Πολιτιστικός Παραδοσιακός Σύλλογος Σελίνου-Όποιος στο Νάδη κατεβεί να μη το λησμονήσει

Άλλο ένα ξεχωριστό Ριζίτικο από τα,(Ιστορικά).και σε μια μια εξαιρετική απόδοση από τον σπουδαίο Πολιτιστικό Παραδοσιακό Σύλλογο Σελίνου και με μονωδό έναν από τους μέγιστους των μεγίστων Πρωτοτραγουδιστών τον Γιώργη τον Ροδομαγουλάκη από το Κακοδίκι Σελίνου των Χανίων.Το Ριζίτικο αυτό είναι ευφημη μνεία των επαναστατών αρχηγών των Δυτικών επαρχιων των Χανιων,Κωνσταντίνου Κριάρη, Γεωργίου Κορκιδη,Αναγνώστη Σκαλιδη,και των Γρυφαναγνωστη και Γέρου Πωλιουδόβαρδα....Ολοι Αθάνατοι....

[Sifakas]

1-2 Όποιος στο Νάδη κατεβεί, να μην το λησμονήσει,
          να πάει να βρεί τους Αρχηγούς Κριγιάρη και Κορκίδη,
          Σκαλίδη απ' τα Εννιά χωριά και το Γρυφαναγνώστη,
          το γέρο Πωλιουδόβαρδα, το γέρο και το νέο,
5        να τώνε πει τα νέ'ι'κα που 'χουν επιθυμία,
          πως ελευθερωθήκαμε απού την τυραννία
          κι ο Τούρκος δε δικάζει μπλιό.

Αντι:
Ο 3ος στίχος αποδίδεται κι απ' τα Εννιά χωριά και το Γρυφαναγνώστη....ως:....
Σκαλίδη απού την Κίσσαμο και το Γρυφαναγνώστη.

1.Νάδη=Άδη
2.Κριγιάρη=Κωνσταντίνος Κριάρης, (1798-1884),
Ο Κωνσταντίνος Κριάρης (1798 – 1884) ήταν Κρητικός αγωνιστής του 1821, που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε πολλές Επαναστάσεις για την ελευθερία.
Γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1798 στο ηρωικό χωριό Κουστογέρακο της επαρχίας Σελίνου Χανίων Κρήτης. Η καταγωγή του ήταν από την οικογένεια των «Μπενήδων». Ο πατέρας του, που παλιά τον λέγανε «Μπενή» μετονομάστηκε σε «Κριάρης» το 1769 επί Δασκαλογιάννη, λόγω του ακατάσχετου χαρακτήρα του.
Ο Κωνσταντίνος μέχρι το 1821 ήταν βισκός στον πλούσιο πατέρα του. Με την έναρξη της επανάστασης, αυτός και τα πέντε αδέλφια του άρπαξαν τα όπλα και τάχτηκαν υπό την σημαία του πατέρα τους. Μετά την μάχη της «Μονής» ο Κωνσταντίνος ανέλαβε «Καπετάνιος του Κουστογεράκου», διότι ο πατέρας του ήταν πλέον πολύ προχωρημένης ηλικίας. Έκτοτε ακολούθησε παντού τον ήρωα Κουμή ως οπλαρχηγός και πρωτοπαλίκαρο αυτού.
Ο Κριάρης πρωταγωνίστησε και πάλι το 1841 όταν η Κρήτη ξαναπήρε τα όπλα. Συνενοούμενος με τον αρχηγό Χαιρέτη και με τους άλλους οπλαρχηγούς από το Ναύπλιο πρώτος ύψωσε την σημαία της επανάστασης. Μαζί με τους άλλους αρχηγούς Χαιρέτη, Κουμή, Χάλη και Νιότη πολέμησε μαζί με τους Σελινιώτες ως Αρχηγός πλέον Σελίνου.
Κι όταν αυτή καταπνίγεται από την τουρκική στρατιωτική υπεροχή, μα και από την ευρωπαϊκή διπλωματία, φεύγει μαζί με άλλους στην Ελεύθερη Ελλάδα. Η σκέψη, όμως, πως εκείνος χαίρεται τ΄αγαθά της λεφτεριάς, ενώ οι συμπατριώτες του μένουν σκλάβοι, τον κάνει να υποφέρει. Ετσι σε λίγο κατεβαίνει κοντά στους δικούς του. Υστερα ξεσπά το Κίνημα του Μαυρογένη το 1858. Οι σκλάβοι δεν αντέχουν άλλο, ξεσηκώνονται..! Ο Κριάρης αρχηγός της επαρχίας του παίρνει από κοντά το αναίμακτο αυτό κίνημα. Μα εκεί που ο Κριάρης θα νιώθει να συγκλονίζεται από το μεγαλείο της θυσίας και θα κοιτάξει να δοθεί ολόψυχα, είναι ο Μεγάλος Σηκωμός του 1866».
Το 1878 γίνεται πάλι οπλαρχηγός του Σελίνου αλλά η επανάσταση καταπνίγεται σε λίγο από τα ξένα συμφέροντα και ο Κριάρης απογοητευμένος ξαναγυρίζει στην Αθήνα.
Επέστρεψε στην Αθήνα, όπου και απεβίωσε.
Ο Γάλλος φιλέλληνας Ντεσμά, που έζησε το Μεγάλο Σηκωμό σαν πολεμιστής κι έγραψε το βιβλίο: “Αναμνήσεις ενός Φιλέλληνα” θα γράψει για τον Κριάρη τούτα τ’ απλά και τόσο επιγραμματικά λόγια: “Ο Σελινιώτης Κριάρης, είναι ένας πολίτης των αρχαίων ωραίων χρόνων της Ελλάδος για την καρτερία του και την προς την πατρίδα αφοσίωσή του”».

