηριώνει την άποψη ότι υπήρχαν ακμαίες και οργανωμένες πόλεις στην Άνω Μακεδονία πολύ πριν από την ενοποίηση του μακεδονικού ελληνισμού από τον Φίλιππο Β' (359-336 π.Χ.), στον οποίο οι ιστορικοί απέδιδαν την ίδρυση των πρώτων πόλεων- αστικών κέντρων.
Συγχρόνως η αποκάλυψη μνημειακών χτιστών τάφων αλλά και απλών λακκοειδών του 6ου και 5ου αι. π.Χ. με πλούσια κτερίσματα, φώτισε δύο αιώνες πρώιμης ιστορίας των Μακεδόνων.
Παράλληλα ακόμη πρωιμότερα ευρήματα έδωσαν νέα δεδομένα για την Ύστερη Εποχή Χαλκού (16ο – 11ο αι. π.Χ.), αναφορικά και με την παρουσία των βορειοδυτικών ελληνικών φύλων, στα οποία ανήκαν και οι Μακεδόνες, οι οποίοι κατεβαίνοντας στο νότο ονομάστηκαν Δωριείς, καθώς και για τη μυκηναϊκή παρουσία στην περιοχή, από την οποία συμπεραίνουμε ότι ο μυκηναϊκός κόσμος δεν ήταν αποκομμένος από την Άνω Μακεδονία έχοντας ακραίο όριο προς βορράν τη Θεσσαλία.
Η Αιανή, όντας πρωτεύουσα ενός ισχυρού βασιλείου, έχει ακμάσει στην αρχαιότητα. Σήμερα είναι ένα όμορφο μέρος με ένα καλά οργανωμένο και εξοπλισμένο Μουσείο και δύο αρχαιολογικούς χώρους (αρχαία πόλη με την Ακρόπολη και βασιλική νεκρόπολη).
Εξαιρετικά πλούσια και πολλών περιόδων τα ευρήματα: μνημειώδη κτήρια, βασιλικοί τάφοι, αγάλματα, πολυάριθμα χρυσά, αργυρά και χάλκινα κοσμήματα, μεταλλικά αγγεία, μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία, πήλινα και οστέινα ειδώλια, πρώιμες επιγραφές κ.ά.
Στην κορυφή του λόφου και στην αυλή του τρίτου κτηρίου στο κορυφαίο πλάτωμα αποκαλύφθηκε τεράστια κυκλική δεξαμενή λαξευμένη στο βράχο, η οποία με την περισυλλογή του βρόχινου νερού συνέβαλλε στην υδροδότηση της πόλης.
Οι χώροι των οικιών σε ορισμένες περιπτώσεις κατανέμονται, λόγω της κλίσης του εδάφους, σε διαφορετικά επίπεδα. Σκάλες με λίθινα σκαλοπάτια οδηγούν στα πάνω δωμάτια, ενώ συγχρόνως στην πίσω πλευρά διαμορφώνονται υπόγεια. Τα σπίτια διέθεταν μικρές αυλές, δωμάτια με εστίες, αποθηκευτικούς χώρους με πιθεώνες και δωμάτια- εργαστήρια με λίθινους χειρόμυλους στις γωνίες.
Η τελευταία επισκέψιμη ιδιωτική κατοικία της αρχαίας πόλης της Αιανής είναι η λεγόμενη «Οικία με τις αγνύθες». Βρίσκεται σε ένα χαμηλότερο πλάτωμα στα ΝΑ της «Οικίας με τις σκάλες». Στο συγκεκριμένο πλάτωμα εντοπίστηκαν τουλάχιστον δύο χώροι κατοικιών, ανάμεσα στις οποίες υπάρχει ένα στενό δρομάκι, πλάτους 2μ. περίπου. Κάτω από το δρόμο αυτό υπάρχει αποχετευτικός αγωγός.
Η ονομασία «Σπίτι με τις αγνύθες» οφείλεται στο μεγάλο αριθμό αγνύθων που βρέθηκαν σωριασμένες στην πίσω υπόγεια πλευρά της νότιας κατοικίας. Οι αγνύθες, που χρησιμοποιούνταν σαν υφαντικά βάρη, είχαν διάφορα σχήματα: πυραμίδας, κόλουρου κώνου, κυκλική αρτόσχημη.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής ιδρύθηκε με σκοπό να αναδείξει τον αρχαιολογικό πλούτο και το σημαντικό ιστορικό παρελθόν της αρχαίας πόλης που ήταν η πρωτεύουσα του ισχυρού αρχαίου βασιλείου της Ελίμειας.
(Η Αιανή βρίσκεται στη Δυτική Μακεδονία, στην περιοχή της Κοζάνης, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονη βιομηχανική δραστηριότητα λόγω της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τα λιγνιτωρυχεία).
Είναι ένα σύγχρονο ερευνητικό ίδρυμα και όχι απλά ένα μουσείο. Το κτηριακό συγκρότημα έχει συνολική έκταση 4.500 τ.μ. Στο προαύλιο χώρο του Μουσείου, ο οποίος εκτείνεται σε 18 στρέμματα, υπάρχει μία έκθεση με σύγχρονα γλυπτά, τα οποία δημιουργήθηκαν ειδικά για το Μουσείο.
Μεσημέρι Μεγάλης Τετάρτης και δυστυχώς ήμουν ο μόνος επισκέπτης για δύο σχεδόν ώρες. Τύχη αγαθή βέβαια, γιατί αυτό επέτρεψε το φύλακα, να με οδηγήσει στον λόφο της Μεγάλης Ράχης, όπου βρίσκεται η αρχαία πόλη, αλλά και στη νεκρόπολη Αιανής, (αρκετά μακριά από το Μουσείο), που μάλλον δεν θα κατάφερνα να βρω μόνος μου (κι αν τους έβρισκα δεν θα έμπαινα χωρίς τα κλειδιά του φύλακα).
Αξίζει μια επίσκεψη στην Αιανή Κοζάνης και η εποχή νομίζω ότι είναι η καλύτερη...