ÇILDIRLI ÂŞIK ŞENLİK

Şiirlerini Terekeme/Karapapak ağzıyla söyleyen Âşık Şenlik, Türk âşıklık geleneğinin çok önemli bir halkasıdır. Anadolu ve Azerbaycan coğrafyasında usta-çırak geleneğine bağlı olarak meydana gelen âşık kolları içinde en büyük kol olan “Şenlik Kolu”nun kurucusudur. Onlarca çırak yetiştirmiştir. Silsile yoluyla Âşık Kasım-Gülistan Çobanlar-Murat Çobanoğlu ve Murat Çobanoğlu’nun çırakları vasıtasıyla onun izinden gidenler günümüzde bu kolu devam ettirmektedirler.

Asıl adı Hasan olan Âşık Şenlik, Kuzey Azerbaycan’ın Borçalı bölgesinden göç ederek Çıldır bölgesinde, o zamanki adı Karasu olan beldeye yerleşmiş bir Karapapak ailesinin çocuğudur. Bu beldenin şimdiki adı Âşık Şenlik Beldesi’dir. 1850 yılında dünyaya gelen Âşık Şenlik’in babası, çiftçilikle uğraşan Molla Kadir, annesi görgülü, bilgili ve zeki bir kadın olan Zeliha Hanım’dır.

Âşık Şenlik, bâdeli âşıklarımızdandır. Rivayete göre avcılığa meraklı olan Hasan,14 yaşında iken bir ikindi vakti tüfeğini alarak yabani ördek avına gider. Pusuda ördek beklerken uyuyakalır. Aramaya çıkan babası ve köy halkı ertesi günü onu bir su kenarında baygın bir halde bulurlar. Kendisine ne olduğu sorulduğunda, rüyasında pîr elinden bâde içtiğini, Arapça, Farsça ve İbranice öğrendiğini, Hazreti Peygamber’in cemalini gördüğünü ve bundan böyle adının da Âşık Şenlik olduğunu deyişlerle söyler. İşte bu olaydan sonra, ünü hızla etrafa yayılmaya başlar. Âşıklığının ilk dönemlerinde yalnızca türkü söyler. Sonra da ünlü ozan Hasta Hasan’ın çırağı olan Âşık Nuri’den saz öğrenir.

Âşık Şenlik’in yetiştiği dönem, Anadolu ve Azerbaycan sahalarında Narmanlı Sümmanî, Posoflu Zülalî, Âşık Elesker ve daha birçok usta âşıkların yetiştiği dönemdir. Âşık Şenlik katıldığı atışma ve yarışmalarda bütün bu âşıkları yenerek Karabağ’dan Batum’a, Erzurum’dan Tiflis’e kadar nam salar.

Tarihlerimize 93 Harbi olarak geçen 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı sırasında söylediği “93 Koçaklaması” başlıklı şiiri edebiyat tarihimizin altın sayfalarında yerini almıştır. İşte o şiirden birkaç dörtlük:

Ehl-i İslâm olan işitsin bilsin
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
İsderse Uruset ne ki var gelsin
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
.....
Şenlik ne durursuz atlara binin
Sıyra kılıç düşman üstüne dönün
Artacaktır şanı bu Al-Osman’nın
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana.

Âşık Şenlik, hikâye tasnif etme, atışma ve özellikle de “muamma asma” ve “muamma indirme” gibi âşıklık geleneğinin zorlu alanlarında çok mâhirdi. Yusuf Peygamber’den, Âşık Kerem’e, Zaloğlu Rüstem’den, Köroğlu’na ve Battal Gazi’ye kadar birbirinden güzel hikâyeler sunuyordu. “Salman bey ile Turnatel Hanım”, “Sevdakâr Şah ile Gülenaz Sultan” ve “Lâtif Şah” isimlerindeki üç hikâye onun edebiyatımıza armağan ettiği hikâyelerdir.

Ne yazık ki onun bu âşıklık kudreti ölümüne sebep olur. 1913 yılı yaz aylarında, Revan Hanlarından birinin düğünde yendiği âşıklar, yemeğine “vadeli ağı” denilen ve etkisini yavaş yavaş gösteren bir zehir katarlar. Revan’da hastalanan Âşık, Gümrü’ye kadar trenle, oradan da öküz arabasıyla Çıldır’a gelirken, Arpaçay’ın Dalâver köyünde eniştesinin evinde yatağa düşer ve ölür. Cenazesi köyüne getirilir. Mezarı bugünkü adı Âşık Şenlik olan beldededir.

Sonuç olarak O, sadece Çıldır’ın, Ardahan’ın, Kars’ın değil tüm milletimizin bir değeri olarak yaşayacaktır.

