TRIẾT HỌC CỦA TỰ DO: TỰ DO ĐÔNG - TỰ DO TÂY | Hội Đồng Cừu | Triết học Đại chúng

TRIẾT HỌC CỦA TỰ DO: TỰ DO ĐÔNG - TỰ DO TÂY | Hội Đồng Cừu | Triết học Đại chúng

***

GIỚI THIỆU

“Tự do nhưng phải trong khuôn khổ” là một trong những lý luận phổ biến tại Việt Nam, và cũng thường được sử dụng như thể là kim chỉ nam để phân biệt nền tảng triết học, lý luận về tự do của hai đầu Đông - Tây.

Ngoại trừ sai lầm trong cách tiếp cận cho rằng ở phương Tây “không có khuôn khổ” là tự do, những giả định phổ biến dạng này giới hạn nghiêm trọng cách tiếp cận về sự khác biệt thật sự giữa hai khu vực triết học.

Trong tập tuần này, chọn lọc một số đại diện tiêu biểu từ các trường phái triết học về tự do ở cả Tây (Hy Lạp, Thiên Chúa giáo, Khai sáng và Cách mạng) và Đông (Đạo giáo), Hội Đồng Cừu góp nhặt ba đặc trưng khả dĩ, hy vọng có thể giúp người xem tham khảo lẫn lưu trữ như là một tư liệu giới thiệu góc nhìn:

1. Tự do “hướng ngoại” - Tự do “hướng nội”
2. Tự do “chính trị” - Tự do “siêu hình”
3. Tự do “tất định lịch sử” - Tự do “phi lịch sử”

Bạn đọc có nhận ra Đông ở đâu và Tây ở đâu?

***

MỤC LỤC THAM KHẢO

0:00 Meme và Tự do
2:41 Tự do trong triết học Hy Lạp
5:11 Tự do trong Thần học Thiên Chúa giáo
8:57 Tự do trong triết học Khai sáng
11:19 Tổng hợp một vài đặc trưng của phương Tây
14:24 Tự do trong Đạo giáo (Taoism)
22:28 So sánh

***

***

#hoidongcuu #triethocdaichung #tudo #triết_học #triethocphuongdong #triethocphuongtay #

[buitranthienhuong]

Có vẻ tự do luôn gắn với đạo đức. Vì mọi định nghĩa đều cho thấy đạo đức chính là giới hạn của tự do. Đó là lí do mà những người theo chủ nghĩa tự do cá nhân nhất cũng không chấp nhận được giết người bừa bãi. Như vậy, mình cho rằng chỉ khi đạo đức được định nghĩa thì lúc đó tự do sẽ được định nghĩa thôi. Cảm ơn HĐC đã cung cấp tư liệu ❤😊

[JonathanGeorgeVillarreal]

Cảm ơn kênh đã đầu tư thời gian và công sức để tạo ra những video chất lượng như thế này. Chúng là một nguồn tri thức quý báu.

[tapsu]

Mong muốn của tập thể là trật tự, mong muốn của cá nhân là tự do. Đây là 2 mong muốn đối lập, nên nhà nước phải cân bằng được 2 mong muốn này mới tạo được ổn định xã hội.

[tuongvu]

mỗi lần nghe giảng triết xong (đặc biệt là với HĐC) thì mình thấy rằng trước khi nghe thì mình có lờ mờ biết một chút, nhưng sau khi nghe rồi thì mù mờ trong sự khai sáng. Bảo thực sự hiểu thì chưa, nhưng nó là trạng thái có một thứ gì đó mơ hồ để nghiền ngẫm tiếp xem nó là thứ gì. Giá trị nghiệm lý và chiêm nghiệm của mỗi video đều cần thời gian để đưa đến não bộ để rồi một ngày mình nảy ra một chiều khai sáng nào đó.

[tdmttnoname]

Nghe HDC tổng hợp xong, cảm giác hạnh phúc thiệt. Mình theo phật giáo, phật giáo dạy toàn vẹn, hướng nội thấy rõ sự siêu thoát, hướng ngoại tạo môi trường tốt. Bởi thấy rõ dòng chảy tự nhiên nên tích cực hành động thay đổi hoàn cảnh ngoài, vì siêng hành động tác động lên hoàn cảnh nên sống với dòng chảy tự nhiên càng sâu.

