32. Η Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα.

To 32o μάθημα είναι ουσιαστικά η συνέχεια του 30ου όσον αφορά την πολιτική διαμάχη Παλατιού και Κυβερνήσεων αλλά και η προετοιμασία για την Βαλκανική κρίση. Η αντιστοιχία με το βιβλίο είναι η ίδια, ωστόσο επέλεξα να επεκτείνω λίγο περισσότερο το μάθημα.

00:00 Εισαγωγή.
00:20 Ιστορική Πηγή.
00:37 Η Θεωρία του Κηπουρού.
02:04 Τις Πταίει;
03:43 Τέχνες και Γράμματα.
04:43 Η Πτώχευση του 1893.
06:18 Το Μαύρο ’97.
08:09 Τίτλοι Τέλους.

Στα αμιγώς τεχνικά ζητήματα, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρω φωτογραφικό υλικό, και μάλιστα είτε έγχρωμο είτε καθαρό. Μόνο η αναζήτηση του άρθρου του Τρικούπη και η «βελτίωση» του πήρε πολύ χρόνο. Υποθέτω ότι ανάλογες δυσκολίες θα εμφανιστούν και στο μέλλον και αυτό οφείλεται στην μικρή δημοφιλία της ιστορικής εποχής.

Η αρχή της δεδηλωμένης ξεκαθάρισε αρκετά τα πράγματα στο εξελισσόμενο ελληνικό πολιτειακό ζήτημα. Ο Γεώργιος Α’ αξιοποιώντας την δυνατότητα να δίνει σε όποιον θέλει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης βασίλευε και κυβερνούσε, έμμεσα, διαλέγοντας τους ευνοούμενους του για πρωθυπουργούς και υπουργούς. Κορύφωση της κρίσης υπήρξαν τα λεγόμενα Στηλιτικά, το 1875, κατά τα οποία η κυβέρνηση Βούλγαρη, κυβέρνηση μειοψηφίας περνούσε νομοσχέδια χωρίς την απαιτούμενη απαρτία παραβιάζοντας το Σύνταγμα. Ο τύπος ξεσηκώθηκε και επειδή ζήτησε να αναγράφονται καθημερινά στις εφημερίδες τα ονόματα των συμμετεχόντων σε αυτήν την κυβέρνηση, ονομάστηκε η περίοδος Στηλιτικά, καθώς έτσι συνέβαινε στην αρχαία Αθήνα, όπου τα ονόματα όσων δρούσαν εναντίον της πόλης αναγράφονταν δημόσια σε στήλες.

Και κάπως έτσι ο Τρικούπης με το άρθρο του άλλαξε την πορεία του πολέμου και την κόντρα αυτού του δίπολου, σε μια αψιμαχία που κράτησε μέχρι το κίνημα στο Γουδί, όπου εκεί θα εμφανίζονταν ο τρίτος πόλος του πολιτειακού ζητήματος.

Όσον αφορά το γλωσσικό ζήτημα, ο αναβρασμός ανάμεσα στην λόγια καθαρευόυσα και την λαϊκή δημοτική κορυφώνεται με τα Ευαγγελικά, το Νοέμβριο του 1901. Η εφημερίδα Ακρόπολις τόλμησε να δημοσιεύσει τα Ευαγγέλια μεταφρασμένα στην δημοτική, ξεσηκώνοντας αιματηρά επεισόδια στην Αθήνα όπου λέγεται ότι έχασαν την ζωή τους 8 έως 11 άνθρωποι και 70 τραυματίες. Η Ελληνική Εκκλησία είχε απαγορεύσει την μετάφραση των ευαγγελίων στην Δημοτική ( και για αυτό στην εκκλησία μιλούνται τα βυζαντινά ελληνικά) υπο ποινή αφορισμού, όπως και την κατοχή και ανάγνωση τους. Πέρα από την κόντρα μεταξύ Δημοτικιστών και Καθαρευουσιανών για το γλωσσικό ζήτημα, αξίζει να αναρωτηθεί ο αναγνώστης για τους λόγους της Εκκλησίας για την απόφαση αυτή. Η μετάφραση στην καθομιλουμένη γλώσσα υπήρξε διαρκές αίτημα του Λουθηρανισμού και στον προτεσταντικό κόσμο ήταν κάτι δεδομένο ( δείτε 1ο μάθημα της Στ’) – και αξίζει να θυμίσουμε στους μαθητές ότι κάτι τέτοιο περιόριζε το κυρός και την επιρροή των ιερέων, αφού ο καθένας μπορούσε να διαβάσει και να ελέγξει ότι λεγόταν.

Επιπροσθέτως η Εκκλησία γνώριζε ότι οποιαδήποτε μετάφραση ίσως οδηγούσε σε παραλλαγή και αιρέσεις, κάτι το οποίο ο χριστιανικός κόσμος είχε γευτεί έντονα από τον 3ο αιώνα μ.Χ. Και για αυτό τα ευαγγέλια ακόμη και σήμερα ακούγονται και διαβάζονται στα Βυζαντινά ελληνικά.

Αφιέρωσα και επέκτεινα περισσότερο την πτώχευση του 1893. Πέρα από την σταφιδική κρίση την οποία γνωρίζουμε περισσότερο, ταυτόχρονα είχε κηρύξει και η Αργεντινή πτώχευση νωρίτερα και αυτό είχε οδηγήσει τα επιτόκια δανεισμού σε δυσθεώρητα ύψη. Μάλιστα και οι Η.Π.Α. είχαν βρεθεί σε ύφεση την συγκεκριμένη εποχή , σε ένα λιγότερο γνωστό Κραχ, γνωστό ως Πανικό του 1893. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε ήδη πτωχεύσει το 1875 και το 1881 και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος είχε ήδη δουλέψει στην Ελλάδα ξανά στην ελληνική πτώχευση του 1833.

Παρατηρούμε αμέσως ότι οι πτωχεύσεις ήταν κάτι μάλλον συχνό και όχι μόνο ελληνικό φαινόμενο, άλλωστε η οικονομική επιστήμη δεν είχε εξελιχθεί τόσο όσο σήμερα.

Αν όμως αξίζει κάτι να παρατηρούμε είναι οι ομοιότητες της πτώχευσης του 1893 με την δική μας κρίση χρέους. Πελατειακό κράτος, δάνεια και χρήματα που σπαταλήθηκαν σε καταναλωτισμό και όχι επενδύσεις, αχρείαστα μεγάλο δημόσιο, ελλιπής φορολογία και εξάρτηση της οικονομίας σε περιορισμένους κλάδους. Ταυτόχρονα, εξωτερικές πτωχεύσεις οδηγούν σε πιέσεις που ωθούν μια αδύναμη οικονομία σε πτώχευση σαν ντόμινο. Διόλου τυχαίες οι συμπτώσεις…