Renî (Çığ) - Sadık Karaman & Paul Dwyer

-------------------
Arrangement: Paul Dwyer
Director: Cenk Baysan
Production Company : SMP
Güven Islamoglu'na katkılarından dolayı çok teşekkür ederiz..🙏🎵🙏
-------------------
Derleyen : Sadık Kahraman / Paul Dwyer

Kürtçe çeviri
: Murat İlyas Burak
Kaynaklar
:
Ayşe Karaman
Yaşar Kaplan
Vasfi Ak
İzzettin Endakçı
-------------------
RENî (ÇIĞ)
AĞIT

Xanê Köyü Hakkari ili Çukurca ilçesi sınırları içinde yer alır. Irak sınırına yakın olan aynı bölgede bulunan Güzereş, Bazê ve Tal köyleriyle komşudur ve yaylaları ortaktır. Coğrafi olarak merkeze uzak ve sarp bir bölgedir. Xanê köyü derenin kenarında dizilmiş söğütleri ile şirin ve günümüzde yıkık bir köydür. Harabeleri bir zamanlar buranın çok kalabalık bir köy olduğunu ele verir. Köy Irak'a giden yol kavşağında olduğundan dolayı Hakkari kültürüne çok katkı sunan köylerden biridir ve Mem û Zin romanının yazarı ünlü Kürt filozof Ehmedê Xani'nin ailesinin de bu köyden olduğu bilinir. Hayvancılığa çok elverişli geniş merası ve tepeli mezraları bulunmaktadır. Xani kabilesinin burada yaşadığı, Doğu Anadolu'ya buradan dağıldıkları söylenir. Ağıtta geçen çığ olayının 13. yüzyılda bu bölgede meydana geldiği biliniyor. Kadim bir köy olan Xane'nin tarihiyle ilgili değişik rivayetler anlatıla gelmiştir. ağıtın içinde de belirtiği üzere düğün davetiyesi 200 erkeğin öldüğü belirtilen çığ olayından sonra Xanê köyü boşaltıldığı rivayetleri de var. Diğer bir rivayete göre ise, 1550-1570 yılları arasında Osmanlı Devleti ile İran arasında baş gösteren sınır anlaşmazlıkları nedeniyle Osmanlı Devleti ve Hakkari Mîr'i arasında yapılan bir anlaşma ile Hakkari'nin Çukurca ilçesinde bulunan köylerde yaşayan değişik kabilelere mensup insanların, Yüksekova'dan başlayarak Van, Ağrı ve Erzurum'a kadar olan bölgede İran'a sınır olan köylere zorunlu olarak yerleştirilerek İran'dan gelecek akınlara karşı bir savunma hattı oluşturulmuştur. Bu kabilelerden birinin de Xaniler olduğu söylenir. Xani'ler günümüzde halen anılan bölgelerde yaşarlar.
Xanê köyünün hem Hakkari hem de Kürt folklorik yaşamı üzerinde halen derin izleri vardır.

Olayın geçtiği dönemde Çukurca'nın bu köyleri tarım ve hayvancılıkla geçimlerini sağlarlardı. Yazları ekin ve hayvancılık işlerinin yoğun ve ağır olması nedeniyle düğün ve eğlencelerini kış aylarına bırakırlardı. Xaniler de o yıl yazın yapamadıkları yedi düğünü bir arada yapmağa kalkmışlar. Xan köyünden yedi ayrı grubu gelin alacakları yedi köye göndererek gelinleri alırlar. Bu yedi grup gelinleri aldıktan sonra Xan köyüne aynı anda gitmek için ortak bir toplanma noktası belirlerler. Bu nokta Xan köyüne sekiz kilometre mesafedeki Tal köyüdür. Yedi gelini alan düğün alayları bir bir Tal köyünde toplanır ve Tal köyü büyük bir festival alanına dönüşür. Bûk (gelin), berbûk (nedime), berzava (sağdıç) ve davetlilerden oluşan büyük kalabalık, stranlar (şarkılar), govendler (halaylar) eşliğinde büyük bir coşkulu bir şekilde eğlenirler. Bu eğlence sırasında çıkan gürültüden dolayı Tal köyünün Êzîzan yamacından büyük bir çığ koparak festival alanının üzerine düşer...
Bu büyük faciadan sonra bölgenin bendbêj'leri (Kürt sözlü kültüründe ağıt yakan kişiler) toplanarak çeşitli ağıtlar yakarlar. Bu ağıtlar dilden dile sözlü olarak aktarılarak günümüze kadar gelmiştir.
-----------------------------------------------------
Sözler:
RENÎYA SERÊ TALÊ

Ew Xanî ne, lew dîn in
Hey Naz delalê Nazê
Heft bûkan d'gel yêk tînin
Qinyatê xwe d'qelînin


Bu Xaniler ne delice davrandılar
Yedi düğünü beraber yaptılar
isimleri ayşe ve naze olan yeni gelinleri beraber aldılar
çığa yakalandılar köklerini kuruttular.

