Podróże z antropologią. Meksyk

O ulotnej sztuce świętowania. Od arte efímero do instalacji świątecznych w przestrzeni Miasta Meksyk
dr Marta Skwirowska

Sztuka efemeryczna – będąc formą zapożyczoną z Europy, zwłaszcza epoki renesansu i baroku, kiedy to przeżywała swój rozkwit – z jednej strony przynależy w Meksyku do kategorii sztuki ludowej, z drugiej do działań performatywnych podlegających instytucjonalizacji kultury. Obecna jest i umiejscowiona w naturalnym dlań miejscu – świętowaniu. Ze względu na swój przemijający i przejściowy charakter, nie pozostawia ona rzeczy trwałej, a jeżeli tak się zdarzy jest ona reprezentatywna w momencie, w którym została stworzona. Ale czy faktycznie tak się dzieje?

Współczesna kultura Meksyku dokonuje zawłaszczenia sztuki efemerycznej poprzez odkrycie, oswojenie i jej udomowienie przez kulturę popularną. Ostateczne zawłaszczenie dokonuje się z jednej strony w przestrzeni miejskiej, z drugiej dzieje się w muzeach i galeriach, której efektem jest tworzenie kolekcji oraz instytucjonalizacja meksykańskiej sztuki ludowej w ogóle, nie tylko efemerycznej. To odkrycie dokonało się podczas „spotkania dwóch światów”, natomiast oswojenie – w czasach rewolucji meksykańskiej. Gdy prezentuje się ją w przestrzeni miejskiej zostaje wykorzystana do naśmiewania się z władzy na ulicach miasta, w galeriach – ma wzbudzać podziw. Dziś meksykańska burla (naśmiewanie się), zwłaszcza ta obecna na placach i ulicach, podejmuje próby aktywizmu społecznego, nawiązywania relacji przestrzennych, nowej percepcji sztuki. Zamknięta zaś w przestrzeni wystaw, białych sześcianach muzeów ucieka się do „zachodniego paradygmatu sztuki, w którego epicentrum znajduje się zagadnienie sztuczności przestrzeni przeznaczonej wyłącznie do jej prezentacji” (Szyłak 2015).

Podczas spotkania przedstawimy jej trzech „bohaterów” i artystyczne wykonania, które mają miejsce w trakcie przynależnych im świąt. Są to kolejno: Judasz i wielkanocne palenie Judasza, Śmierć i instalacje na Święto Zmarłych oraz alebrijes i organizowany pochód Alebrijes.

dr Marta Skwirowska – antropolożka, kustoszka w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. W Meksyku prowadziła badania wokół obrzędowości i meksykańskiej sztuki ludowej (arte popular), w tym sztuki efemerycznej. W PME zajmuje się kolekcją obu Ameryk.

Partnerzy: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, Pracownia Duży Pokój

Spotkania odbywają się w ramach projektu „Podróże z antropologią” realizowanego przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego. Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministerstwa Edukacji i Nauki.