„Sąd uznał rozporządzenie Rady Ministrów (…) za sprzeczne z ustawą…” i co dalej...

Zapraszamy na zebranie naukowe Katedry Prawa Karnego UJ. Temat zebrania:
„Sąd uznał rozporządzenie Rady Ministrów (…) za sprzeczne z ustawą…”
i co dalej,
czyli o sądowej kontroli aktów normatywnych władzy wykonawczej.
W dyskusji udział wezmą:
prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak (UŁ)
prof. dr hab. Ewa Łętowska (PAN)
prof. dr hab. Piotr Tuleja (UJ)
prof. dr hab. Sławomira Wronkowska (UAM)
prof. dr hab. Mirosław Wyrzykowski (UW)
prowadzenie: prof. dr hab. Włodzimierz Wróbel (UJ)
Zebranie będzie transmitowane na kanale YouTube Katedry Prawa Karnego UJ
Można w nim także brać czynny udział na platformie zoom:
Dyskutować będziemy o tym, w jaki sposób sądy mogą kontrolować akty normatywne wydawane przez ministrów, rząd czy premiera. Jak daleko sięga kompetencja sądów w stosunku do władzy wykonawczej? Czy taka kompetencja może byś skutecznym instrumentem w obronie praworządności? Jakie konsekwencje dla obywateli i urzędników ma stwierdzenie przez sąd, że dany akt wykonawczy jest sprzeczny z ustawą lub Konstytucją albo wykracza poza zakres upoważnienia udzielonego przez ustawodawcę? Czy urzędnik stosujący takie rozporządzenie działa nielegalnie? Co w sytuacji, gdy sam ustawodawca nie miał prawa przekazywać rządowi kompetencji do regulowania pewnych kwestii w rozporządzeniu?
Bezpośrednim pretekstem do dyskusji jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2022 r. I KK 171/21, w którym stwierdzono, że zakaz wjazdu dziennikarzy do strefy nadgranicznej w której wprowadzono stan wyjątkowy, został wprowadzony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów sprzecznie z ustawą i Konstytucją.
Link do orzeczenia:
1. Jakie jest uzasadnienie i ideologia sądowej kontroli aktów wykonawczych? Jakie są korzenie art. 178 ust. 1 Konstytucji RP? Czy zakres tej regulacji w odniesieniu do aktów wykonawczych był przedmiotem kontrowersji?
2. Jaka jest treść normatywna art. 178 ust. 1 Konstytucji RP? Czy przepis ten dotyczy sędziów czy sądów? Czy kompetencja do oceny aktów wykonawczych dotyczy wyłącznie norm określających bezpośrednio kompetencje sądu (przy orzeczeniach konstytutywnych – podstawę ich wydania), czy także normy procesowe jak również normy na podstawie których dokonuje się oceny legalności/bezbarwności działania innych podmiotów (przy orzeczeniach deklaratoryjnych)? Co w sytuacji rozstrzygnięć konstytutywnych, gdy ostatecznie treść orzeczonych konsekwencji prawnych regulowana jest aktem wykonawczych sprzecznym z ustawą (zasądzanie nawiązek w postępowaniu karnym na Fundusz Sprawiedliwości, w sytuacji, gdy rozporządzenie wykonawcze pozwala wydatkować środki z tego Funduszu na cele nie przewidziane w ustawie)? Czy można tak dookreślić konsekwencje by ich treść nie mogła być kształtowana sprzecznymi z ustawą aktami wykonawczymi?
3. Co obejmuje kontrola aktów wykonawczych:
a) samoistną sprzeczność treściową z Konstytucją?
b) niekonstytucyjny tryb uchwalenia delegacji ustawowej?
c) wkroczenie przez akt wykonawczy w materię wyłączności ustawy, mimo formalnej zgodności z treścią delegacji ustawowej?
d) sprzeczność treści rozporządzenia z inną ustawą, mimo formalnej zgodności rozporządzenia z delegacją ustawową?
4. Jaka jest specyfika (typowe sytuacje) stosowania kontroli aktów wykonawczych w prawie cywilnym, administracyjnym i karnym?
5. Czy podmioty, do których adresowane są normy zawarte w aktach wykonawczych, po ustaleniu przez sąd, że normy te są sprzeczne (w rozumieniu pkt 3) z ustawą (Konstytucją), nadal mają obowiązek ich przestrzegania? Czy inna jest sytuacja stron postępowania i podmiotów zewnętrznych? Czy mają obowiązek respektowania oceny sądu (pominięcia rozporządzenia przy wydawaniu decyzji administracyjnej, wyroku). Czy ocena sądu II instancji wiąże w tym zakresie sąd I instancji? Czy organ w postępowaniu administracyjnym jest związany oceną sądu?
6. Czy można pociągnąć do odpowiedzialności (represyjnej?) osobę (funkcjonariusza?) działającego na podstawie aktu wykonawczego wydanego bez podstawy prawnej (sprzecznego z ustawą)? Czy coś się zmieni w ocenie, gdy działanie następuje po orzeczeniu sądu stwierdzającego tę wadliwość aktu wykonawczego?
7. Czy działania (zaniechania) podjęte na podstawie rozporządzenia sprzecznego z ustawą (wykraczającego poza zakres delegacji) mogą być podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej? Czy to jest delikt? Kto i za co ponosi ewentualną odpowiedzialność odszkodowawczą?
8. Czy norma prawna zawarta w akcie wykonawczym treściowo sprzeczna z inną ustawą, niż ta, w której ustanowiono delegację ustawową, w zakresie owej sprzeczności nie obowiązuje (na zasadzie lex superior derogat…)? Czy taki skutek derogacyjny może ustalić sąd w ramach wykładni prawa? Jakie konsekwencje ma takie ustalenie dla obywateli? Dla funkcjonariuszy?