Παραδοσιακό ριζίτικο Κρήτης - ΝΑ ΚΑΤΕΧΑ ΠΟΥ ΜΕΝΕΙ Ο ΑΕΤΟΣ - Ψαραντώνης

Ο Ψαραντώνης είναι μια μοναδικά μοναδική περίπτωση. Έκαμε ένα φονικό, αλλά
ήταν έγκλημα παγκόσμιας εμβέλειας. Σκότωσε τον λυράρη Ψαραντώνη και
γεννήθηκε ο καλλιτέχνης Ψαραντώνης. Δηλαδή, πήρε το κέντρο βάρους από τον χορό
και το μετατόπισε πάνω στη σκηνή και στην αφήγηση. Κι αυτό είναι ο καλλιτέχνης:
κέντρο αφηγηματικής βαρύτητας. Αυτό, όπως όλα τα φονικά, δεν έγινε αναίμακτα.
Στη σκληρή κοινωνία της Κρήτης, γνωστοί και συγγενείς έπεσαν πάνω του,
κατηγορώντας τον ότι ξευτιλίζει την οικογένειά του και τον τόπο του. Για
δεκαετίες, ζούσε με τη φαμελιά του μέσα στη φτώχεια και η πλειονότητα των
ακροατών έλεγε: «Πάμε στου Ψαραντώνη να γελάσομε», μην κατανοώντας την
τεράστια καλλιτεχνική του αξία. Ο Ψαραντώνης, ο πρώτος μουσικός-καλλιτέχνης
που γέννησε η Κρήτη, συνέχισε απαρέγκλιτα τον δύσκολο δρόμο του και
δικαιώθηκε. Ο Ψαραντώνης αναγνωρίστηκε παγκοσμίως. Είναι ο καλύτερος
ερμηνευτής στην Ελλάδα και από τους καλύτερους στον πλανήτη.
Δημήτρης. (Χαϊνης) Αποστολάκης: " Φτου ξελευτερία για όλους!"

Στίχοι-Μουσική: παραδοσιακοί
Ερμηνεία και Λύρα : Ψαραντώνης.
Λαούτο: Γιώργης Ξυλούρης
Κρουστά: Jim White

Να κάτεχα πού μένει αητός,
πού βασιλεύει τ’ άστρο
πού μεροξημερώνεται
το πρόσωπό σου τ’ άσπρο.

[OrpheusDionysus]

Στην Ελλάδα, ανάμεσα στους πρώτους που τον ανακαλύπτουν, είναι ο Μάνος Χατζιδάκις ο οποίος θεσπίζοντας ένα ειδικό βραβείο για "μια ισχυρή και ιδιότυπη μουσική προσωπικότητα που παίζει λύρα και ονομάζεται Ψαραντώνης", τον βραβεύει ως τον "Πρώτο λυράρη της Ελλάδας" στον Μουσικό Αύγουστο που οργανώνει το 1979 στα Ανώγεια.
Μέσα στη μουσική του Ψαραντώνη ζει η πανάρχαια μυθολογία της Κρήτης. Είτε μιλά για τον Δία, είτε για την κατασκευή της πρώτης λύρας από τον μυθικό βοσκό Χαντίπερα, είτε για τους Κουρήτες, είτε εκφράζει με τη λύρα του αυτό που αισθάνεται ως ζωντανό μύθο της πατρίδας του, ο Ψαραντώνης επικυρώνει με τη φυσική παρουσία του και με την τέχνη του τους πανάρχαιους μύθους της Κρήτης. Γιατί ο Ψαραντώνης ζωντανεύει τους μύθους όχι μόνο με τη δεξιοτεχνία του αλλά και με την πίστη του σε αυτούς καθώς τους προσεγγίζει "με λογισμό και μ' όνειρο", πιστεύοντας στη σύγχρονη παρουσία και στην ενέργειά τους.
Η κατακόρυφη, κοφτή δοξαριά του παραπέμπει στις απότομες κορυφές και στις κοφτές πλαγιές των βουνών της Κρήτης. Στο λυρικό ψιθύρισμα της λύρας του αναδύεται η "γλυκότη" απ' το μουρμούρισμα των κουτσουναριών, το κελάιδισμα των πουλιών και τον ήχο του φιαμπολιού των βοσκών του Ψηλορείτη. Έτσι, στη μουσική του Ψαραντώνη ακούς άλλοτε τρεχούμενα νερά που κελαρύζουν, άλλοτε τα μοναχά δεντρά που ανεμοδέρνονται, κι άλλοτε "τη βοή που εβγάνει η γης, ο αέρας και μουγκρίζει" όπως το είπε ο Κορνάρος. Κι ακόμη, είναι στιγμές που οι απότομες δοξαριές του σε σέρνουν έως την άκρη του γκρεμού: "Εκεί που σμίγουν οι καιροί, εκεί που συναντιούνται". Κι εκεί όπου μπορεί, αν ακούς το δεύτερο και το τρίτο στρώμα της μουσικής, να δεις τον "μέγα τράγο", όπως τον είδε ο Άγγελος Σικελιανός, "ορτό" σ' ένα βράχο πάνω απ' το αγριεμένο πέλαγο...
Νέος μαζί και πανάρχαιος, ο Ψαραντώνης έχει τη δυναμική του ραψωδού και με την αδευτέρωτη δύναμή του στον αυτοσχεδιασμό κατορθώνει να δημιουργεί την ατμόσφαιρα του δέους, της ταραχής και του ρίγους, όπως ακριβώς οι μεγάλοι μουσικοί της τζαζ. Βαθύς γνώστης και πραγματικός λάτρης της παράδοσης μα και από τη φύση του απείθαρχος και ανήσυχος, απρόοπτος και αποκαλυπτικός, ο Ψαραντώνης θεωρείται σήμερα ως ο τολμηρός, αλλά συγχρόνως και ο στοχαστικός ανανεωτής της παράδοσης - ένα ζωντανό απόσταγμα αρχέγονων μαζί και σύγχρονων μουσικών ιστορήσεων.
Η λύρα του Ψαραντώνη εκτίθεται σήμερα στο Musical Instrument Museum στο Φοίνιξ της Αριζόνα (ΗΠΑ) όπου και προβάλλεται video με τον ίδιο να παίζει τη λύρα του.