Dönen Karadelikler, Başka Evrenlere Açılan Kapılar mı?

Hemen hemen her galaksinin merkezinde olduğu gibi, bizim galaksimizin merkezinde de bir süperkütleli karadelik var. Hem de ne karadelik!! Bizden 26.000 ışık yılı uzakta bulunan Sagittarius A*, Güneşimizden 4 MİLYON kat daha ağır ve bir ucundan diğerine olan mesafe 23.5 milyon kilometre civarında. Veya şöyle düşünün: Samanyolu Galaksisi'nde 400 MİLYAR yıldız; sayısız gezegen, göktaşı, gaz ve toz bulutu var; ama buna rağmen bu karadelik, **tek başına** Samanyolu Galaksisi'nin toplam kütlesinin milyonda 3'ünü oluşturuyor.

Ve bu karadeliğimiz de, Evren'deki karadeliklerin çoğu gibi kendi etrafında müthiş bir hızla dönüyor. Hem de ne dönme... Karadeliğimizin ekvatoru, şu anda ışık hızının %91'ine varan hızlarda, yani saniyede 272.800 kilometre hızla dönüyor! Bunu hayal edebiliyor musunuz? Bu başlı başına akıl almaz bir hız; ama aynı zamanda bu dönüş, hem karadeliğin etrafındaki uzayda, hem de karadeliğin içinde çok absürt değişimlere neden oluyor: Mesela karadeliğin tekilliği bozuluyor; etrafındaki uzay-zaman dokusu yamuluyor! Ve hatta karadeliğin merkezi, bir portala, yani diğer Evrenlere açılan bir kapıya dönüşüyor bile olabilir! Bu nasıl olur? Gelin bir bakış atalım.

#Karadelik #Evren #DönenKaradelik

00:00 Giriş: Dönen Karadeliklerde Neler Oluyor?
01:28 Schwarzschild Karadeliği Nedir?
03:35 Dönen Karadelikler Neden Farklı?
06:40 Kerr Karadeliği ve Ringularty: Dönen Karadeliklerin Merkezinde Ne Var?
10:00 Dönen Karadeliklerin Merkezinde Zaman Yolculuğu Mümkün mü?
11:00 Dönen Karadelikler Fizik Kurallarını Nasıl Bozuyor?
11:46 Karadeliklerin Dönme Hızını Ne Belirliyor?
13:12 Sagittarius A* Neden Absürt Bir Hızda Dönüyor?
13:53 En İçteki Stabil Dairesel Yörünge (r_ISCO) Nedir? Karadeliklerin Yörüngesine Girebilir miyiz?
15:30 Çıplak Tekillik: Ne Kadar Yaklaşabiliriz?
16:47 Karadeliklerden Enerji Üretmek Mümkün mü?
19:04 Kapanış

***

📽️ Videografi & Post-Prodüksiyon: Çınar Ege Bakırcı

Evrim Ağacı'nın Türkiye'de bilim anlatıcılığı çalışmaları tamamen okurları ve izleyenleri tarafından maddi olarak desteklenmektedir. Yaptıklarımızı faydalı buluyorsanız ve daha fazlasını yapmamıza katkı sağlamak isterseniz:

Yanımızda durduğunuz için çok teşekkürler! ❤

***

BAZI FAYDALI BAĞLANTILAR:

[ThisIsTime.]

Başka bir evrende, en güzel halinle...

[Dostoyeskininçayı]

2017 den beri sizi takip ediyorum ve o yıllardan beridir hâlâ aynı heyecan hâlâ aynı heves. Sen bıkmaz mısın be adam.

[Nevzatakpnr]

Çağrı öyle bir anlatıyorsun ki dikkatim dağınık bile olsa enerjin ve anlatma aşkınla kapılıp heyecanlanıyorum. Emeğine sağlık

[caxu]

Bu kadar karmaşık, hem matematiğin hem de kuantum fiziğinin sınırlarını zorlayan bir konuyu, üstelik Türkçe herkesin anlayabileceği şekilde anlattığınız için çok teşekkürler. İngilizce bilen ve daha derinlere dalmak isteyen arkadaşlara PBS Space Time'ın bu konu ve kuantum yer çekimi hakkındaki videoları izlemesini tavsiye ederim. Not: PBS'in videoları her ne kadar anlaşılır olsa da, bir dereceye kadar kuantum fiziği ve matematik bilgisi gerektirebilir.