[timhoang]

là một người con của Thiên chúa, rất cảm ơn Trung và HDC vì đã phân tích quá hay cũng như dành sự tôn trọng kỹ lưỡng cho Thiên chúa giáo nói chung và Công giáo nói riêng.

[vanlongnguyen]

Tôi vẫn luôn là người tự do theo triết học phương đông, vì đó là môi trường sống của tôi. 🥰

[tuantrananh]

Tinh hoa Đạo Đức Kinh nằm ở những chương đầu tiên, các chương tiếp theo nhằm bổ sung, giải nghĩa, và cách vận dụng của Đạo và Đức ở các góc nhìn khác nhau.

Tư tưởng của Đạo Lão không được phát triển để có hệ thống Kinh sách nhiều như trong Đạo Phật, chỉ vỏn vẹn có một cuốn Đạo Đức Kinh.
Người ta hay nhắc đến Đạo ( cái bản thể siêu hình ) mà quên mất chữ Đức ( cái hiện hữu thực chất ). Triết học phương đông nói chung, và Đạo Lão nói riêng là hướng vào bên trong sửa mình, những cũng phải hướng ra ngoài để biết cái toàn thể mà cân bằng. Cũng là dùng cách diễn giải Nhị Nguyên, để tìm về và hiểu rõ cái chân lý Nhất Nguyên.
Trong chương 2, Lão Tử cũng đã đề cập đến cái lý do của mọi sự tranh chấp, hay ở đây tạm gọi là lý do mà con người không còn tự do, bởi sự phân biệt, nhị nguyên, bởi không còn hiểu Đạo, nên không tuân theo Đức.
Cũng trong chương này, Lão Tử chỉ cách xử thế ( cái Đức ) thiên hạ, tạm dịch :
_
"Vậy nên, Thánh nhân
Dùng "vô vi" mà xử sự, ( tạm hiểu : không vì cái nhỏ, cái riêng, cái tôi mà xử sự )
Dùng "bất ngôn" mà dạy dỗ ( tạm hiểu : lấy hành động mà dạy dỗ )
Để cho vạn vật nên mà không cản
Tạo ra mà không chiếm đoạt,
Làm mà không cậy công;
Thành công mà không ở lại.
Vì không ở lại,
Nên chẳng phải bỏ đi. "
_
Trong chương 13 còn 1 đoạn cuối mà HĐC không trích dẫn, tạm dịch như sau :
_
"Vậy,
Kẻ nào biết quý thân vì thiên hạ, nên giao phó thiên hạ cho họ được .
Kẻ nào biết thương thân vì thiên hạ, nên gửi gắm thiên hạ cho họ được. "
_
Phân tích những chương đầu để hiểu rõ hai chữ Đạo - Đức (Danh), mới thông suốt được lý do tại sao lại có chương 13. Kẻ thực biết quý thân mình, cũng là biết dụng cái Đức của Đạo, biết quý thân mình tức là biết hiểu rõ cái nhị nguyên, thấy Vinh là biết có Nhục, nên Vinh-Nhục đều sợ cả, sợ nên quý thân, quý thân ở đây cũng là hiểu rõ cái nhị nguyên rồi. Kẻ ấy trị thiên hạ tất thái bình.
Hành xử theo cái lý Vô Vi là bởi biết có cái Hữu Vi.
_
" Hai thứ ấy tên khác nhau nhưng chung một gốc".
_
Cách xử thế này cũng sẽ rất gần với triết lý của Phật giáo, hiểu rõ được cái Ngã để thực hành Vô Ngã.
" Đạo khả Đạo, phi thường Đạo " ( Vô Thường )
" Danh khả Danh, phi thường Danh" ( Vô Ngã )
Các cụ bên Đông nói ít, để cho con cháu sau này phải đau đầu, nhưng cũng may bởi nói ít nên sau hơn 2500 năm vẫn còn được lưu truyền.
Tiếc là không có khả năng diễn đạt tốt, mong bạn đọc hiểu ý không chấp lời.
Cảm ơn Trung và HĐC đã cung cấp thêm một góc nhìn về triết học Đông - Tây. Mong rằng sẽ truyền cảm hứng thêm cho các bạn tìm hiểu nền triết học phương Đông, ứng dụng vào cuộc sống của mình.

