ΣΟ ΜΕΓΑ ΣΑΛΟΝΙΚΗ (Διπάτ) - Ινέπολη Πόντου

Πολύ παλιό Ποντιακό τραγούδι - που ανάγεται στη βυζαντινή εποχή - από την περιοχή της Ινέπολης (ή Ινέμπολης) του Πόντου. Βασικό του θέμα είναι η "Άσπρην θάλασσαν" ( = Αιγαίο Πέλαγος), το Σαλονίκη (= η Θεσσαλονίκη) και το προσκύνημα στον ΄Άγιο προστάτη της, δηλ. στον Άγιο Δημήτριο. Όλα αυτά, μέσα από τα μάτια μιας πεντάμορφης Σαλονικιάς που σέρνει το χορό. Πρόκειται για ένα ακόμη τραγούδι που εξυμνεί την πρωτεύουσα της Μακεδονίας, ανάμεσα στα τόσα και τόσα που έχουν καταγραφεί σε ολόκληρη την Ελλάδα και όχι μόνο.

Ο μουσικολόγος Γιώργης Μελίκης, που πραγματοποίησε και την καταγραφή, αναφέρει:
"Το τραγούδι αυτό το συνάντησα πρώτη φορά στο Αρχείον του Πόντου. Πρόκειται για καταγραφή από την Ινέπολη του Πόντου. Οι ωραίοι στίχοι με το λόγιο ύφος τους, αλλά ταυτόχρονα και μ' έναν άριστο συνδυασμό λαϊκής καλολογίας στάθηκαν αφορμή στις περιπλανήσεις μου ν' αναζητήσω και την μελωδία του. Παλαιοί Πόντιοι γνώριζαν μόνο τους στίχους κι αυτούς όχι όλους. Η μελωδία παρέμεινε άγνωστη. Λίγα χρόνια αργότερα σε μια "εφ' όλης της ύλης" ποντιακή συζήτηση με τον αείμνηστο Γ. Παυλίδη στο Νέο Πρόδρομο Ημαθίας, βρήκα αυτό που ζητούσα. Όλως τυχαία άρχισε να τραγουδά το τραγούδι αυτό στο ρυθμό του ακριτικού "Ο Γιάννες, ο Μονόγιαννες, ο μαναχόν ο Γιάννες".
Στη συνέχεια ο Κιλκισιώτης αγιογράφος Δώρος Αντωνιάδης με το ποντιακό του πάθος το προσάρμωσε πάνω στη βυζαντινή παρασημαντική. Ετσι σώθηκε ένα ακόμη ωραίο ακριτικό ποντιακό τραγούδι."
--- Πρέπει να σημειωθεί ότι ο ρυθμός του Διπάτ (9/8) ήταν χαρακτηριστικός για τον Ανατολικό Πόντο και μάλλον άγνωστος στην περιοχή της Ινέμπολης. Δεδομένου ότι πρόκειται για ένα μάλλον παμποντιακό ακριτικό τραγούδι, εδώ έχουμε την στιχουργική παραλλαγή της Ινέμπολης που ανακάλυψε ο κύριος Μελίκης, αλλά το τραγούδι σε ρυθμό και μελωδία Διπάτ, όπως το θυμόταν οι κάτοικοι στον Νέο Πρόδρομο Ημαθίας.

Δίσκος: "Σαλονίκη Παινεμένη", του Γιώργη Μελίκη 1989
Τραγούδι: Δώρος Αντωνιάδης
Λύρα: Γιάννης Τσαρίδης
Ισοκράτημα: Σ. Ηλιάδης, Δ. Καλφόγλου, Γ. Μελίκης

Οι στίχοι:
Αφκά ΄σ σην Άσπρην Θάλασσαν*, 'σ σο Μέγα Σαλονίκη
χορόν χορεύν' ευγενικοί, χορόν τα παλληκάρε
και 'σ ση χορού 'σ σην κεφαλήν βαστά φεργαδοπούλα*
Βαστάει και τραβάει τον χορόν και λέει το τραγώδιν*

"Η μάννα μ' εν' ασ' ουρανούς κι ο κύρη μ' ασ' σα νέφια*
κι εγώ άστρον Σαλονικιό ντο βγαιν' ασ' όλων πρώτα.
Τάμα κάνω 'σ ση Σουμελά και 'σ σην Αγιά Σοφία,
τον Αη-Δημήτρη προσκυνώ απέ το Σαλονίκι
να μ' αψηλή, να 'μαι λιγνή, να μαι πολλά εμορφέσα.

*Άσπρη Θάλασσα = το Αιγαίο Πέλαγος
*Φεργαδοπούλα = μικρή φρεγάτα (εδώ μεταφορικά η νεαρή και όμορφη γυναίκα)
*τραγώδιν = το τραγούδι (αρχαιότερος τύπος της λέξης, μιας και προέρχεται από τη λέξη "τραγωδία")
* νέφια = τα νέφη, τα σύννεφα

[dnzs]

I am from Inebolu. I wanna go one day to Inepoli in Greece

[agitwr]

Επιτρέψτε μου να εκφράσω την αμφιβολία μου για την προέλευση του κομματιού, από την Ινέπολη. Μέσα στα σχόλια χαρακτηρίζεται το τραγούδι φερμένο από την Τρίπολη-Ινέπολη. Πρόκειται για δυο διαφορετικές πόλεις του παράλιου Πόντου που δεν έχουν ουδεμία σχέση γεωγραφικά αλλά και πολιτιστικά. Πολύ πιθανότερο μου φαίνεται να έλκει την καταγωγή του το άσμα από την Τρίπολη, που βρίσκεται πιο κοντά στην Τραπεζούντα, την κοιτίδα θα λέγαμε του συγκεκριμένου σκοπού (διπάτ) παρά απο την Ινέπολη, όπου ο σκοπός ήταν άγνωστος.