ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ ΚΟΛΩΝΙΑ: Το ιστορικό αστικό τοπίο της Ελευσίνας

Το ιστορικό αστικό τοπίο της Ελευσίνας. Πολιτιστική κληρονομιά, Ποιότητα ζωής και Αναπτυξιακές προκλήσεις.

Σοφία Αυγερινού-Κολώνια
Ομότιμη Καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

Περίληψη
Το τοπίο της Αττικής διαθέτει μοναδικά φυσικά χαρακτηριστικά. Διαθέτει ένα φυσικό ανάγλυφο με εναλλαγές ορεινών όγκων και πεδιάδων που περιβάλλονται από τη θάλασσα όπου κυριαρχούσαν ιστορικά η ελιά το αμπέλι και τα πεύκα. Σ αυτόν τον υπέροχο τόπο, που προστάτευε η θεά Αθηνά διαμορφώθηκαν από νωρίς σημαντικές ιστορικές πόλεις και ιστορικές τοποθεσίες. Κυρίαρχη θέση είχε η Αθήνα, που συνδέονταν με ισχυρούς θρησκευτικούς και συμβολικούς δεσμούς με το Θριάσιο πεδίο και την πόλη της Ελευσίνας. Εκεί αναπτύχθηκε η λατρεία της Θεάς Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης. Χαρακτηριστικό της ήταν η ιδέα της αναγέννησης της φύσης μέσα από τον ετήσιο κύκλο της καλλιέργειας του σίτου που κυριαρχούσε στην περιοχή. Έτσι διαμορφώθηκε ένα ιστορικό τοπίο μοναδικής αξίας. Στους αιώνες που πέρασαν από την αρχαιότητα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα η ανθρώπινη παρουσία ήταν συμφιλιωμένη με το ιστορικό τοπίο και δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές αλλαγές. Οταν άρχισε η εκβιομηχάνιση και η ισχυρή αστικοποίηση της Αθήνας πολλά πράγματα άλλαξαν στην περιοχή της Ελευσίνας, που μετατράπηκε σταδιακά στη βιομηχανική περιοχή της πρωτεύουσας. Το ιστορικό αστικό τοπίο τραυματίστηκε από τις βιομηχανίες και το φυσικό τοπίο από τη ρύπανση. Σήμερα η αποβιομηχάνιση τείνει να αλλάξει και πάλι τα δεδομένα, ενώ η διάσωση της βιομηχανικής κληρονομιάς ανοίγει τη μεγάλη συζήτηση για τις μεθόδους προστασίας αυτού του ιδιότυπου και μοναδικού ιστορικού πολιτιστικού τοπίου. Η τοπική κοινωνία αγωνίζεται και διεκδικεί την προστασία του, ενώ η κατάκτηση των παγκοσμίων στόχων για τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και την προστασία της ιστορικής κληρονομιάς. Οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν να μεριμνήσουν για την προστασία, για την αναβάθμιση και τη λειτουργική αξιοποίηση της. Ένα ερώτημα παραμένει ανοικτό: η ανακήρυξη της Ελευσίνας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αποτελεί μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τη βιώσιμη διάσωση του ιστορικού πολιτιστικού τοπίου και την τοπική ανάπτυξη;