[keindeman]

Chủ đề về tự do là một chủ đề rất hay và ý nghĩa. Cảm ơn nhóm đã chia sẻ một bài rất hay về chủ đề này.
Ở cảm nhận từ riêng mình, có thể dựa vào cốt lõi của Đạo giáo hay Phật giáo mà nói. Thì tất cả mọi khái niệm hay cách nói về một chủ đề, vô tình tạo ra tính nhị nghuyên trong tiềm thức( hiểu theo nghĩa phân biệt tốt - xấu, cao - thấp). Ở đây thì mình nghĩ kể cả nhị nguyên cũng có giá trị nhất định của nó. Nói theo cách đơn giản thì mọi thứ đều có Thời, Vị, Tính của nó. Đôi khi cách nhìn theo lối chủ quan giống như thày bói coi voi, dẫn tới phân biệt các tướng hiện sinh ra bên ngoài khác nhau. Tự do theo lối phương tây hay phương đông. Xét cho cùng chỉ là một cách diễn đạt của ngôn ngữ và ý đồ chính trị. Có thể ở một góc nhìn nào đó. Ta sẽ thấy là cả 2 đều như là những phần của một bức tranh, sự thật lớn về tự do.. Mà giống như đạo phật nói. Tướng tùy tâm sinh. Mà khả năng diễn tả duy tâm của người phương đông xưa ko diễn tả hết được...
Có thể ở một viễn cảnh nào đó con người chúng ta sẽ đủ hiểu biết hết về thực tại ta đang sống và hiểu sâu hơn về mối liên kết của Tất Cả Moi Thứ.
Xin lỗi vì đã có cảm hứng để liền viết một comment nhiều khó hiểu và khó diễn tả như này.
Chân thành cảm ơn nhóm hãy cố gắng duy trì để chia sẻ kiến thức đến cho mọi người.

[viettruong]

Kể mà Trung có thể nói thêm và sâu hơn về Tự do trong Đạo Phật thì sẽ hoàn hảo hơn:
1. Khi liên tưởng tự do của Kant vs đạo Phật, Thì có sự tương đồng. Phật chủ trương kiềm chế Tham Sân Si ở level nhập môn là Tu/ Chịu đựng (Giống như Kant, làm chủ bản năng/ Cảm xúc để hành động theo lý trí). Cao hơn là Vô lậu/ Vô ngã là Hành Vi/ Suy nghĩ 1 cách tự nhiên, ko cưỡng cầu, ép xác, hành động đó chỉ có khi Giác ngộ. Như vậy, Tự do của người Phật tử khi tu thì mang tính Ép xác, kiềm chế, Lý trí (Kant), còn tự do mà cảnh giới của Phật là tự do 1 cách tự nhiên, vô ngã, theo tánh Phật
2. Cảnh giới tự do của Phật là: Giác ngộ. Khi giác ngộ thì không còn Mê lầm/ Vô minh che mờ, làm ta hành động sai. GIống như 1 bài toán khó, người không biết, không thể giải, hoặc giải sẽ sai, người đã biết, thì anh ta có quyền / có tự do để giải sai và giải đúng. Vì vậy, Giác ngộ hoàn toàn cũng hàm ý là tự do (sự tự do đặc biệt/ xuất thế)

[viethungtran]

Mình thích tư tưởng đạo đức và tự do của Kant. Tự do là sự tự do tư tưởng. Và mình nghĩ sự tự do, trong sự tuân theo đạo đức, sẽ được tưởng thưởng bằng sự tự hài lòng thoả mãn theo giá trị đạo đức.

[nguyendonald]

Mình thích sự tự do theo tư tưởng Lão Trang, đó là sự tự do tuyệt đối.

[m_introvert_do]

Mình hiểu đơn giản như thế này:

Tư tưởng phương tây có xu hướng đi từ trên xuống, tức là định hình thế giới trước rồi áp đặt con người trong thế giới đó sẽ như thế nào, vì vậy ngta sinh ra khái niệm triết học, và triết học phương tây có lịch sử, chính là thông qua sự phân biệt các thời kỳ triết học từ thời cổ hy lạp cho tới cận đại. Triết học phương tây có lịch sử, và khái niệm tự do cũng từ phương tây mà ra, vì khái niệm này giúp giải thích được thành phần là con người có ý nghĩa gì trong sự vận động của xã hội, và đặt con người là cái rốn để giải thích mọi thứ, lịch sử của xã hội là lịch sử của con người, vì vậy xu hướng hành động của phương Tây là hướng ngoại, các nhà tư tưởng có tính áp đặt cách thức mà thế giới vận hành thông qua thế giới tưởng tượng của họ.