[emreozcetin]

Yatarken dinleyip resmen yaşıyorum anlatılanı 👌

[TherealNemesis]

Uzay hakkında çok şey öğrenmek isteyenlere özellikle benim gibi karadelik hakkında bilgi almak isteyenler için böyle videoları hazırlayan evrim ağacı ekibine teşekkürler 😊🇹🇲🇹🇷👏🏻 Türkmenistan dan selamlar

[Ragdoll--]

9. sınıfım her sabah okula giderken serviste sizi izliyorum.Zaten bilime ilgim varken (özellikle uzaya ve yapay zekaya) sizin kanalınızı keşfetmek harika oldu.Ayrıca Bilim Teknik dergisine aboneyim ve her ay zevkle okuyorum eğer evrim ağacı videoları hoşunuza gidiyorsa okumanızı tavsiye ederim.Başarılarınızın devamını diliyorum.Teşekkürler Evrim Ağacı!

[AresDemon]

Seni seviyorum, seni her evrende seviyorum..
~Dr.Strange

[Cristianatajan]

Abi sen kendini bilime adamışsın ya resmen Her konuda bilgin var Kimya Astronomi biyoloji Coğrafya Tarih Arkeologluk Yani tüm Bilim dalları sende Buluşmuş elinden geldiğince Bize her 1 2 gün aralığıyla Video yetiştirmeye çalışıyorsun Seni ve bilimi çok seviyoruz ❤❤❤❤❤

[Emre_Demir]

tam yemek yerken izliycek bişey arıyordum abi adamsın

[lavendaan]

Bu adamı çok büyük bir zevkle izliyorum. Genelde odaklanamam ama o kadar iyi anlatıyor ki bayağı bi kapılıyorum. Seviliyorsunuz❤🎉

[DesmondMclang]

Türkiye'de böylesine bir kanal görmek çok hoş. Bilim anlatıcılığı bir yana anlatılan konuların konusu ve videoların kalitesi gayet başarılı. Umarım bu internet çöplüğünde bazı gençler bu videolardan etkilenip bilimin heyecan verici kapısını aralar.

[elturan.]

emeklerinizin karşılığını veremeyiz gerçekten bu ülkenin gençlerini bilime yönlendirdiğiniz ve sevdirdiğiniz için teşekkürler sadece gençlerle kalmamanız daha da büyük bir başarı daha da büyük başarılara el atmanız dileğiyle ❤

[mustafakemal]

Yav arkadas, nasil guzel ballandirarak anlatiyorsun boyle. Vallahi insan heyecanli bir film seyrediyor gibi kapilip kaliyor. Evrim agaci videolarini izlerken pacalarimizdan dokulecek kadar cok bilgiye maruz kaliyoruz. Ve bu bilgilerin anlatilis bicimi de cok ama cok keyifli.

Tesekkurler

[kokonat]

Karadelik, uzay, kuantum konuları hakkında bildirim gelince işi gücü bırakıyorum. Teşekkürler

[savagequartz]

4 yıla yakındır bilgi edinmek için izlediğim tek kanalsınız. Laboratuvarda analiz yaparken podcast gibi açıp dinliyorum ve video bittiğinde otomatik olarak diğer videoyu da usanmadan sıkılmadan dinliyorum. Bazen hazırladığım çözeltilerdeki atomları gözümle kat büyütüp izliyomuş, suyun hidronyumlaşmasını izliyomuşum gibi tepkimeleri film izlermişçesine hayal ediyorum. Bir sicimden başlayıp evren/lere kadar hayal edip zaman geçiriyorum. Bi bakmışım analizleri çoktan bitirmişim bile. Çok teşekkür ederim iyiki varsınız :)

[SepyaSızıntısı]

