Związki fenolowe - bioaktywne substancje organiczne zawarte w roślinach.

Moc natury jest zaklęta w roślinach!

Wszystko co nas otacza można określić za pomocą wzorów chemicznych. Te małe puzzle nieustannie wchodzą ze sobą w reakcje i oddziałują na siebie z większą lub mniejszą siłą. W mikroskali reakcje syntezy są niezależne od nas i nie jesteśmy ich w stanie dostrzec gołym okiem. Wraz z rozwojem nauki, człowiek nauczył się kontrolować wiele takich procesów i często wykorzystuje je z korzyścią dla siebie.

Świat chemii organicznej jest nam szczególnie bliski, dlatego, że to co jemy i to co pijemy to głównie chemia organiczna. Nie ma wątpliwości, że jedzenie warzyw, owoców, ziół czy określonych przypraw ma zbawienny wpływ na nasz organizm, ale często nasza wiedza opiera się tylko na znajomości witamin oraz minerałów tam występujących.
Rośliny, podobnie jak inne organizmy żywe, zbudowane są z komórek tworzących tkanki a nawet organy. Umożliwiają im one oddychanie, odżywianie, rozmnażanie, wzrost i bezpieczny rozwój. W wyniku przemian chemicznych zachodzących w roślinach powstają metabolity wtórne, które można podzielić na związki fenolowe, alkaloidy i terpenoidy.

Metabolity roślinne spełniają wiele funkcji i mają szeroką gamę zastosowań w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. W strukturze roślin przyciągają zapylacze, działają jako naturalne odstraszacze przed szkodnikami, chronią przed atakami patogenów, chronią przed szkodliwym wpływem promieniowania UV, kontrolują etapy wzrostu i rozwoju roślin, nadają im barwę, smak oraz zapach. Spożywane przez człowieka mają działanie wzmacniające, przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, uspokajające, antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe i nie tylko.
Niestety, niektóre z tych substancji, np. terpenoidy są w większości trujące lub wysoce toksyczne dla człowieka, dlatego wiedza jak bezpiecznie korzystać ze skarbów, które dostarczają nam rośliny jest niezwykle ważna.

O niesamowitych właściwościach tych związków wiedzieli już nasi przodkowie, stosując rośliny i ich ekstrakty w tradycyjnej medycynie ludowej. Pierwsze wzmianki na temat pochodzą z roku 2600 p.n.e., wtedy to wykorzystywano zioła, oleje czy wino w leczeniu i profilaktyce zdrowia.
Marcin z Urzędowa polski botanik, zielarz, lekarz i ksiądz, napisał „Herbarz Polski”, który został wydany w Krakowie w 1595 roku. Jest to pierwsza polska ilustrowana encyklopedia z dziedziny botaniki i medycyny, w której miedzy innymi są zawarte wiadomości o występujących w Polsce roślinach.
Powstała też specjalna dziedzina nauki, farmakognozja, która bada substancje pochodzenia naturalnego i ich wykorzystanie jako leki. Fitoterapią zaś nazywamy naukę o zastosowaniu roślin w leczeniu chorób oraz w profilaktyce prozdrowotnej. Dane wskazują, że obecnie 25-40% leków zawiera wyciągi roślinne lub inne substancje izolowane z roślin. Tylko 10% gatunków roślin przetestowano farmakologicznie i fitochemicznie, znamy tysiące metabolitów roślinnych, natomiast dotychczas jeszcze nie poznano działania ich wszystkich.

Rozwój medycyny i chemii w dużej mierze pozwolił zsyntetyzować wiele metabolitów wtórnych. Miały one selektywne działanie i niezwykłą skuteczność. Jednak skutki uboczne i dostępność naturalnych produktów sprawia, że ekstrakcja z naturalnych surowców jest jedną z najlepszych metod pozyskiwania tych składników.