[Sifakas]

3. Κορκίδης=Γέωργιος Κορκίδης, (1824-1891).
Ο Γεώργιος Εμμανουήλ Κορκίδης γεννήθηκε το 1814 στο Απανηχώρι Σελίνου, από οικογένεια πούχε γερή και μεστή πολεμική παράδοση. Ήταν βίαιος και ορμητικός κατά των Τούρκων κατακτητών, όπως ήταν, τόσο ο πατέρας του, όσο και ο θείος του Γεώργιος Κορκίδης. Δεκοχτώ χρονώ σκότωσε ένα Τούρκο του χωριού του, από την οικογένεια Βέργερη στην "Πάνω Βρύση" του Απανηχωριού με μια και θανατηφόρα γροθιά. Μετά το κατόρθωμά του έπιασε τα βουνά και εχαΐνεψε. Από τις σπηλιές και τις κρύπτες, που έζησε για αρκετό καιρό, στην συνέχεια, έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Τουρκώ της περιοχή. Με μια τέτοια επαναστατική ορμή, παίρνει μέρος στις αποτυχημένες επαναστάσεις του 1841 και 1858.
Στον μεγάλο ξεσηκωμό του 1866 1869 μαζί με τον Κριάρη Κωσταντίνο είναι Αρχηγοί της Επαρχίας Σελίνου. Ο Κορκίδης Γεώργιος στο ανατολικό τμήμα της Επαρχίας και ο Κριάρης Κωσταντίνος στο Δυτικό. Συμμετέχει  στη σύναξη του Ομαλού και στα Μπουτσουνάρια, και αναλαμβάνει την φύλαξη των θέσεων στο Αργαστήρι και την Σκάφη. όμως οι ανάγκες του μεγάλου ξεσηκωμού του Νησιού τον αναγκάζουν να συμμετέχει από μάχη σε μάχη και από αψιμαχία σε αψιμαχία, μέσα και έξω από το Σέλινο. Τα ορμητικά παραγγέλματα που ξεστόμιζε με την βροντώδη φωνή του, στα γιουρούσια, "έβαζαν φτερά" στην ορμή των αγωνιστών.
- Ήρθε  μωρέ κι' ο Κορκίδης .... Απάνω τους μωρέ παιδιά....Φώναζε. Και πότιζε με ενθουσιασμό τις ψυχές των επαναστατών.
Η Κάντανος, ο Σταυρός της Καντάνου, οι Λάκκοι, η Ζούρβα, το Θέρισσο και οι Αλιάκες, οι Φώκες, τα Μπουρπαδοκέφαλα του Ομαλού, το Κουστογέρακο, η Σούγια, Η Τρυπητή, η Αγία Ρουμέλη και η Σαμαριά, τ΄Αποπηγάδι, τα Δίστρατα Αποπηγαδιού. το Καρακόλι, . οι Καβαλαρές, το Φαράγγι της Αγίας Ειρήνης, ο Κάμπος τω Χανιώ, η Αγριμοκεφάλα, η Κεφάλα Παλαιοχώρας. ο Κουφός και Χοιρόσπηλιος Αλικιανού, ο Βαφές Αποκορώνου. στ' Ασκύφου τω Σφακιώ, είναι μερικές από τις θέσεις που πολέμησε.
   Αρχηγός του Ανατολικού τμήματος του Σελίνου ήταν και κατά την Επανάσταση του 1878.
  Πέραν των πολεμικών του ικανοτήτων του, ήταν ανιδιοτελής και πράος στις σχέσεις του με τους παραγματικούς και φιλότιμους πατριώτες. Ήταν έντιμος και σώφρων, χαρίσματα που εκτιμούσαν ιδιαιτέρως τόσο οι ανώτεροι του αρχηγοί όπως ο Ζυμβρακάκης. όσο και οι υπ΄αυτόν. 
  Σε μια τέτοια μάχη κατά των Τουρκών τραυματίστηκε στον Κουφό Κυδωνίας, αλλά αν και τραυματισμένος συνέχιζε να πολεμά. Απλούστατα προστέθηκε ένα ακόμη σένιο (σημάδι) στο κατατρυπημένο κορμί του.
Στην Αθήνα όπου κατέφυγε μετά την επανάσταση του 1878, τιμήθηκε από τον Βασιλιά  Γεώργιο Α΄ την 1η Δεκεμβρίου του 1889, με τον Αργυρούν Σταυρόν των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος, συνοδευόμενο από ενυπόγραφο Δίπλωμα. στην Αθήνα γνωρίστηκε με το ζεύγος των γνωστών Φιλλελλήνων Χάου, στους οποίους χάρισε και το περίφημο σπαθί του.
Το 1889 εκλέχτηκε βουλευτής Σελίνου.
Πέθανε στην Αθήνα το 1891 στην Αθήνα, Κηδεύτηκε με τιμές Στρατηγού- Δημοσία δαπάνη.

