Κάστρο Υπάτης, Φθιώτιδα / Castle of Ypati, Fthiotida Greece

Η παρακάτω ιστορία αφορά την Υπάτη σαν οικισμό και όχι αποκλειστικά το κάστρο, που φαίνεται ότι υπήρξε ένα μέρος της αρχαίας και μεσαιωνικής πόλης, κάτι σαν ακρόπολη. Είναι άγνωστο (στον Καστρολόγο) κατά πόσον το κάστρο ήταν και το ουσιαστικό κέντρο της πόλης. Μάλλον δεν ήταν.

Η πόλη κτίστηκε το 410 π.Χ και υπήρξε η πρωτεύουσα του λαού των Αινιάνων (Aenianes) και κέντρο μαγείας.

Ο οικισμός της Υπάτης στην αρχαιότητα λεγόταν «Ύπατα» και ήταν μέλος της Αιτωλικής Συμπολιτείας από το 302 π.Χ.

Η Υπάτη οχυρώθηκε για πρώτη φορά στους ελληνιστικούς χρόνους. Υπολείμματα αυτής της αρχικής οχύρωσης υπάρχουν σε πολλά σημεία στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Κάστρο και μέχρι μέσα στη σύγχρονη Υπάτη. Η οχύρωση ανανεώθηκε τους Βυζαντινούς χρόνους από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Το 869 η Υπάτη αναφέρεται σε εκκλησιαστική σύνοδο για πρώτη φορά με το όνομα «Νέαι Πάτραι». Το 1204 καταλήφθηκε από τους Φράγκους σταυροφόρους και το 1218 πέρασε στην κυριαρχία των βυζαντινών δεσποτών της Ηπείρου.

Το 1267 κληροδοτήθηκε στον Ιωάννη Άγγελο Δούκα Κομνηνό τον Νόθο (νόθο γιο του Μιχαήλ Β’ Δούκα, Δεσπότη της Ηπείρου), ο οποίος οχύρωσε εκ νέου το Κάστρο και ίδρυσε το 1271 το Δουκάτο Νέων Πατρών. Το Δουκάτο την εποχή εκτεινόταν από τον Όλυμπο μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο και λόγω των Βλάχων που ζούσαν σε αυτό λεγόταν και δουκάτο της Μεγάλης Βλαχίας ή «Μεγαλοβλαχία».

Το Κάστρο της Yπάτης δέχτηκε το 1275 την επίθεση του Ιωάννη Παλαιολόγου, βυζαντινού στρατηγού, επικεφαλής 30.000 ανδρών. Η ισχυρή οχύρωσή του εμπόδισε την κατάληψή του. Ο Ιωάννης Κομνηνός απέδρασε και κάλεσε σε βοήθεια τον Δούκα των Αθηνών (τον Γουλιέλμο Δελαρός, στον οποίο έταξε την κόρη του) που έσπευσε στις Νέες Πάτρες, επικεφαλής δύναμης ιπποτών και διέλυσε την πολιορκία. Το Κάστρο παρέμεινε στην κυριαρχία των απογόνων του Ιωάννη μέχρι το 1318, οπότε πέρασε στα χέρια των Καταλανών.

Οι Καταλανοί της Καταλανικής Εταιρείας μετά τη νίκη τους στη μάχη του Κηφισού το 1311 έγιναν κύριοι του Δουκάτου των Αθηνών. Λίγο μετά, υπό την ηγεσία του Αλφόνσο Φρέντερικ, γιου του βασιλιά της Σικελίας, άρχισαν να επεκτείνονται στα εδάφη του Δεσποτάτου της Ηπείρου και μεταξύ άλλων πήραν και την Υπάτη.

Τα νέα εδάφη ενώθηκαν με το Δουκάτο των Αθηνών με το όνομα Δουκάτο Αθηνών και Νέων Πατρών. Το Δουκάτο χωρίστηκε στα καπετανάτα του Σιδηροκάστρου, Νέων Πατρών και Σαλώνων (Άμφισσας).

Οι επιθέσεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας σταδιακά μείωσαν τα εδάφη του Δουκάτου μέχρις ότου ό,τι απέμεινε από αυτό, περιήλθε στη δικαιοδοσία της Δημοκρατίας της Φλωρεντίας το 1390.

Το 1393 το κάστρο της Υπάτης καταλήφθηκε από τους Τούρκους, που είχαν επικεφαλής το Σουλτάνο Βαγιαζήτ. Οι Τούρκοι δεν έμειναν για πολύ τότε, εγκαταστάθηκαν όμως οριστικά στα μέσα του 15ου αιώνα. Την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, η Υπάτη ονομαζόταν «Πατρατζίκι» (μικρή Πάτρα) και αποτελούσε έδρα ιδιαίτερης επαρχίας.

H τελευταία φορά που το κάστρο χρησιμοποιήθηκε ήταν κατά τον Εμφύλιο, όταν υπήρχε εκεί στρατιωτικό φυλάκιο.