Erica manipuliflora ή Ερείκη η σπονδυλανθής (ρείκι, σουσούρα)

Το γένος ερείκη (ρείχ(ι) όπως το λέγαμε στη Θάσο) περιλαμβάνει περισσότερα από 800 είδη, από τα οποία τρία ευδοκιμούν στην ελληνική χλωρίδα και είναι γνωστά ως ρείκια: ερείκη η δενδρώδης, ερείκη η σαρκόχρους και ερείκη η σπονδυλώδης. Είναι ενδημικό φυτό της Ν. Αφρικής, από όπου μάλλον ξεκίνησε και μετά εξαπλώθηκε στις άλλες περιοχές. Θέλει υψόμετρα κάτω από 1000 μέτρα. Γενικά αναπτύσσεται σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα, οι οποίες χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη ενός πολύ θερμού και ξηρού διαστήματος (καλοκαιριού).
Η Erica manipuliflora, το φθινοπωρινό ρείκι, είναι ένας πολυετής, αειθαλής, φρυγανώδης θάμνος, απλωτός ή όρθιος (με ύψος που φτάνει το 1 μέτρο), πολύκλαδος και με ξυλώδη βάση. Έχει ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα, με ονόματα όπως ρείκι, χαμορείκι, άγριο ρείκι, κισσούρι, έρικας, κλαδί, πυρένι, ξύρι, ξούρα, ρείχ(ι), σουσούρα. Θα το συναντήσουμε σε θαμνότοπους και φρυγανότοπους, σε ξηρές, αμμώδεις και πετρώδεις περιοχές, σε αραιά δάση ιδιαίτερα στις ημιορεινές περιοχές της Ηπειρωτικής Ελλάδας, ενώ συχνά καλύπτει μεγάλες επιφάνειες δίνοντας χρώμα στο μονότονο φθινοπωρινό τοπίο, αποτελώντας κυρίαρχο είδος θαμνωδών εκτάσεων. Ανήκει στην οικογένεια Ericaceae (Ερεικίδες). Συνώνυμα: Erica verticillata.
Τα φύλλα είναι μικρά (3-3,5 χιλ.), γραμμοειδή, άμισχα, χλοοπράσινα και σε σπονδύλους. Στην κάτω επιφάνεια είναι αυλακωτά και σχηματίζουν σπείρα των 3 ή 4 φύλλων.
Τα ρόδινα άνθη είναι πολλά, μικρά, καμπανοειδή, σε μακριές ταξιανθίες (τσαμπιά), πάνω στις οποίες συμφύονται και τα φύλλα. Η ανθοφορία και η συγκομιδή γίνονται από τον Αύγουστο έως το Νοέμβριο (ίσως και αρχές Δεκέμβρη, όπως τα συγκεκριμένα). Προτιμά ηλιόλουστες θέσεις, αλλά μπορούν να ευδοκιμήσουν και σε ημισκιαζόμενες θέσεις με μειωμένη όμως ανθοφορία. Αναπτύσσονται σε όξινα αλλά και ουδέτερα καλά στραγγιζόμενα εδάφη ενώ δεν αντέχει τα ασβεστολιθικά. Είναι ανθεκτικό στις χαμηλές θερμοκρασίες (αντέχει στο παγετό μέχρι και τους -20 °C).
Όλο τα μέρη του φυτού έχουν δραστικές ουσίες: αλκαλοειδή, αρμπουτίνη, κιτρικό και φουμαρικό οξύ, πτητικό αιθέριο έλαιο, ταννίνες, χρωστικές, καροτίνη. Στην λαϊκή ιατρική το χρησιμοποιούσαν για τις αντιβηχικές ιδιότητες, για την θεραπεία του κρυολήματος, των φλεγμονών της στοματικής κοιλότητας και του λαιμού (αντιφλεγμονώδης δράση). Επίσης, χορηγείται υπό τη μορφή αφεψήματος (τσάι) για την αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης, των κολικών του νεφρού, της κυστίτιδας και του προστάτη.
Είναι φυτό με ιδιαίτερα μεγάλη μελισσοκομική αξία, αφού το φθινοπωρινό, η Erica manipuliflora, δίνει στις μέλισσες τη γύρη που χρειάζονται, για να αναδιοργανωθούν ενόψει του χειμώνα. Το ρεικίσιο μέλι εκτός της διατροφικής του αξίας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι λειτουργεί ως φάρμακο, καθώς έχει αποχρεμπτικές, αντιβηχικές, κατευναστικές και υπνωτικές ιδιότητες. Είναι εξαιρετικά τονωτικό για τις μέλισσες και δίνει χαρακτηριστικό άρωμα και ιδιαίτερη γεύση που σε πολλούς μάλλον δεν αρέσει. Έχει όμως φανατικούς λάτρεις της γεύσης του, αλλά και των ωφελειών του. Πρέπει όμως να καταναλώνεται άμεσα, γιατί λόγω της υψηλής συγκέντρωσης γλυκόζης κρυσταλλώνει γρήγορα, μέσα σε τρεις μήνες, και το σκούρο χρώμα του μετατρέπεται σε κοκκινωπό μετά την κρυστάλλωση. Επίσης, να πούμε ότι το φθινοπωρινό ρεικίσιο μέλι είναι πιο σκουρόχρωμο και πιο γευστικό από αυτό του ανοιξιάτικου ρεικιού, καθώς είναι πλούσιο σε πυρίτιο, βόριο και βάριο και διακρίνεται για τη δυνατή γεύση του.
Το όνομα του γένους Erica προέρχεται από την αντίστοιχη λατινική λέξη για τη σκούπα, την οποία μάλλον προσάρμοσε ο Πλίνιος από την αρχαιοελληνική λέξη "ερείκη", που χρησιμοποίησε ήδη ο Θεόφραστος.
Το όνομα του είδους manipuliflora, είναι σύνθεση των λατινικών λέξεων manipulus (= ομάδα 60-120 στρατιωτών της ρωμαϊκής λεγεώνας, αλλά και "δέσμη", "ομάδα", από όπου πέρασε και στις λατινογενείς γλώσσες η αντίστοιχη λέξη για τη χειραγώγηση) και flora (=άνθος), για τον τρόπο εμφάνισης των λουλουδιών του.