mala aliye yunıs

Показать описание

Cevat Sinet "Serhildana Mihemedê Elîyê Ûnîs" Batman İsyanı

“Mala Elîyê Ûnis İsyanı” yakın dönem Kürt tarihi açısından bilinen bir yaşanmışlıktır. İsyan 1926 yılında patlak verir. İsyanın önderlerinden Mihemedê Elîyê Ûnis’ın kızı Rindêxan babası gibi cesur bir savaşçıdır. İsyan bastırılır ve Kürt kızı Rindêxan yaralı olarak ele geçer. Güzelliği dillere destandır Rindêxan’ın. İsyanı bastıran askerlerin komutanı Rindêxan’a göz koyar ve “sahip olmak” ister. Rindêxan “asla olmaz, bana babamın topraklarında sahip olamazsın. Eğer bana sahip olmak istiyorsan babamın topraklarının sınırlarının dışına çıkmalısın” der. Komutan sorar, “nerede bitiyor sınırlarınız!”. Yanıtlar Rindêxan; “Batman çayı sınırımızdır. Malabadê Köprüsünden sonrası bize ait değildir”. Bunun üzerine yola çıkarlar. Malabadi Köprüsüne geldiklerinde Rindêxan köprünün üzerinden babasının topraklarına son kez bakmak isteğini dile getirir ve izin verilir. Rindêxan çıkar köprünün ayakları üzerine ve Silvan ovasının böğrünü delen bir çığlıkla Batman Çayına atlayıp intihar eder.

O gün bugündür Rindêxan’ın çığlığı şiir olup dillerde yankılanmaktadır. “Ezim rinda Rindêxan / Keça mîr û axayê çîyan / Ey Tirkê tacîk / Karê we çîye li van cîyan / Rinda rindê namdar / Ez dimirim, birîndar û bê zar / Teslîm nabim destê neyar û najîm bê ar…”

Mala Elîyê Ûnis isyanı Gerçeği:

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Şeyh Sait isyanı ile birlikte Sason’daki bazı aşiretler Mihemedê Elîyê Ûnis liderliğinde harekete geçer. Şeyh Sait isyanının bastırılmasından sonra kendine bağlı güçlerle Sason dağlarına çekilir ve mücadeleyi dağlarda sürdürür.
isyan ve ihanet iç içe devam eder o dönemde yine bugun Tekin ailesi olarak bilen Bugünkü soyadları Tekin olan aile Mihemedê Elîyê Ûnis’e İhanet eder bugün bile bu aile hala adları ihanet hain olarak bilinir Bir dönem Batman Sason da Milletvekili ve Belediye başkanı,da yapan bu ihanetçi hain aile birleri Kürd halkının ahım yerde kalmaz bunu sen de bil olacak ki bu aileden tek bir kişi iflah olmadı kimi kumar içi ve neredeyse bu aile evli kalan kimse yok hepsi boşandı halk deyi mi var ya namusuz namuslu olmaz işte bu Tekin Ailesi de bugün de aynı ihanetçi hain ve CHP'li Kürd halkın düşmanı Bıyığından nasıl ihanetçi Adolf Hitler özendirildikleri çok net açık.

1930’da Mihemedê Elîyê Ûnis’ın ölümüyle yerine kardeşi Evdirehmanê Elîyê Ûnis geçer. Bu dönemlerde çatışmalar aralıklarla devam eder. Fakat 1935 yılında Sason kaymakamı ve mahiyetindekiler vergi toplamak için dağ köylerine giderler; Herbak köyünde aşiret reisi Teterê Badik onları ağırlar ve köylüleri vergi vermeye razı eder. Ama heyette bulanan yüzbaşı Teter’in gelinine sarkıntılık edince, bağrışlar üzerine koşan köylüler, kaymakam vekili Rıdvan ve belediye kâtibi Mehmet‘i öldürür. Yüzbaşı kaçar ve olayı merkeze yanlış bir şekilde bildirir. Evdirehmanê Elîyê Ûnis, tekrar dağa çıkmanın vakti geldiğini düşünür ve mahiyetiyle Teter’e verdiği söz gereği birlikte mücadeleye başlar. Batman’da başlayan isyana Motki de katılır.

Evdirehmanê Elîyê Ûnis

Birinci Umumi Müfettişi Abidin Özmen Sason meselesi hakkında 08.05.1936 tarihinde İçişleri Bakanlığı’na bir tezkere sunar, buna göre;

“Eğer Batman işini Kürtlük ve Kürdistan işi ve ondan bir parça diye alırsak bu gibi fırsatlardan istifade ile icap eden halkı garbe nakletmek uygun olur. Bu suretle Sason ve Kürtlükte kuvvetli bir parçanın işi halledilmiş olur.” diyerek Kürtlerin Batı’ya sürülmesi projesine destek verir. Sason, 06.10.1936 tarihinde yasaklı bölge ilan edilir ve bölge halkının deyimiyle “mıntıka-i memnu”da tedip ve tenkil hareketi başlar.

Sason İsyanını bastırmakla görevli Korgenaral Cemal Madanoğlu’dur. O, anılarında; “Sason, kuş uçmaz kervan geçmez dedikleri yabanıl ve sarp bir bölgedir. Burada halk askere gitmez, vergi vermez, kendine göre bir düzen içinde ve ilkel koşullarda yaşar. TBMM’den çıkarılan bir yasaya göre, hükümet bu yöreyi yasak yapmış. Ankara’dan bir kurul gelmiş, Sason çevresindeki sarp tepelerin üzerine flama dikmiş, bu sınırlar içinde oturmak yasak demiş.”

Bu sırada “yasak bölge” içindeki 27 köy boşaltılır ve harap edilir. Çarpışmalar sonucunda yasaklı bölge halkından 834 ölü, 592 diri ele geçirilmiş, 3577 kişi teslim olmuştur. Ele geçirilen halk batı illerine, Mecburi iskân’a tabi tutulur. Ölen asker sayısının 80, yaralananların ise, 106 asker olduğu söylenir.

Mala Elîyê Ûnis Savaşçıları

1936 ve 1937 yıllarında yaşanan çatışmalarda iki taraftan büyük kayıplar olur. Köyler boşaltılır, tarlalar yakılır ve halkın büyük bir kısmı ya imha edilir ya da sürgüne gönderilir. Madanoğlu, Osman Tufan Paşa’nın “eşkiya ile pazarlık mı olur?” itirazına rağmen Evdirehmanê Elîyê Ûnis ile görüşür; fakat olumlu bir netice alınmaz. Evdirehman’da çevresindekiler ile çarpışarak Binxet’e geçer ve orada Kürt Ulusal Hareketleri içerisinde rol oynar. Rojava’da, Batman isyan’ından sonra, oraya göç eden, kayda değer bir kesim var.