Ruhu şâd, mekânı cennet olsun.

KAYNAKLAR:

1. "Âşık Şenlik'in Şiir Dünyası"
Naile ASKER

2. "Âşık Şenlik'in Revan Seferi ve Zehirlenerek Öldürülmesi"
Dr. Ali KAFKASYALI

3. "Âşık Şenlik Şiirleri Ziya Borçalı'nın Arşiv Cönkünde"
Şureddin MEMMEDLİ / Gülnara GOCA MEMMEDOVA

4. "Âşık Şenlik'in Hikâyeleri Çerçevesinde Halk Hikâyelerinin Tasnifi Meselesine Dair Bir
Değerlendirme"
Prof. Dr. Ali DUYMAZ

5. "Karapapak-Terekeme Türkleri ve Âşık Şenlik'in Şiirlerinde Destanî Motifler"
Prof. Dr. İsa ÖZKAN

6. "Çıldırlı Âşık Şenlik'in Şiirlerinde Halk Kültürü Unsurları"
Hatice İÇEL

7. "Âşık Şenlik'in Şiirlerinde Millet Olma Bilinci"
Erdoğan KARAŞAH

8. "Çıldırlı Âşık Şenlik'in Şiirlerinin Dili (Giriş-Gramer-Metin-Dizin)"
Özlem YILDIRIM

#ÂşıkŞenlik #Karapapak #Terekeme #Revan #Çıldır #Ardahan #Kars
#Muamma #Badeli #Borçalı #HastaHasan #GülistanÇobanlar
#MuratÇobanoğlu #Toy #ToyBabası #ÂşıkKasım #VadeliAğı
#DoksanüçKoçaklaması #CanSağİken #Andon #Alosman #Urus
#DoksanüçHarbi #93Harbi #93Koçaklaması #KarsKalesi #Gümrü
#BalaMehmet #PosofluZülali #Zülali #NarmanlıSümmanı #Sümmani
#AşıkElesker #Karabağ

[fatmaaydn]

Hay hay hay hay hay hay hay maşallah sübhana Allah ❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤ne mutlu dedelerimiz varmış böyle evliyalarimiz varmış ❤😊 Rabb'im teşekürler ne mübarek soyumuz varmış nurlu soyumuz varmış Rabb'im bizleri ❤😊 şaşırtma ne olur bu şanlı Türk üyemize bu şanlı vatanimiza şanlı soyumuza sopumuza layık eyle bu mubareklerin kanini taşıyoruz bu vatana şanlı vatana bu şanlı Türk milletine layık nesiller yetiştirmek nasip eyle bu😅 mübarek evliyalar bizlerin yüzüne tükürür ler Allah korusun kolasin dualarım neslimiz için boşuna demişim dedelerimiz nenelerimiz yüzümüze tükürür diye hep derlerdi ❤😊 vatan vatan millet bayrak Kur'an diye ben 73 yaşındayım aşık şenlik dedemin hayatını böyle bir evliyanın bilmiyormuşum şenlik Dedem özür dilerim can can can dedem dedelerimiz ❤😊 ne olur araştıralım bu mübarek yiyitler kahramanlar kiymetini bilelim örnek olarak kendimize vird edinelim Amin inşallah hazreti Muhammed sav komşu olsunlar ❤😊 Rabbim benim Rahmetli annemin babası molla Muhammed dedemde aynen böyle mübarek miş At üstünde suvariymis çok güzel bir insanmış oda evliyayimis ❤😊 ❤annem öyle söylerdi annem tarafına molla oğulları derlerdi şimdi anliyorum hep anlatirdi babasını annem nurlara sarıl yat iyiki beni sen doğurdu can can can anam canim anam Fatma anamiza komşu olasın mübarek anam yerin Çenet olsun amin inşallah anam

[aysecicek]

Ağzına şaglik Abicim böyle güzel anlatanların ve böyle aşıkların Rabbim adedini artırsın İnşallah

[cetincelik]

Salih bey,
Gerçekten çok güzel bir anlatım olmuş. Ayrıca kanalınızdan çok istifade ediyorum. Emekleriniz için çok teşekkürler.