Bunu ben de düşünmüştüm tekilliklerde uzay ve zamanın yer değiştirmesi fikrini birçok defada burada yazmıştım. Ayrıca bu değiş tokuş ışık hızını geçmek anlamına da geliyor unutmayın. Mesela ışık hızının dx/dt=c olarak ölçüldüğü bir gözlemcinin kendisinin dx/2dt hızda olduğunu düşünelim. Eğer başka bir gözlemci için zaman ve uzay yer değiştiriyorsa, işte o gözlemci için başlangıçdaki gözlemcinin hızı
2dx/dt olarak ölçülmeli ve c=dx/dt olduğundan ışık hızını geçmiş sayılmalıdır. Tuhaf olan şu ki böyle parçacıkların teorik olarak var olduğunu sanabiliriz ve onlara takyonlar denir. Takyonlar bizlere göre ışık hızını geçen parçacıklardır. Ama uzay ve zaman yer değiştiriyorsa, oradaki gözlemci için takyonlar hala ışığa göre yavaş kalacaktır. Yani sadece kat sayılar değişiyor. Mesela sizin için ışık hızının 3 katı anlamına gelen 3dx/dt hızı düzlemlerin değiştiği bir gözlemci için ışık hızının üçde biri anlamına gelen dx/3dt hızına karşılık gelecek. Böylece takyonların var olmamasına ışık hızının aşılamamasını neden olarak gösteren bilim için, eğer düzlemler yer değiştiriyorsa bu neden bariyeri kalkabilir ve böylece takyonlar gerçekden de varolabilirler. Var olmalarına rağmen, onlar ışık hızını asla geçmeyeceklerdir ki burada olan şey ters düzlemleri olan bir gözlemcinin yanılgısı olacak. Bunu basit bir tepe örneği ile anlatayım :

Mesela düz ve eğimli bir vektörün bir tepeye tırmandığını hayal edin. Bu vektörün yatay bileşeni zamanda ve dikey bileşenini de konum düzleminde gösteren bir gözlemci hayal edelim. Vektör tam tepeye ulaşıp sağ tarafa döndüğünde artık yatay bileşen ve dikey bileşen yer değiştirmelidir. Dönme eyleminin bariz bir sonucu. Bu yüzden ışık hızı limitine yakın dönen karadeliklerde uzay ve zaman düzlemlerinin yer değiştirmesi fikri bana çok olası geliyor. Bu fikir doğruysa o halde oradaki parçacıkların bizim bakış açımıza göre takyonlar olması gerekir. Çünkü bizim için en yavaş parçacık düzlemlerin ters olduğu diğer gözlemci için ışık hızını neredeyse sonsuz kat geçen bir takyon olacaktır. Örneğin bizim için ışıkdan 1000 kat daha az olan dx/1000dt hızlı parçacık diğer gözlemci için 1000dx/dt yani ışık hızının 1000 katı hızda hareket eden bir takyon olacak. Gerçekde olan şey takyonlar aslında ışık hızını geçmiyor ama diğer gözlemcinin düzlemleri terse döndüğü için geçmiş gibi görünüyor. Yani kocaman bir ilüzyon gösterisi.

Öte yandan düzlemlerin ters dönmesi zamanda geriye yolculuk anlamına da gelebilir. Yani karadeliklerde gördüğümüz şey belki de evrenimizin gelecekteki bir gerçekliğinden ibaret olabilir. Çünkü bu, takyonların özelliği olacaktır. Bize göre takyon olan parçacıklar ışıkdan daha hızlı hareket ettikleri için zamanda geriye gitmelidirler. Eğer bir takyon ile karşılaşmıyorsan, bu, onun senin geleceğinde olduğunu ve karşılaşma noktasının oluşmadığı anlamına da gelebilir. Karadelikler eğer bu karşılaşma noktasını oluşturuyorsa, belki de ileri medeniyetler kendi gelecekleri hakkında karadeliklerden takyonlar vasıtasıyla bilgi alabilirlerdi herhalde.

[Azizov_]

O kadar iyi anlatıyorsun ki adam sabaha kadar dinlemek istiyor. Okullardaki öğretmenler senin gibi olsaydı her kes bilgili, okuryazarlı olurdu. 🇦🇿❤️🇹🇷

[denizsars]

Bildirimin verdiği o heyecan.. Anlayamazsınız

[peripela]

işte bu ya sosyal konulardan ziyade böyle videoları iple çekiyorum defalarca izliyorum