Tư tưởng phương đông thì đi theo chiều ngang, tức là có xu hướng nhìn xung quanh và con người tự định vị mình là 1 thành phần, 1 phần cố hữu của tự nhiên, và con người quá nhỏ bé, con người bị áp đặt bởi cái gọi là Thiên, nên con người hãy tự biết mình mà sống cho đúng, mình gọi nó là tập hợp luân lý xã hội hơn là triết học, con người phương đông tìm hiểu mình trong một quần thể, và tìm cách hòa mình vào quần thể đó, trong quần thể đó có những quy luật không thể nói bằng lời, mà chỉ thông qua sự "minh triết" để tự "ngộ", nên những luân lý của phương đông nó như một túi khôn, chỉ cần lôi ra dùng là sống sẽ rất dễ, kiểu như ra đường cúi mặt một tí, k ai động mình thì mình sống khỏe, có xu hướng bị động và hướng nội, không hướng ngoại như phương Tây. "Minh triết" phương Đông không có lịch sử, nên các bạn có muốn tìm hiểu thì nó nằm trong chính cách chúng ta sống hàng ngày, cách cta ứng xử với xã hội, với con người. Thực ra phương Đông k có khái niệm "tự do", tự do là từ mượn từ phương Tây. Để cố tìm cách giải thích theo "triết học", chứ không phải "minh triết", thì có thể tạm giải thích là, người đông hay người tây thì cũng là người cả thôi, ai cũng sẽ có cái gọi là "ngã", tức cái tôi, nhưng do người phương đông hướng nội và bị động, và xã hội phương đông là xã hội luân lý, vận hành trên những quy tắc thuận Thiên như mình nói ở trên, nên con người bị bó cứng và không thể tìm được cách để bộc lộ nó ra ngoài, vậy thì làm thế nào mà người phương Đông vừa sống trong xã hội như vậy, mà không bị điên, thì chỉ có 3 cách, 1 là không làm gì cả, tức là "vô vi", 2 là giải thoát, tức "niết bàn", 3 là mê tín, tức "thờ cúng" để mong có một thế lực nào khác giúp mình thoát khổ, thoát nghèo. Nếu nói người phương Đông bị tâm thần phân liệt cũng k sai đâu, vì cta sống có đúng với con người thật của mình đâu, bên trong tìm sự giải thoát, bên ngoài vẫn ngậm bồ hòn làm ngọt, nó là xu hướng chung rồi. Còn nếu có ai phản biện là phương tây có chúa để đi chùa thì mình xin không nói sâu vào đây, các bạn cứ tìm hiểu sẽ thấy có sự khác biệt lớn về cách ng phương đông và ng phương tây đối diện với các thế lực siêu hình.

Quay lại vấn đề chính ở clip, như mình nói ở trên, khái niệm tự do là khái niệm sinh ra từ triết học phương tây, hệ luân lý phương đông không có cái đó. Và cách giải thích tự do hướng nội hay tự do hướng ngoại chỉ là cơ bản thôi, như hội đồng cừu nói, muốn đi sâu vào thì phải tìm hiểu rất nhiều.

Cảm ơn hội đồng cừu đã đưa ra được một clip rất hay về khái niệm tự do này.

[tSay]

