Στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνος Αρκαδίας

"Προχωρώντας από τις πηγές του ποταμού θα βρεθείς σε μια τοποθεσία που την ονομάζουμε Μάραθα (τοποθεσία που βρισκόταν κοντά στο χωριό Ατσίχολο) και έπειτα στη Γόρτυνα που στις μέρες μου είναι μια πολίχνη, όμως σε παλαιότερους καιρούς ήταν πόλη. Σε αυτό το μέρος υπάρχει ένας ναός του Ασκληπιού, φτιαγμένος από Πεντελικό μάρμαρο και υπάρχει ακόμα ένα άγαλμα που δεν έχει βγάλει ακόμα γένεια και ένα άγαλμα της Υγείας. Και τα δύο έργα ήταν του Σκόπα. (Ο Σκόπας (4ος αιώνας πχ) ήταν αρχαίος Έλληνας γλύπτης και αρχιτέκτονας από την Πάρο. Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους γλύπτες του 4ου αιώνα πχ, μαζί με τον Πραξιτέλη, με τον οποίο συνεργάστηκε).
Οι ντόπιοι ισχυρίζονται επίσης ότι ο γιος του Φιλίππου, Αλέξανδρος αφιέρωσε το θώρακα και το δόρυ του στον Ασκληπιό. Και στις μέρες μου σώζεται ακόμα ο θώρακας και η αιχμή του δόρατος. Η Γόρτυνα διασχίζεται από ένα ποτάμι που το ονομάζουνε Λούσιο, όσοι ζουν γύρω από τις πηγές του γιατί λούσανε το Δία. Όσοι όμως ζουν μακρύτερα από τις πηγές του, τον λένε Γορτύνιο από το όνομα της πόλης. Το νερό του Γορτύνιου είναι το ψυχρότερο από όλα τα ποτάμια."
Παυσανίας," Αρκαδικά"

Επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Γόρτυνος Αρκαδίας ένα ηλιόλουστο Σάββατο του Δεκέμβρη (17-12-2022) μετά από μια πεζοπορική διάσχιση του φαραγγιού του Λούσιου ποταμού. Από τη Δημητσάνα μέχρι εδώ το μονοπάτι έχει μήκος 9 περίπου χλμ.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Γόρτυνος βρίσκεται σε μαγευτική τοποθεσία, δίπλα στο Γορτύνιο (Λούσιο) ποταμό, στην έξοδο του φαραγγιού του και κοντά στα χωριά Ελληνικό (7 χιλ.) και Ατσίχoλος (3 χιλ.).
Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις την έκτισε ο Γόρτυς, δισέγγονος του βασιλιά Αρκάδα. Η πόλη είχε Ασκληπιείο, ισχυρό τείχος και ήταν φημισμένη για τα λουτρά της. H πόλη ήκμασε τον 4ο π.Χ. αιώνα. Η λουτροθεραπεία ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την λατρεία του Ασκληπιού. Αρκετές πληροφορίες για την αρχαία Γόρτυνα δίνει ο Παυσανίας στα "Αρκαδικά" του.
Αν και σήμερα η τοποθεσία αυτή είναι σε ένα απόμερο σημείο των αρκαδικών βουνών, στην αρχαιότητα η Γόρτυς ήταν χτισμένη επάνω στον αρχαίο δρόμο που οδηγούσε από την Μεγαλόπολη στην αρχαία Ολυμπία. Από εδώ περνούσαν οι Σπαρτιάτες αθλητές για τους Ολυμπιακούς αγώνες.
Αναφέρεται επίσης ότι όταν κατέβηκε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Πελοπόννησο, εδώ ήρθε πρώτα για να προσκυνήσει καταθέτοντας την πανοπλία του.
Ανασκαφές του 1952 απεκάλυψαν τα λουτρά και έδειξαν ότι η πόλη καταστράφηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Έχουν ανακαλυφθεί ερείπια της πόλης, οι δύο οχυρωματικοί της περίβολοι, ενός ναού του Ασκληπιού, των πολύ εξελιγμένων τεχνολογικά εγκαταστάσεων των λουτρών και λείψανα δημόσιων οικοδομημάτων, ιερών και κατοικιών. Εύκολη είναι η πρόσβαση μόνο για το Ασκληπιείο.
Δίπλα από τον αρχαιολογικό χώρο περνά ο δρόμος Ελληνικού-Ατσίχoλου. Στη θέση του ποταμού υπάρχει το παλιό μονότοξο πέτρινο γεφύρι του Πολυγένη και πολύ κοντά η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ανδρέα Γόρτυνος και ο παλιός νερόμυλος του Κόκορη.