#Утумнааһын: Айыы тэрчитэ

Айыы тэрчитэ - ыһыах иннинэ бэс ыйын 14 чыыһылатыгар ыытыллар туом. Айыы күрүөтүн олордуу түмүгэ буолар. Бу туому ыһыах буолуохтаах сиригэр биитэр тойон сэргэлээх сиргэ оҥоруохха сөп.
Айыы түһүлгэтигэр салама тардыллар. Туом бахсы аар кудук хатыҥ лабаатынан Айыы түһүлгэтин дьалбыйар. Түһүлгэ түһүмэттэрэ илин диэки хайыһаллар.

Дьээ-буо!
Алака –чалака !
Айыы дьүһүл тойон
Бэттэх буол.
Үрүҥ сылгы
Үүт маҥан кылынан
Күндүлээн эрэбин
Айхал, айхал, айхал.
-2-
Дьээ !
Алам-чалам !
Аҕыс салаалаах
Аар кудук хатыҥҥа олохтоох,
Көй Хаан хотун ийэлээх,
Айыы Аламай Тэрчи тойон
Үрүҥ былыты үрүҥ күлүк гына
Бэттэх буол,
Мичик аллай,
Истэ сэргэҕэлээ,
Арыылаах саламаатынан
Айах тутан эрэбин.
Ытык тылбын ыл,
Сүҥкэ тылбын көтөх.
Дуом айхал.
-3-
Көхсүттэн көнтөстөөх
Күн өркөн ууһа,
Арҕаһыттан тэһииннээх
Айыы хаан аймаҕа
Арыаллаһар аналлаах
Айыы санааны арыйан,
Ааттаан-тускулаан
Маннык диэн
Аманыйан эрэбит.
-4-
Айыы Аламай Тэрчи тойон
Үрүҥ былыты үрүҥ күлүк гына
Сылаас ытыһыгар сыһыарда ,
Нүөҥү ытыһыгар төкүнүттэ,
Аан дойду дьолуттан бэристэ,
Улуу дойду баардыттан бэристэ.
Орто бороҥ дойду
Туһааннаах туймуутун тутта,
Ыллыыр чыычаахтанна,
Көтөр күөрэгэйдэннэ,
Ойуулаах от-мас уйулгута
Томторҕолоох туос иһиккэ
Уруйу, төлкөнү толордо.
Айыы күрүөтүн аҕыс сүлдьүгэһэ
Арылыйда,
Айыы сэргэтин аламай сырдыга
Арылыйда.
Үйэлээх сааска тонолуйбат дьоллоох,
Айыы тэрчи буолла –
Сүлгүйэ дом.
Айыы тэрчи буолла –
Кыырык дом.
Айыы тэрчи буолла –
Турар дом.
Айыы аламай тэрчитин түһэрэн, орто дойдуга Айыы күрүөтүн олордуу – ыһыах сүрүн соруга.