Hay reni reni reni
Te mal xirabkır reni
Te gund wérankir reni
Te dil talankir renî

Hey çığ hey çığ, ne yaptın sen
Evleri yıktın çığ
Köyleri viran ettin çığ,
Yürekleri talan ettin çığ


Renîya serê Talêo
Hey Naz delalê Nazê
Veresî j'nihalêo
Birî bûked salêo


Tal köyünün başında kopan çığ
Vadiye kadar sürükledi
İsimleri Ayşe ve Naze olan taze gelinleri
Aldı götürdü çığ

Hay reni reni reni
Te mal xirabkır reni
Te gund wérankir reni
Te dil talankir renî

Hey çığ hey çığ, ne yaptın sen
Evleri yıktın çığ
Köyleri viran ettin çığ,
Yürekleri talan ettin

Renîya serê gûhîşkê
Hey Naz delalê Nazê
Veresî ber qaqîşkê
Bıra léd géritın xwişkê

Tepedeki ardıç ağacının önünden
Kuzgunun uçuşundan kopan çığ
Aldı isimleri Ayşe ve Naze olan gelinleri
Karların içinde arıyor abiler kız kardeşlerini.
-------------------

[behicuveyskaraman]

Bir İskoç bir Hakkârili ve arkalarında karlı dağlar Yaşasın kardeşlik yaşasın bütün diller reni sadece muziginizle kalsın başka can almasın inşallah sesinize sağlık 🙏

[kilicr]

1000 yildir beraber yasadigimiz insanlar bile inkar etmeye calisirken, uzaklardan bir adam, adam gibi bi adam geliyor ve diyor: biz ne kadar insan isek siz de o kadar insansiniz. Bizim dilimiz de sizin diliniz de diger herkesinki gibi bu dünyanin güzel renkli bi mozaikidir diyor ve yüregimizin bas kösesinde yerini aliyor. Sen cok yasa Paul

[anadolu_turkudostu]

Dünya insanı olmak demek bu demek işte ..her dilden her coğrafyadan çalıp söylemek; daha dogrusu söyleyebilmek..korkmadan, maddi manevi kaygı duymadan, sadece istediğin icin öyle olmasi gerektigi icin; öyle dogru olduğuna inandığın icin çalmak ve söyleyebilmek...
Ne güzel bir insansin sen NE GÜZELLZ❤

[jcktkzb]

Helâl olsun Paul Dayı.
Bazı insanlar kürtçeden utanırken senin kürtçeyi yüceltmen nerden baksan kral hareket 👏👏👏.

[ismaildemirdag]

Paul abe, mala te avabe. Çı kılame ki xaşé. Dengbeje delal. ❤❤❤

[sevdindagdelen]

Paul abi 4 hafta önce sizden Kürtçe bir parçayı yorumlamanızı istemiştim,
bunu gerçekleştirdiğiniz için ve ayrıca nezaketiniz için teşekkür ederim

[tugbaoral]

Doğu Anadolu yu ilk kez Hakkari ye atanarak gördüm. Hakkari içinde doğmadığım memleketim benim..

[Kayarock]

Ax zemano.Mala Kurdên bênamûs ê perexwar xirabê.
Her biji Deng, Stran, Klam, helbest û awaza Kurdan...
Biji KURD U KÜRDİSTAN ❤️

[metincivi]

Her zaman YouTube'a girip dinleyebileceğimiz bir şarkımız daha oldu. Teşekkür ederim size. Emeğinize, dilinize, yüreğinize sağlık.

[zeynepnuurr]

Kürtçe bilmiyorum, şarkının sözlerini anlamıyorum ama dinlerken ağlamak istiyorum çok güzel hissettiriyor kulağa o kadar naif ve duygusal geliyorki❤️ gerçekten mükemmelsiniz 🙏🙏

[silanduman]

Müziğin dili yok; evrenselliğin güzelliği, müziğin güzelliği ❤️

[devrimkocaak]

Hadi dili öğrendin aksanı nasıl bu kadar iyi Öğrenebildin hayran oldum sana baba

[Mai..]

Paul Dwyer...., 10 yıl önce -belki daha fazla- bi kanalda denk gelip dinleyip hayran olmuştum adını da bi kağıda not etmiştim -akıllı tel vs yoktu varsa da bende yoktu aradığımızı hemen bulamazdık- kağıt kayboldu ben hayat telaşından unuttum gitti bu gece youtube'da oradan oraya derken önüme düştü ve hatırlar hatırlamaz anılarım depreşti vayy beee hazine bulmuş gibiyim şu an.. Harikasınız.

[salimkaya]

Türkiye çok zor dönemlerden geçti bırak doğuyu burnunun önündeki vatandaşını dahi ihmal etti. Ne mutlu bu günleri bize yaşama fırsatı veren şimdiki liderlere. Memleketin bir ucunda Kürtçe şarkı bu en büyük hürriyet nişanıdır.

[zehrademir]

Sadık Kahraman ve ekibe sonsuz teşekkür ederim.Ağıtın hikâyesi de çok açık yazılıp paylaşılmış eliniz-kolunuz ve yüreğiniz dert görmesin.

[Kubra-rnne]

Ṣarkıyı dinlemek kadar bu güzel yorumları okumakta insanın içini ferahlatıyor. İyi ki varsınız güzel insanlar.❤❤🕊🕊

[Roj.]

Bir Hakkari Yüksekovali olarak ve güzereş köyünün bir kişisi olarak söylüyorum bizim aile büyükleri hala bunu söyler anlatırlar çok doğru ve güzel anlatılmış tabii ki anlamasını bilene çok güzel anlatılmış ağzınıza sağlık 🙃🙃

[pfingstrosen]

O güzel yüreğinize hayranım 👍
Teşekkür ler PAUL bey sadık beyin de tabiki bravo 🍀🍀🍀👏👏👏👏👏👏👏👏👏👏👏👏

[gokhankarahan]

Sanırım Elgajiye'den sonra ikinci Kürtçe performans. Kökleri Erzincan'a dayanan bir ailenin ferdi olarak göç etmiş, ettirilmiş bütün güzel insanlara selam olsun. Yüreğinize, emeğinize sağlık. Kuşadası'ndan selamlar.

[gulacticanan]

Dinlerken büyük zevk aldım. Anlamadım. Ne güzel bir İNSANSIN Paul Dywer seni doğuran anaya kurban