Cơ chế sinh huyết khối trong COVID - 19

TS. BS. Nguyễn Tất Dũng.
3 yếu tố chính trong tam giác Virchow để hình thành nên cục máu đông đều xuất hiện ở bệnh nhân COVID 19, bao gồm:

– Tổn thương nội mạc mạch máu (Endothelial injury): các tế bào nội mô mạch máu ở mọi các cơ quan đều có thụ thể ACE2 (angiotensin – coverting enzym 2). Hiện nay có bằng chứng SARS-CoV-2 xâm nhập trực tiếp tế bào nội mô thông qua thụ thể ACE2, sau quá trình nhập bào và tái bản dẫn đến tế bào nội mô tổn thương và giải phóng vi rút, điều này làm kích hoạt đáp ứng viêm mạnh, giải phóng các yếu tố viêm như interleukin (IL) – 6 và các bổ thể (complement C5b-9, C4d), gián tiếp làm cho tổn thương nội mạch mạch máu nặng nề hơn. Ngoài ra, những bệnh nhân phải sử dụng các đường truyền tĩnh mạch đặc biệt các tĩnh mạch trung tâm là nguyên nhân trực tiếp tổn thương tế bào nội mô mạch máu.

– Tình trạng ứ trệ lưu thông dòng máu (Stasis): Tình trạng giảm vận động hay bất động lâu có thể gây ứ trệ lưu thông tuần hoàn ở tất cả những bệnh nhân nhập viện và những bệnh nhân nguy kịch.

– Tình trạng tăng đông (hypercoagulation): Tổn thương nội mạc mạch máu thông qua cơ chế tổn thương trực tiếp của SARS-CoV-2 và gián tiếp qua đáp ứng miễn dịch gây ra rối loạn chức năng nội mạc mạch máu, điều này dẫn đến tăng quá trình đông máu, giảm ly giải fibrin và ảnh hưởng của đáp ứng miễn dịch làm cho tình trạng tăng đông mạnh mẽ hơn.

Trạng thái tăng đông liên quan đến Covid-19 được một số người gọi là trạng thái giống như đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC), đặc biệt là do nhiều bệnh nhân nặng đáp ứng đủ các tiêu chí chẩn đoán DIC theo ISTH (2009). Tuy nhiên, biểu hiện lâm sàng chính ở Covid-19 là huyết khối, trong khi biểu hiện chính ở DIC mất bù cấp tính là chảy máu. Tương tự, xét nghiệm ở bệnh nhân Covid-19 có sự khác biệt với DIC.

Xét nghiệm đặc trưng của tình trạng tăng đông ở bệnh nhân COVID-19 bao
gồm: Fibrinogen và D-dimer tăng lên, thời gian PT và aPTT bình thường hoặc kéo dài nhẹ và tiểu cầu tăng nhẹ hoặc giảm.

Tác giả: TS.BS. Nguyễn Duy Toàn – Bộ Môn Trung Tâm Tim mạch – BVQY 103 – HVQY.
PGS.TS. Nguyễn Bá Vượng – Bộ Môn Trung Tâm Nội Dã Chiến – BVQY 103 – HVQY.