Vegetarianlıq və veqanlıq nədir?

Показать описание

Vegetarianlıq və veqanlıq nədir?

Vegetarianlıq min illər öncə Hindistanda yaranıb. Onun davamçıları iudistlər, caynistlər və buddistlər olublar. Məhz bu inanca xidmət edən insanlar digər canlılar üzərində zorakılığı rədd edirdilər.

Bu gün planetimizdə 7 milyarddan çox insan yaşayır ki, onların 1 milyardı öz sağlamlıqlarını qorumaq və digər canlılara zərər verməmək məqsədilə ət yeməkdən imtina ediblər. Onlar təbiəti qorumaq məqsədilə heyvan mənşəli qidalara "yox" deyirlər.

Bu gün Hindistanın 40 faizədək əhalisi heyvani zülal qəbul etmir. Hətta bir sıra şəhərlərdə yemək üçün heyvanları öldürmək qəti qadağan edilib.

Bu tərz yemək modeli qədim Yunanıstanda da mövcud olub, və “Pifaqor pəhrizi” adlandırılıb. Adından da göründüyü kimi bu pəhrizin yaradıcısı Pifaqor sayılır.

Pifaqorun ruhun köçürülməsi ilə bağlı traktatında heyvan ətinin qəbulu ən azı qeyri-etik sayılır. Bura həmçinin lobya da aid edilir. Lakin lobyanın qəbuluna niyə qadağa qoyulması hələ də alimləri düşündürür. Bir qrup mütəxəssislər hesab edirlər ki, buna səbəb lobyanın insan dölünün başlanğıc formasına bənzəməyidir. Lakin müasir Avropaya ətdən imtina etikası 19-cu əsrin sonları gəlib. 1847-ci ildə İngiltərədə ilk vegetarian cəmiyyəti yaradılır. Cəmiyyətin üzvləri arasında Corc Bernard Şou, Mahatma Qandi və digərləri olub.

Rusiyada isə vegetarianlığın atası Lev Tolstoy sayılır. 50 yaşdan sonra Tolstoy heyvani mənşəli qidalardan tam imtina edir. Tolstoy deyirdi ki, ölü heyvanların əti ilə qidalanan insan heç vaxt daxilən təmiz və yaradıcı ola bilməz. Hətta “İlk pillə” adlı essedə yazırdı: “On ildir ki, səni və uşaqlarını inək yedirdir, qoyun öz yunu ilə isidir. Onlara minnətdarlığın başlarını kəsib yeməkdirmi?”

Sovet İttifaqının yaranması vegetarianlıqla mübarizəni də gücləndirdi. Hətta ətdən imtina edib, bu hərəkatı yayanlar sürgünə göndərilirdilər.

21-ci əsrin əvvəllərindən başlayaraq vegetarianlıq sağlam həyat tərzi sürmək istəyənlərin əsas seçiminə çevrildi. Bu yolu tutanlar iddia edirlər ki, əcdadlarımızın əsas qida rasionunu meyvə və tərəvəzlər təşkil edib. Ona görə də daha uzunömürlü olublar.

Vegetarianlığın bir sıra qolları var ki, onlardan biri veqanlıqdır. Veqan pəhrizinin vegetarianlığa nisbətən daha sərt qaydaları var. Veqanlıqda nəinki ətdən, süd məhsullarından, baldan, yumurtadan imtina, həmçinin şəkər, dəri geyimlər, sirk və zooparklara getmək də qadağan olunur. Belə desək, heyvanların təhlükə və zorakılığa məruz qaldığı bütün fəaliyyətlərlə mübarizə aparılır.

“Veqan” termininin yaradıcısı bu fəsləfənin atası sayılan Donald Uotsondur. "Veqan" kəlməsi "vegetarian" sözünün ilk və son hecalarından ibarətdir.

Donald hələ 14 yaşı olanda fermada donuzların öldürüldüyünü görüb, ət yeməkdən imtina edir. Daha sonra isə südü rasionundan çıxardır.

Uotson ətrafındakı insanların yad düşüncəsindən əzab çəkirdi. Onu tək anlayan insan xanımı idi. Birgə əsasını qoyduqları veqanlar təşkilatına Donald 95 yaşınadək rəhbərlik edir. Vəfatından sonra təşkilatın fəaliyyəti də dayanır. Dünyanın ilk rəsmi veqanı Uotson düz 60 ildən çox heyvani qidalardan uzaq duraraq yer üzündə yaşayan bütün canlıların haqqını müdafiə edib.

Musiqi 1: Leavin (Sting) 0:07 MK2 Hip Hop & Rep | Tünd
Musiqi 2: We Are the Rain 2:49 Aakash Gandhi Embient | Sakit
Musiqi 3: Cruise (Sting) 0:06 John Deley and the 41 Players R&B Soul | Rəqs üçün

Səsləndirmə: Aygün Paşazadə və Tərxan Paşazadə