Theo mình, khi so sánh tự do giữa Triết Tây và Triết Đông, thì tự do của Triết Tây không đơn thuần là chỉ nằm ở cái mức “tự do chính trị”, mà không có chút nào là “tự do siêu hình.” Thật vậy, tính siêu hình trong tự do của Triết Tây thậm chí còn đậm nét hơn trong tự do của Triết Đông. Lịch sử triết học tự do ở Tây phương bắt đầu nhuốm màu siêu hình học khi có sự góp mặt của các triết gia Kitô giáo. Trước Kitô giáo, tức là trong thời kỳ Hy Lạp cổ đại, “tự do” chỉ đơn thuần là một khao khát, một mong muốn thoát khỏi những “định mệnh” mà các thần minh đã quy định cho con người. Hoặc cùng lắm, “tự do” là một quyền được Nhà nước ban bố và bảo đảm cho các công dân của mình (chứ không phải cho các nô lệ). Sang thời triết học Kitô giáo (thời Trung cổ), ý niệm “tự do” đã mang một ý nghĩa hữu thể học vững chắc hơn, nhờ được suy tư dựa trên khái niệm nhân vị (persona). Nhân vị được Thiên Chúa tạo dựng theo hình ảnh của mình (Imago Dei), do đó nó có một phẩm chất đặc biệt vượt trội, cao quý trên mọi cao quý, hoàn hảo trên mọi hoàn hảo. Ý niệm tự do được xây dựng dựa trên bản tính lý tính của nhân vị. Không có nhân vị thì không có bản tính lý tính, không có bản tính lý tính thì không có tự do. Vì thế tự do là một quyền thiêng liêng, bất khả xâm phạm của con người. Đó là lý do mà triết Tây luôn cố gắng để bảo vệ quyền này của con người. Khác với triết Tây, trong triết Đông, chúng ta hiếm khi quan sát được một quan niệm về nhân vị như vậy. Trong xã hội phương Đông “con người là của gia đình, của họ hàng, của làng, nước. Bản thân họ không có gì là của mình: thân thể là của cha mẹ cho, phận vị là của vua cho, số mệnh là của trời cho. Có được gì cũng là nhờ ơn Vua, ơn Trời. Giá trị của nó được tính theo chỗ nó là con ai, thuộc họ nào, làng nào, có chức sắc gì, chứ không theo chỗ bản thân nó là gì. Trong xã hội tất cả là thần dân của Vua, đều được xếp vào bậc thang tước vị, rồi lại chia thành hạng cha chú hay con cháu. Con người phải nhìn xuống, nhìn lên trong cái thang trật tự trên dưới đó, tự xác định vị trí của mình mà ăn mặc, nói năng, đi đứng cho phải phép. Đó là con người chức năng trong xã hội luân thường chứ không có nhân cách độc lập.” Cùng lắm con người chỉ là một cá thể nhỏ bé trong vũ trụ bao la, chứ không có giá trị siêu hình gì đặc biệt. Nếu không muốn đau khổ thì ta nên chấp nhận điều đó. Vì thế, tự do trong xã hội phong kiến Đông phương là một ý niệm xa xỉ mà nhiều người chưa bao giờ dám nghĩ tới. Nó rất khác với ý niệm tự do trong triết Tây, điều được xây dựng trên ý niệm của nhân vị. Bản thân tôi cho rằng, tự do của Triết Đông hay Triết Tây, cái nào cũng có cái hay riêng của nó. Triết Đông thì dạy người ta tự do nội tâm. Triết Tây thì dạy ta biết tôn trọng phẩm giá của con người và quyền tự do của người khác. Đó không phải là vấn đề vật chất hay kinh tế, nhưng đó là một đặc tính của nhân vị và là quyền thiêng liêng mà bất cứ ai dù ở bất cứ địa vị nào, miễn là một con người, thì đều phải được bảo đảm.

[bushtran]

Tự do của tây là được làm điều mình thích, được thoải mái theo chủ nghĩa cá dân, dám nói lên cái sai trái, tự do đòi chính phủ đảm bảo quyền lợi của mình, nhưng k được ảnh hưởng đến ng khác, mọi thứ phải theo khuôn khổ và luật lệ. Còn tự do của ta là tha hồ làm phiền đến những ng xung quanh miễn sao k đụng tới chính phủ. Lạ lùng:)))

[rekeestak]

Tự do tương đối còn có khả năng, chứ tuyệt đối thì chắc là không thể. Cá nhân t nghĩ thì tự do kiểu phương Đông thực tế hơn tự do kiểu phương Tây nhưng lại khó đạt được hơn vì nó đòi hỏi khả năng nhận thức cao và sự giác ngộ. Dù cho cố thay đổi thế giới để phục vụ cho con người đến mấy cũng không thể thoát khỏi đường một chiều sinh - tử (Ít nhất là hiện tại vẫn chưa). Chúng ta bị bản năng chi phối, tư duy bị cầm tù bởi thiên kiến, bị công nghệ thao túng, giới hạn sinh học, phụ thuộc vào môi trường, ...Đến cuối cùng ta như Tôn Ngộ Không nghĩ mình đã thoát khỏi bàn tay Như Lai nhưng hoá ra là chưa. Chỉ là cái nhà tù kia quá lớn vượt ngoài khả năng nhận biết của mình. Tự do có khi chỉ là ra khỏi chiếc lồng này để vào chiếc lồng khác to hơn. 😂

