Rosa canina ή Ροδή η κυνορρόδη (αγριοτριανταφυλλιά)

Η Rosa canina είναι θάμνος αυτοφυής, πολυετής και φυλλοβόλος, που φτάνει έως και τα 3 μέτρα ύψος. Είναι πολύκλαδος, με στελέχη τοξοειδή, καλυμμένα με μικρά και αιχμηρά αγκάθια. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. Θα τον συναντήσουμε σε ξέφωτα δασών, σε ηλιόλουστες περιοχές, σε χαράδρες, σε ρυάκια, σε ποτάμια, σε πλαγιές ή ως φυσικό φράχτη ανάμεσα σε χωράφια.
Ανήκει στην οικογένεια των Rosaceae (Ροδίδες). Κοινές ονομασίες: κυνόροδο, σκυλοτριανταφυλλιά, ροδαριά, αγριομουσκιά, άγριο ρόδο.
Συνώνυμα: Rosa balsamica Besser, Rosa caesia Sm., Rosa corymbifera Borkh., Rosa dumalis Bechst., Rosa montana Chaix, Rosa stylosa Desv., Rosa subcanina (Christ) Vuk., Rosa subcollina (Christ) Vuk., Rosa × irregularis Déségl. & Guillon.
Είναι θεραπευτικό και μελισσοτροφικό φυτό με πολλές ποικιλίες. Τα αυτοφυή είδη στη χώρα μας υπολογίζονται σε 25, με πιο αξιόλογα να είναι: η Αειθαλής (το κυνόσβατο του Διοσκουρίδη), η Ακανθοδεστάτη (η Ροδωνιά του Θεόφραστου), η Αρουραία, η Γαλλική, η Κυνοροδή και η Μόσχομος.
Τα φύλλα της είναι μικρά, λεία, πτεροειδή, με 5 έως 7 οδοντωτά φυλλάρια.
Τα μυρωδάτα άνθη είναι ερμαφρόδιτα, συνήθως με 5 σέπαλα και 5 πέταλα, ανοιχτού ρόδινου χρώματος (σπάνια λευκά ή κίτρινα). Ανθίζει την άνοιξη και δίνει μόνο γύρη, χρώματος πορτοκαλί. Μαζεύουμε τα χρήσιμα μέρη που είναι τα πέταλα από τα άνθη και το καρπό.
Οι καρποί (κυνόροδα ή μαλλιαρόκωλα) είναι ωοειδείς, λείοι με χρώμα πορτοκαλί ή κόκκινο όταν ωριμάσουν το φθινόπωρο. Έχει πολλούς σπόρους στο κέντρο που βρίσκονται ανάμεσα σε πολλές τρίχες.
Μαζεύονται συνήθως Σεπτέμβριο - Οκτώβριο, μπορεί όμως να διατηρηθούν πάνω στο δέντρο σε καλή κατάσταση μέχρι τέλος Δεκεμβρίου.
Ο καρπός δεν τρώγεται ωμός, δεν είναι τοξικός άλλα οι σκληρές τρίχες που βρίσκονται στο εσωτερικό του προκαλούν ερεθισμό στο αναπνευστικό και πεπτικό σύστημα.
Είναι φυτό γνωστό από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με τη μυθολογία το ρόδο ήταν στην αρχή λευκό. Βάφτηκε με το αίμα της Αφροδίτης κόκκινο, όταν πήγε με γυμνά πόδια να σώσει τον Άδωνι από τα χέρια του Άρη και πάτησε την ακανθοφόρο ροδή την οποία έβαψε με αίμα.
Το χρησιμοποιούσαν σαν θεραπευτικό και αναψυκτικό. Το όνομα του οφείλεται στο γεγονός ότι κατά την Ρωμαϊκή εποχή συνιστούσαν το βότανο για τα δαγκώματα των λυσσασμένων σκύλων. Σύμφωνα με τον Πλίνιο, η ρίζα του ενεργούσε κατά της υδροφοβίας που προκαλείτο από τον ιό της λύσσας και έτσι επέφερε τη θεραπεία. Τους καρπούς τους χρησιμοποιούσαν εδώ και αιώνες ως ξινό φρούτο αλλά μόνο στη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου αναγνωρίστηκαν ως πλούσια πηγή βιταμίνης C.
Τα άνθη και οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς χρησιμοποιούνται για γλυκά του κουταλιού, μαρμέλαδας, ζελέ, σιρόπια και ζεστά ροφήματα, σούπες, ποτά, ροδόμελο και άλλα. Η αγριοτριανταφυλλιά περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C, περισσότερη και από τα εσπεριδοειδή (5 φορές περισσότερη C από τα λεμόνια) και τα ακτινίδια (100 γρ. κυνόροδα περιέχουν 3000 μιλιγκράμ βιταμίνης C). Επίσης περιέχει βιταμίνες Α, Β1, Β2 C, E, Κ και P, ασβέστιο, σίδηρο, φώσφορο, καροτένια, πηκτίνη, νιασίνη , ρητίνη, ζάχαρα, ταννίνη, μηλικό οξύ, κιτρικό οξύ, κιτρικά άλατα, οργανικά οξέα και φλαβονοειδή.
Τα πέταλα και οι καρποί αποξηραίνονται και φυλάσσονται σε δοχεία. Οι καρποί είναι τροφή για τα πουλιά και άλλα μικρά θηλαστικά. Στη Βουλγαρία, όπου αναπτύσσεται σε αφθονία, οι καρποί χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ενός γλυκού κρασιού.
Οι καρποί έχουν μεγάλη θρεπτική αξία λόγω των πολλών βιταμινών που περιέχουν και ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα βοηθώντας τον οργανισμό στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος και στην καλή απορρόφηση του σιδήρου και του ασβεστίου.
Έχει διουρητική δράση, καθαρίζοντας το ουροποιητικό σύστημα, τα νεφρά και τη κύστη και εμποδίζοντας την κατακράτηση υγρών. Είναι ήπιο καθαρτικό βοηθώντας στη καλή λειτουργία του εντέρου. Είναι πρώτης τάξεως αντισκορβουτικό και φάρμακο για το ραχιτισμό, έχουν αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι τονωτικά.
Το αιθέριο έλαιο θεωρείται πολύ αγνό και ασφαλές για χρήση έχει αντιγηραντική δράση, βοηθά στη φλεβίτιδα, στην ακμή, στις πληγές των ούλων. Το ροδέλαιο χρησιμοποιείται στην περιποίηση και βελτίωση του δέρματος, σαν αντισηπτικό για μολύνσεις και ερεθισμούς των βλεφάρων και των οφθαλμών. Το αφέψημα συνίσταται για κρυολόγημα, γρίπη, αναπνευστικές αλλεργίες, για συνάχι, μολυσματικές ασθένειες.
Έχει στυπτικές ιδιότητες και βοηθά στην καταπολέμηση της διάρροιας και στη σπαστική κολίτιδα.
Στην αγριοτριανταφυλλιά αναφέρεται η λαϊκή έκφραση "ηύρε τα μαλλιαρόκωλα", με την σημασία που έχει η παρεμφερής "βρήκε το δάσκαλό του" (αυτός που είναι ιδιαίτερα σκληρός και δυνατός κάποια στιγμή θα πέσει στα σκληρά αγκάθια της).
Τα συγκεκριμένα φυτά τα φωτογράφησα σε διάφορες περιόδους μέσα στη χρονιά, από το Μάιο τα ανθισμένα στον Ολίγυρτο και το Μαίναλο, μέχρι τον Οκτώβριο με τους καρπούς στον Πάρνωνα.