Κάμετε τόπο κι΄έρχεται της Κρήτης το ξεφτέρι
ωσάν πλατάνι αψηλό, σαν των βουνών τα πεύκα.
Πότε Κορκίδης φαίνεται και πότε πάλι λεύκα...."

[basespiti]

Παράδοση και Ριζίτικα τραγούδια που έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία μας

[rentokostas.zooklefths]

αυτο ειναι παραδοση που δεν σβινει ποτες, μπραβο σου μερακλη για ολη την δουλεια που φτιαχνεις και ανεβαζεις την γνησια παραδοση

[Sifakas]

5.Κίσσαμος=Ιστορική Επαρχία του Νόμου Χανίων της Κρήτης

6.Γρυφαναγνώστη=Αναγνώστης Γρυφάκης
Ο Αναγνώστης Γρυφάκης η Γρυφαναγνώστης γεννήθηκε στον Καμπανό Σελίνου των Χανίων και ήταν από τους  πρωταγωνιστές της επανάστασης του 1866 ενώ συμμετείχε σε πολλές μάχες και επαναστάσεις και ξεχώρισε για την ανδρεία του.Αργοτερα έγινε και βουλευτής της Κρητικής Βουλής.

7.Πωλιουδόβαρδας=Βαρδής Πωλιουδακης η Πωλιουδόβαρδας, (1823-1878).
Ο Βαρδής Πωλιουδακης η Πωλιουδόβαρδας, (ο γέρο Πωλιουδόβαρδας), γεννήθηκε στην Παλαιόχωρα Σελίνου των Χανίων, καταγόταν από την Ηρωική οικογένεια των Μπενήδων από το Κουστογερακο Σελίνου των Χανίων πρόγονοι των οποίων ήταν η περίφημη οικογεναι των Κάνδανολέων και κλάδοι τους νεότεροι οι Κριάρηδες και οι Γεωργακάκηδες.Ατρόμητος πολεμιστής κι οπλαρχηγός, υπαρχηγός του Γενικού Αρχηγού Σελίνου Κωνσταντίνου Κριάρη, συμμετείχε σε 80  μάχες και από την ηλικία των 18 ετων συμμετείχε πρώτη φορά στη Μάχη στο προβαρμα Αποκορωνου όπου πολέμησε Ηρωικά.Στην επανάσταση του 1866-1869 έδωσε σπουδαίες μάχες  κατά των Τούρκων υπαρχηγός του Αρχηγού Κριαρη αυτός  όπως και ο Γιός του Πολιός Πωλιουδακης ο νέος Πωλιουδόβαρδας όπως και πολλοί από την οικογένεια του.
Πολέμησε και έπεσε  Ηρωικά στη Μάχη στο χοιρόσπηλιο στο Φουρνέ  στις 11 Ιουνίου του 1878.
Αθάνατος και Αθάνατοι όλοι που πολεμήσανε για την Λεύθεριά της Πατρίδας μας.

