Θάνατος Παύλου Μελά

Μέχρι και τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 -13 η Μακεδονία δεν έχει ακόμα απελευθερωθεί από τους Τούρκους. Τη διεκδικούσαν όμως και οι Βούλγαροι. Βουλγαρικές συμμορίες, διευθυνόμενες από Bουλγάρους αξιωματικούς, προέβαιναν σε καταστροφές ελληνικών χωριών, δολοφονίες προκρίτων δασκάλων, ιερέων κ.λπ. Από την κυβέρνηση Θεοτόκη και τη Γενική Διοίκηση του Στρατού στάλθηκαν στη Μακεδονία σαν ζωέμποροι οι αξιωματικοί Αναστάσιος Παπούλας, Αλέξανδρος Κοντούλης, Παύλος Μελάς και Γεώργιος Κολοκοτρώνης. Ήδη στα μακεδονικά βουνά δρούσαν σώματα εντοπίων: Καπετάν Κώττας, Στρεμπενιώτης και άλλοι. Σχηματίζεται το Μακεδονικό Κομιτάτο υπό την προεδρία του Μανιάτη δημοσιογράφου Δημητρίου Καλαποθάκη. Τα πρώτα ελληνικά σώματα με επικεφαλής νεαρούς αξιωματικούς και Κρήτες και Μανιάτες οπλαρχηγούς εισέρχονται στη Μακεδονία τον Σεπτέμβριο του 1904. Πρωτοπόρος και πρωτομάρτυρας υπήρξε ο υπολοχαγός Παύλος Μελάς (Μίκης Ζέζας), που σκοτώθηκε στη Στάτιστα των Κορεστίων. Στρατηγεία για τη διεύθυνση του αγώνα ήσαν τα προξενεία Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου. Στο πρώτο υπηρετούσε ως Γενικός Πρόξενος ο Λάμπρος Κορομηλάς και στο Προξενείο Μοναστηρίου υπηρετούσε ο Ίων Δραγούμης. Μεγάλη ήταν η συμβολή του Κλήρου και στις θυσίες και στον αγώνα. Ο μητροπολίτης Κορυτσάς, Φώτιος Καλπίδης, ο Γρεβενών Αιμιλιανός και ο Ελευθερουπόλεως Γερμανός βρήκαν οικτρό θάνατο από κομιτατζήδες. Οι μητροπολίτες Δράμας Χρυσόστομος, ο μετέπειτα εθνομάρτυρας Σμύρνης, ο Ειρηναίος Μελενίκου και ο Γερμανός Καστοριάς εκτοπίστηκαν για την εθνική δράση τους. Οι συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων σταμάτησαν το 1908 με την επανάσταση των Νεότουρκων. Ο Μακεδονικός Αγώνας απεσόβησε τον κίνδυνο του εκβουλγαρισμού της Μακεδονίας, εξύψωσε το φρόνημα του λαού που είχε καταπέσει λόγω της ήττας του 1897 και σφυρηλάτησε τη γενεά των λαμπρών Ελλήνων αξιωματικών που θα σημειώσουν τις επιτυχίες των Βαλκανικών Πολέμων, τις νίκες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και θα φέρουν την ελληνική σημαία έως τις παρυφές της Άγκυρας. Ο Παύλος Μελάς το 1892 παντρεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, αδελφή του Ίωνος Δραγούμη. Τον ανησυχούσε η κατάσταση στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία, όπου οι κομιτατζήδες επιδίωκαν την προσάρτησή της στη Βουλγαρία. Το 1904 ζήτησε και έλαβε τετράμηνη άδεια από το στράτευμα για να αναλάβει, μετά από υπόδειξη του Μακεδονικού Κομιτάτου, την αρχηγία του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή της Καστοριάς και του Μοναστηρίου. Στις 13/10/1904 βρισκόταν στο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς. Ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής Μήτρος Βλάχος, προκειμένου να τον βγάλει από τη μέση, ειδοποίησε τις οθωμανικές αρχές. Κατέφθασε στρατιωτικό απόσπασμα που αποτελούνταν από 150 άνδρες. Στη συμπλοκή που ακολούθησε ο Παύλος Μελάς έπεσε ηρωικά. Στη συνείδηση των Ελλήνων παραμένει σύμβολο ακεραιότητας, γενναιότητας και αυταπάρνησης.