[tahiroglu-bl]

Babaşenlik suxaradaki mekanın cennet bahçesi, olsun. 🌹🌹🌹demiştiki can bedenden, çıxmadan yurt vermenem duş ana kahraman karsın ardahanın çıldırın mübarek aşığı 🇹🇷🌹

[fatmaozden]

Ablacım İnsanoğlunun kıskançlığı hırsı azgınlığı cekememezligi dün neyse bugünde o hiç değişmiyor aşık şenliğin hikayesi beni çok üzdü etkiledi mekanı cennet olsun ağzına yüreğine sağlık yeni hikâyelerini merakla bekliyoruz

[SAÇÇIKARMAMERKEZİBURSA-sk]

sümmani babayıla berabere kalmışdır yenememiştir ikiside badeli aşıktır Allah ikisinede rahmet eylesin

[tuncaysahinoglu]

Allah sonsuz rahmet buyursun, kabri nur, mekanı cennet olsun. Burada Aşık Şenliğin bütün âşıkları yendiği söyleniyor ancak, Âşık Sümmani ile üç gün karşılıklı atışırlar ve birbirlerini yenemezler. Bugüne kadar gelen rivayetler bu yöndedir. Hatta Şenlik Baba'nın torunuda bunu böyle anlatır. Yüce Rabbim cümlesine sonsuz rahmet eylesin.

[KoksalBaylan-or]

Hocam yüreğinize gönlünüze sağlık Rabbim gani gani rahmet eylesin Mekanı cennet olsun ama ne üzücüdür ki bir koca Çınar'ın hasetlik fesatlık çekememezlik yüzünden yine kendinden olan Aşık deyişleri ile insanlara sözler söyleyen kişiler tarafından öldürülmesi akılalmaz bir iş değil iş değil

[AskFarukErdogan]

Salih bey, öncelikle Âşık Şenlik hakkında yaptığınız çalışma için teşekkür ederim. Elbette her kaynak veya her bilgi doğru diyebilmek mümkün değildir. Fakat bir de kesin olan şeyler vardır ki onu ne akademik camia, ne de ozanlar değistiremez. Örneğin Aşık Şenlik Baba, Arpaçay'ın Dalaver köyünde ölmemiştir. Kızı Akbaba'nın Kuzu(bizde Hozu diye bilinir, gerçeği Kuzu Köyüdür) köyünde evlidir ve onun yanında (zehirin tesiri iyice arttığı için) iken rahmetli olur. Kızının adı Gülhanım'dır. Bunlar kesin diyebileceğimiz doğrulardır. İsimler, yaşadıkları yer, köy bellidir. Ali Kafkasya'lı hocamızın bu bilgiyi kimden derledigini de bilmek gerekir. Derleme hususunda her turlu bilgi kayda geçer. Kişi, kulaktan dolma, efsaneleştirilmiş hikayeleri de anlatabilir, bizzat yaşayan veya ikinci ağızdan duyan, dinleyen kimselerden de derleme yapabilir. Kaynak burda doğru bilgi adına çok önemlidir. Biz Çıldır ozanları olarak Âşık Şenlik Babanın oğlu Âşık Kasım'dan bizzat bu durumu öğrenen merhum Aşık Yılmaz Şenlikoğlu ustadan dinledik bu anlattıklarınızı. Buradaki eleştiriler size gibi görünse de aslında derlemeye kaynaklık eden kişilere ve derleme yapan kişileredir. Suyun gözesi en saf ve temiz olduğu yerdir, sonuna dogru çeşitli sebeplerden dolayı su kirlenir, azalır ve yolu değişebilir. Biz suyun gözesi olarak Aşık Kasım'ı, oğlu Aşık Yılmaz ustayı görmekteyiz.
Size çalısmalarınızda başarılar diliyorum.
Selam ve hürmetlerimle...
Âşık Faruk Erdoğan /Çıldır/ Ardahan.

[gokmendursunoglu]

Can sağ iken yurt vermeyiz yada vermezik " vermeniz diye bir telaffuz çıldırda yoktur rica ediyorum araştırma yaparken Âşıklar dan yapın kaynaklara itibar etmeyiniz. Saygılarımla

[hasanvural]

Yalnız şenlik sümmaniyi yenemedi hatta sümmani baba ben atışmaya gelmedim yoksa çekilmezdim meydandan o yüzden berabere kalmıştırlar

[mustafaakbyk]

Aşık şenlik babanın aşık summani baba yi ve zulali babayı yendiği doğru değildir

[israfiluzunkaya]

Merhaba hocam en çıldırlı aşık İsrafil seyahati aşıklık kültürünün az da muzdan Yılmaz Usta'dan öğrendik aşık şenliği nerede öldür üyorsun nerede kaldırıyorsun yazımına koluna bir şey demedi ki ama bu kadara da yanlışlık olmaz lütfen yanlışlarınız düzelsin çok memnun olurum aşık şenlik �ran'da zehirlendi sen de bana alıyorsun bilemiyorum ya aşık Kasım yalan söylüyor oğlu ya da biz yanlış anladık ben aşık kasım'ın babasının nasıl zehirlendiğini bizzat dinledim

[gunlukguneslik]

Şenliğin Narmanli Sümmaniyi yendigi doğru degil hocam