[Sifakas]

4.Σκαλίδη=Αναγνώστης Σκαλίδης, (1822-1901).
Ο Αναγνώστης Σκαλίδης γεννήθηκε το 1822 στα Περιβόλια Κισσάμου και το 1841 συμμετείχε ως απλός μαχητής στην κρητική επανάσταση εκείνου του έτους. Μάλιστα, διακρίθηκε για την ανδρεία που έδειξε σε μάχη που διεξήχθη στο Πρόβαρμα Αποκορώνου.Αργότερα έλαβε μέρος και στην επανάσταση του 1858, αυτή τη φορά με την ιδιότητα του καπετάνιου της επαρχίας Κισσάμου έπειτα από εκλογή του στο Έλος Ινναχωρίου.
Το 1866 επανήλθε στην Κρήτη για να λάβει μέρος στο νέο επαναστατικό κίνημα ως ένας από τους ηγέτες των επαναστατών της περιοχής του Κισσάμου.Στις 12 Οκτωβρίου 1866, συμμετείχε στη μάχη του Βαφέ Αποκορώνου και τον Νοέμβριο του ίδιου έτους στην πολιορκία του Καστελίου Κισσάμου Χανίων.Κατά τα τέλη Δεκεμβρίου του 1866, ο Σκαλίδης και οι άνδρες του ενεπλάκησαν σε αψιμαχία με τουρκικές δυνάμεις στη θέση Παλαιόκαστρο, στα νότια του νομού Χανίων μεταξύ Σούγιας και Κουστογέρακου και στις 13 Ιανουαρίου του 1867, συμμετείχε μαζί με τους Κριάρη, Γιάνναρη και Ζυμβρακάκη σε επιτυχημένη αιφνιδιαστική επιχείρηση κατά τουρκικών δυνάμεων στην Αγία Ρουμέλη Χανίων.Παράλληλα, τον Ιούνιο του ίδιου έτους συμμετείχε σε μάχη στην περιοχή του Καστελίου.
Στα τέλη Δεκεμβρίου 1877, κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου και με την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να διαφαίνεται, ο ίδιος όπως και άλλοι εξόριστοι οπλαρχηγοί επέστρεψαν στην Κρήτη και ηγήθηκαν νέας επανάστασης. Κατά τη διάρκεια των μαχών, ο Σκαλίδης είχε το αρχηγείο του στην Κουνουπίτσα Χανίων.Τελικά, ο ίδιος αιχμαλωτίστηκε και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου παρέμεινε κρατούμενος για ένα χρόνο, προτού απελευθέρωσε.
Αργότερα, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της επανάστασης του 1895-1898, συμμετέχοντας ενεργά και στις πολεμικές επιχειρήσεις: συγκεκριμένα, έλαβε μέρος στις μάχες Βουκολίων-Δρομόνερου και Ρουμάτων, στην εκπόρθηση των Βουκολιών, στην παράδοση της Κανδάνου, στην ύψωση της ελληνικής σημαίας στο Κολυμβάρι και στις συγκρούσεις στο μέτωπο του Καστελίου.
Το 1898, με την δημιουργία της Κρητικής Πολιτείας, ο Σκαλίδης κατήλθε στον πολιτικό στίβο επιτυγχάνοντας να εκλεγεί βουλευτής Κισσάμου, όντας πρώτος ανάμεσα σε 18 υποψήφιους. Παράλληλα, αναδείχτηκε τιμής ένεκεν ως πρώτος πρόεδρος του Κρητικού Κοινοβουλίου.
Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Σκαλίδης ζούσε στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην οδό Σαχτούρη στο Ψυρρή. Από το κράτος, είχε παραχωρηθεί στον Σκαλίδη μεγάλη έκταση στα Πετράλωνα την οποία στη διαθήκη του παραχώρησε στο δήμο Αθηναίων.Απεβίωσε την 30ή Νοεμβρίου του 1901, έπειτα από νοσηλεία οκτώ ημερών.
Η κηδεία του πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη στην Αθήνα παρουσία πλήθους κόσμου. Στον νεκρό αποδόθηκαν τιμές υποστράτηγου ενώ στο φέρετρό του τοποθετήθηκαν τα όπλα του και η σημαία της επανάστασης του 1866.