Türklerin Anadolu’ya Giriş Kapısı

“Malazgirt Savaş Alanı'nın Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırması Projesi Kapsamında Yürütülen Afşin Mahallesi Kazılarından Elde Edilen İnsan İskeletlerinin Biyoarkeolojik Olarak İncelenmesi” başlıklı bildiri 27-31 Mayıs 2024 tarihinde Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Vali Şinasi Kuş Kültür ve Kongre Merkezi’nde yapılan 44. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu’nda Doç. Dr. Ali Metin Büyükkarakaya tarafından Arkeometri Sonuçları Toplantısı Mustafa Hayri Efendi Salonu’nda sunulmuştur.

T.C. Kültür Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü onayı ve desteği ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adnan Çevik başkanlığında yürütülen Malazgirt Savaş Alanı'nın Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırması Projesi kapsamında Muş ili, Malazgirt ilçesi ve çevresinde MS 1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Savaşı’nın aydınlatılması adına başta tarih, arkeoloji ve antropoloji disiplinlerinin ortaklığıyla geniş kapsamlı bir çalışma yürütülmektedir.

Bu çalışmalar dahilinde 2022 yılından beri Afşin Mahallesi sınırları içinde Ahlat Müze Müdürlüğü ile birlikte kazılar yürütülmektedir. Yürütülen kazılarda çağdaş arkeolojik ve antropolojik metodoloji kullanılarak şimdiye dek 38 mezar tespit edilmiş ve bu mezarlardan insan kalıntıları gün ışığına çıkarılmıştır. Kazılardan ele geçirilen kalıntıların TÜBİTAK-MAM laboratuvarlarında yaptırılan mutlak tarihlendirmeleri (14C radyometrik tarihlemesi) örneklerin ağırlıklı olarak Malazgirt Savaşı zamanı ve çevresine ait olduğunu göstermiştir. Ölüm uygulamaları bu örneklerin Müslüman gömüleri olduğuna işaret etmektedir. 11. yüzyıla denk gelen bu mezarlık alanında yürütülen çalışmaların döneme ait sosyal dinamiklerin ortaya çıkarılmasında çok önemli olduğu, yanı sıra bölge halkının çevreye adaptasyonunun da biyoarkeolojik açıdan incelenmesinin dönemle ilgili yeterli çalışmanın şimdiye kadar yapılmamış olması nedeniyle kritik öneme sahip olduğu söylenebilir.

Bu ön çalışmada, 2022 ve 2023 yılına ait kazılarda ortaya çıkarılan sınırlı bir örneklemde çeşitli boyutlar ele alınmakta, biyoarkeolojik bir bakış açısıyla eldeki iskelet materyali hakkında biyolojik uzaklık, paleodemografi ve paleopatoloji verileri sunularak nüfus yapısı, beslenme modeli, sağlık yapısı ve bölgedeki sosyal tansiyonun bir göstergesi kabul edilebilecek travmalar değerlendirilmektedir. Bu ön incelemede, beslenme modeli ve ağız ve diş sağlığı açısından diş çürükleri, abseler, ölüm öncesi diş kayıpları ve diş taşları; diğer paleopatolojik durumlar açısından ise enfeksiyonel hastalıklar, eklem rahatsızlıkları, porotic hyperostosis ve cribra orbitalia başta olmak üzere çeşitli parametreler ele alınmaktadır.
Malazgirt Savaş Alanı'nın Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırması Projesi dahilinde yürütülen Afşin Mahallesi kazıları devam ettikçe örneklem sayısının artırılmasıyla başta biyoarkeolojik verilerin zenginleşeceği ve daha da kesinlik kazanacağı, 11. yüzyıla ait bölge ve bölge halkı hakkındaki bilgilerin detaylandırılacağı, sadece Türkiye değil Dünya tarihini etkileyen bu önemli savaşın sonuçlarının daha iyi anlaşılmasının sağlanacağı söylenebilir.

1071’de Malazgirt’te destan yazan, Türk tarihinin efsanesi Sultan Alparslan.