[baoduy]

Tự do suy cho cùng cũng là khái niệm của con người. Mà con người thì đa dạng, có thể nói mỗi người có một thế giới quan riêng và tự do cũng từ đó mà biến đổi từ góc nhìn của mỗi người. Và theo lẽ tất yếu, người hay nhóm người nào cầm quyền sẽ truyền bá tự do mà theo họ là đáng tin nhất (và các yếu tố khác như: ý kiến xã hội, đạo đức, ...).
Thiết nghĩ, tự do không chỉ là tự do. Mà còn liên quan đến rất nhiều vấn đề ở bên ngoài. Điển hình là mặt kinh tế, pháp luật, định kiến chung, .... (Ít nhất là đối với con người hiện tại) Cùng với những khía cạnh bên trong cơ thể như: suy nghĩ, tâm tư, lý tưởng, .... Khi nào còn những vấn đề này thì tự do hay không vẫn chỉ là mặt chữ ở lý thuyết. Theo phương Tây thiên về chính trị, theo phương Đông thiên về bản ngã.
Liệu đó có phải là tự do, câu trả lời nằm trong mỗi con người.

[hothivan]

Chúng ta có người hướng nội và người hướng ngoại, nhưng trong mỗi chúng ta điều có cả hai đặt tính này, chỉ là phần nào mạnh hơn mà thôi. Tự do cũng vậy, chúng ta không thể chỉ hướng ra bên ngoài, hoặc chỉ hướng ra bên trong, mà ta cần cân bằng hai trạng thái này để có được sự tự do ở cả thân và tâm.

Thanks Trung for the video. Very informative and insightful. Về Đạo Lão Taoism, mình khi nghe Trung nói cũng ngồi xem lại chương 13 và 39 của Đạo Đức Kinh. Quả thật lúc nghe mình chỉ resonate những triết lý đó với các triết lý bên Nhà Phật và Thiền như là rũ bỏ bản ngả, thân xác và cái tôi vô minh, tự tánh, chân ngã hay thuyết "Không" (Vô Vi). Đối với mình thì tự do khi đó là giải phóng con người thoát khỏi khổ đau do những ham muốn của cái tôi gây ra. Tâm trí bám chấp vào cơ thể vật lý, thế giới vật chất, từ đó mới sinh ra nhiều đau khổ. Xem xong vid này của HĐC mình có thêm 1 góc nhìn mới về quan điểm tự do ở level rộng hơn, mang tính phổ quát hơn và có một chút về nhân quyền khi đặt dưới context liên quan tới các luật và hiến pháp quyết định về quyền lợi của công dân của một quốc gia nào đó. Rất cám ơn HĐC một lần nữa vì công sức và tâm huyết của team!

[phatngo]

Rất thích bài viết về "Tự Do" lần này của HĐC. Mình góp thêm chút ý kiến của mình về việc tại sao có khác biệt về "Tự Do" ở Đông và Tây thì theo mình là như vầy.
1. Phương Tây suốt chiều dài lịch sử có rất nhiều dân tộc và nhiều đất nước nhỏ nên người dân có nhiều lựa chọn để sống ở nơi mình muốn. Phương Đông hay như Trung Quốc thì có rất ít nước nhỏ và qua nhiều triều đại thì đều chủ yếu đi theo văn hóa người Hán nên người dân bị nhốt trong những không gian văn hóa tương đồng và họ khó mà thay đổi nền văn hóa đó nên chỉ còn thay đổi chính tâm trí mình.
2. Nhà vua ở Phương Tây qua nhiều lịch sử bị hạn chế quyền lực rất nhiều bởi tầng lớp quý tộc và lãnh chúa địa phương nên nhà vua phải tìm nhiều cách để gắn kết quyền lực với người dân qua pháp luật và tạo không gian tự do cho người dân hoặc người dân sẽ tìm cách đến nơi có nhiều tự do hơn. Ở Trung Quốc thì nhà vua lại có quá nhiều uy quyền và không ai có thể khống chế nhà vua, ở một môi trường "con vua thì lại làm vua, con sải ở chùa lại quét lá đa" thì ta chỉ có thể chấp nhận những gì mình có chứ khó mà thay đổi trừ khi lật đổ triều đại nhưng rốt cuộc thì những người lên thay cũng sẽ làm giống như trước thôi.