ΤΡΥΓΟΝΑ – ΒΓΗΚΑ ΨΗΛΑ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΑΣΑ – ZP87 – 06.10.2023!

Η λέξη Μοιρολόι βγαίνει από τις λέξεις μοιρώ και λόγος. Περιγράφει την παραδοσιακή θρηνητική εκδήλωση ταφής για τους νεκρούς. Ο λαός χαίρεται και τραγουδάει για τη ζωή, τις χαρές, τις λύπες, τις αγωνίες και τους πόθους του. Τραγουδάει για τη πατρίδα του, τους ήρωες του και τη φύση. Τραγουδάει για οτιδήποτε κεντρίσει το ενδιαφέρον του. Τραγουδάει όμως και για το θάνατο, τον Χάρο, τον αποχωρισμό αγαπημένων προσώπων, είτε για τον Κάτω Κόσμο είτε για τόπους ξένους και μακρινούς.
Τα μοιρολόγια συναντώνται σε κάθε γωνιά της Ελλάδος, εντός κι εκτός συνόρων του νεοελληνικού κράτους. Από την Βόρειο Ήπειρο στη Κρήτη, και από την Μάνη στον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Την πλουσιότερη παράδοση σε βάθος χρόνου, αλλά και ποσοτικά, ακόμη και στις μέρες μας, τη βρίσκουμε στις περιοχές της Μάνης και της Ηπείρου. Τα μοιρολόγια στις περιοχές αυτές μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Σύνηθες φαινόμενο είναι και ο αυτοσχεδιασμός. Ο ρυθμός και το μέτρο των τραγουδιών αυτών από πολλούς θεωρείται σαν ο μακρινός απόγονος του Ομηρικού στίχου.
Ενώ στην αρχαιότητα και στα μετέπειτα χρόνια τα μοιρολόγια αποτελούν νεκρώσιμα τραγούδια και πιο σπάνια τραγούδια εκδίκησης. Στα νεότερα χρόνια είναι σύνηθες να αναφέρονται στη ξενιτιά στην οποία αναγκάστηκαν να φύγουν οι ντόπιοι κάτοικοι. Από τη βυζαντινή εποχή ήδη, οι γυναίκες κάθονταν γύρω από τον νεκρό και έλεγαν θρηνητικά τραγούδια (εξόδια, καταλόγια, ανακλήματα), ενώ συγχρόνως εκδήλωναν την οδύνη τους με τράβηγμα των μαλλιών, χτυπήματα στο στήθος, γρατζουνίσματα κ.α. Το τελετουργικό αυτό, παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτο μέχρι σήμερα και μαζί με την ολονυχτία αποτελούσε το κύριο στοιχείο του τελευταίου αποχαιρετισμού, του ξοδιάσματος του νεκρού. Η παρουσία της μοιρολογίστρας ήταν απαραίτητη και αμειβόταν για να παραβρεθεί στο ξόδι του νεκρού.
Στην Ήπειρο το μοιρολόι έχει πάρει μια διαφορετική μορφή, η οποία συμπληρώνει την παραπάνω περιγραφή. Εκτός από εσωτερικά συναισθήματα που εξωτερικεύονται μέσα από λόγια, κυρίως με τη μορφή των πολυφωνικών τραγουδιών, μοιρολόγια αποτελούν και μουσικά, ορχηστρικά (όσο μπορεί να ταιριάζει ο όρος) τραγούδια. Πολλά από αυτά έχουν ιδιαίτερο εθνικό χαρακτήρα, κατά της Τουρκιάς και της τουρκο-αρβανιτιάς. Παράλληλα, πολλά από τα νεότερα μοιρολόγια αποτελούν, όπως αναφέραμε προηγουμένως, μοιρολόγια της ξενιτιάς και του αποχωρισμού, αποτυπώνοντας έτσι την κατάσταση των καιρών. Ακόμη και στα σημερινά πανηγύρια, οι οργανοπαίχτες παίζουν μοιρολόγια, γιατί όπως έχει αναφερθεί, στην Ήπειρο ακόμη και ο γάμος ξεκινάει με μοιρολόι. Είναι η μορφολογία του τόπου που έχει αποτυπωθεί στον ψυχισμό του λαού σε συνδυασμό με τον χαμό αγαπημένων προσώπων και την αγάπη για τον ίδιο τον τόπο. Εκεί όπου ζωή και θάνατος, πένθος και η χαρά γίνονται ένα.

–Πηγή:

Σάκης Βλαχάβας: φωνή
Χάρης Λαμπράκης: νέυ
Χρυσόστομος Μπουκάλης: κόντρα μπάσο
Νίκος Σιδηροκαστρίτης: τύμπανα

🐦Η «Τρυγόνα» είναι ένα αφιέρωμα στην Τρυγόνα Τσίνγκα – Μπουκάλη, με κομμάτια που βασίζονται στο δημοτικό τραγούδι και που η ίδια η Τρυγόνα τραγούδαγε.