Bagno zwyczajne

Bagno zwyczajne

Bagno zwyczajne (Ledum palustre L.), zwane też bagnem pospolitym, bagniakiem, dzikim rozmarynem, rozmarynem leśnym -- gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych.
Nazewnictwo
Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten został włączony do rodzaju Rhododendron i prawidłowa jego nazwa to Rhododendron tomentosum Harmaja Sp. pl. 1:391. 1753
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w stanie dzikim w środkowej i północnej Europie, w północno-wschodniej Azji. W Polsce jest rozpowszechniony na całym niżu, z wyjątkiem Kujaw i Wielkopolski gdzie jest rzadki. W górach jest rzadki. W Karpatach najliczniej występuje na torfowiskach Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, poza tym w Tatrach na kilku stanowiskach (Toporowy Staw Wyżni, na Ornaku poniżej Iwaniackiej Przełęczy, Molkówka, Kondrackie Rówienki). W Karpatach stwierdzono też jego występowanie na pojedynczych stanowiskach w Wyskówce poniżej Brzezin, na Hurchocim Wierchu, w Paśmie Lubania (Tokarnia), na polanie Cioski, na Pogórzu Dynowskim, Pogórzu Wiśnickim i w Bieszczadach Zachodnich (torfowisko w Wołosatym, Tarnawie, Dźwiniaczu, Litmirz).
Morfologia
Pokrój
Wyprostowany, zimozielony krzew, wysokości 1--1,5 m, o gęsto, rudawo owłosionych pędach.
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście skórzaste, wąskoeliptyczne lub lancetowate, długości do 5 cm, brzegiem podwinięte, krótkoogonkowe. Z wierzchu ciemnozielone i połyskujące, spodem pokryte rudawym kutnerem.
Kwiaty
Obupłciowe, promieniste, pięciokrotne, białe, zebrane na końcach ubiegłorocznych pędów w główkowate baldachy. Wyrastają na szypułkach o długości do 2,5 cm i są szeroko otwarte. Mają 5-działkowy kielich, 5 białych, odwrotnie jajowatych płatków korony o długości 5-8 mm i 10 pręcików dłuższych od płatków.
Owoc
Torebka pękająca aż do nasady pięcioma klapami. Nasiona liczne, drobne, spiralnie skręcone.
Biologia i ekologia
Krzew, nanofanerofit, chamefit. Kwitnie w maju i czerwcu. Cała roślina wydziela silny zapach. Roślina trująca. Liście i pędy zawierają olejek eteryczny o silnym, charakterystycznym zapachu, porażający układ nerwowy i działający odurzająco.
Bagno zwyczajne wśród roślinności torfowiskowej w rezerwacie Dury

Występuje na terenach podmokłych, zacienionych i zakwaszonych (mokre lasy sosnowe, torfowiska wysokie, bory bagienne). W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Vaccinio-uliginosi-Pinetum i gatunek wyróżniający dla Ass. Ledo-Spaghetum.
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Podlega ochronie od 2004 r. Występuje licznie w niektórych parkach narodowych, np. w Białowieskim, Bieszczadzkim, Poleskim, Tatrzańskim, Słowińskim i w rezerwatach przyrody, np. w rezerwacie przyrody Bór na Czerwonem czy rezerwacie przyrody Dury.
Zagrożeniem dla gatunku jest eksploatacja torfu i osuszanie torfowisk, na których występuje, a także masowy zbiór jego gałązek, które są sprzedawane jako środek przeciwko molom.
Zastosowanie
Roślina używana jest jako środek przeciw molom, a niegdyś jako roślina lecznicza. Surowcem zielarskim są przede wszystkim młode pędy i liście zawierające olejki eteryczne, arbutynę, flawanoidy, trójterpeny oraz garbniki.
W medycynie ludowej znane jest jako środek wykrztuśny i przeciwgośćcowy. Działa łagodząco w zapaleniu stawów, bólach pleców, reumatyzmie. Olejki eteryczne zawarte w roślinie mogą jednak podrażniać przewód pokarmowy oraz powodować uszkodzenia nerek.