O HXOΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΓΗΣ - Χάλκινα Μακεδονίας (Παραδοσιακοί Σκοποί)

H Δυτική Μακεδονία είναι η μοναδική περιοχή της Ελλάδας, μαζί με την Μυτιλήνη οι οποίες χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν αντίστοιχα, χάλκινα πνευστά στην παραδοσιακή τους μουσική, τα οποία συνεισφέρουν στη διαμόρφωση του τοπικού μουσικού ιδιώματος.

Όπως προκύπτει φυσικά ο χώρος της Μακεδονίας ο οποίος ήταν βιωμένος τόπος πολλών κατά την διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, παρουσίαζε μεγάλη φυλετική ποικιλία και υπήρξε τόπος συμβίωσης Σλάβων, Βούλγαρων, Τούρκων, Ρόμηδων και φυσικά Ελλήνων, χώρια από τα επιμέρους φυλετικά χαρακτηριστικά που είχαν οι λαοί αυτοί μεταξύ τους είναι λογικό να καταλάβουμε γιατί η μουσικοχορευτική παράδοση της Μακεδονίας παρουσιάζει τέτοιον πλούτο και ποικιλία από περιοχή σε περιοχή.

Τα συγκροτήματα με τα χάλκινα, στη Δυτική Μακεδονία έπαιζαν πάντα χωρίς την συνοδεία τραγουδιού έτσι κατείχαν διπλό ρόλο σ’ αυτή τη μουσική, του σολιστικού οργάνου και τον ρόλο του τραγουδιστή.

Όποιος δεν γνώριζε τη μουσική της περιοχής θεωρούσε όλες τις μελωδίες ανθελληνικές. Τα παραδοσιακά τραγούδια όμως που συντρόφευαν τον ντόπιο πληθυσμό στις χαρές και τις λύπες, ήταν τα ερωτικά, του κύκλου της ζωής, τα αναφορικά σε τοπωνύμια και περιστατικά που αναδείκνυαν την παλαιότητα και τοπικότητα τους ή απλώς την καθημερινή τους αναγκαιότητα και δεν είχαν ουδεμία σχέση με τις νεότερες συνθέσεις, που δημιουργήθηκαν για καθαρά πολιτικούς και προπαγανδιστικούς σκοπούς.

Επίσης, τα ιδιαίτερα μουσικά χαρακτηριστικά τους, κυρίως οι ρυθμοί αλλά και οι μουσικοί δρόμοι στους οποίους κινούνται όσο και η μουσικοποιητική δομή τους, δηλώναν την τοπικότητα και διαφορετικότητα τους σε σχέση με τις νεότερες συνθέσεις.

Το φαινόμενο της εμφάνισης των χάλκινων πνευστών στις κομπανίες – ειδικά στη Μακεδονία- αποτελεί αναμφισβήτητα ένα εθνομουσικολογικό γεγονός για την χώρα μας, αφενός γιατί η χρονική περίοδος ξεπερνά την εκατονταετία και αφετέρου γιατί τα ευρωπαϊκά αυτά όργανα μπόρεσαν να «ενσωματωθούν» στην ελληνική λαϊκή μουσική και να οργανώσουν το δημοτικό τραγούδι, όπως έκανε και το κλαρίνο.

Η Μακεδονία είναι η πιο πλούσια περιοχή της Ελλάδας σε χορούς τραγούδια και λαϊκά δρώμενα. O πλούτος αυτός της μουσικοχορευτικής παράδοσης οφείλεται στην κεντρική γεωπολιτική θέση που κατέχει η Μακεδονία στα Βαλκάνια, ως ένα σημαντικό σταυροδρόμι των πολισμών, αλλά και στην μακρόχρονη ιστορική της εξέλιξη.

Κυρίως, όμως, ο πολιτισμικός πλούτος της Μακεδονίας οφείλεται στην ποικίλη κοινωνική της σύνθεση με κατοίκους που έχουν την καταγωγή τους από διάφορες περιοχές του Ελληνισμού, με ιδιαίτερα, δικά τους, πολιτιστικά και χορευτικά χαρακτηριστικά, όπως είναι οι ντόπιοι (Ελληνόφωνοι και δίγλωσσοι), οι Πόντιοι, οι Μικρασιάτες, οι Ανατολικορωμυλιώτες, οι Σαρακατσαναίοι αλλά και οι Βλάχοι, οι Ρομά κ.ά.. Όλοι αυτοί οι κάτοικοι καλλιεργούν τις δικές τους παραδόσεις, οι οποίες συνθέτουν το λαϊκό Πολιτισμό της Μακεδονίας και αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του ευρύτερου Ελληνικού Πολιτισμού.

Η μεγάλη ποικιλία και πολυμορφία των τραγουδιών. των χορών και των λαϊκών δρωμένων της συνιστά ένα σημαντικό μέρος της πολιτισμικής ταυτό¬τητας της Μακεδονίας και αποτελεί ένα ακόμη ζωντανό δείγμα της από αιώνων ελληνικότητάς της.

Βέβαια, η μουσική της Μακεδονίας έχει διαφορετικό χαρακτήρα από περιοχή σε περιοχή, ως προς το χρωματικό ύφος, το ήθος και την τεχνοτροπία της, ενώ υπάρχουν και αρκετοί χορευτικοί ρυθμοί που είναι ίδιοι αλλά χορεύονται διαφορετικά, κατά τόπους, με πολλές παραλλαγές. Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένοι χοροί ή μουσικοί σκοποί που δεν ακολουθούν καμιά ρυθμική αγωγή (μελωδίες και επιτραπέζια τραγούδια). Ιδιαίτερα, αρκετοί χοροί των λαϊκών δρωμένων έχουν ελεύθερη μορφή και δεν ακολουθούν κανένα συγκροτημένο χορογραφικό σχήμα (χορός των καρναβαλιών του Σοχού κ.λπ.)

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Μακεδονίας, που έχει σημαντική επίδραση στην μουσικολογική μορφή των χορών και των τραγουδιών, είναι οι κομπανίες, οι οποίες όμως διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Το βασικά μουσικά σχήματα είναι αυτά που αποτελούνται από τα Χάλκινα πνευστά όργανα (κλαρίνο, τρομπόνι, κορνέτα, τρομπέτα, εμφώνιο με συνοδευτικά όργανα το νταούλι και το τύμπανο με πιατίνι), που παίζουν στο μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας (κυρίως στην Κεντρική και τη Δυτική Μακεδονία), και τη ζυγιά που αποτελείται από ζουρνάδες ή γκάιντες και κρουστά.

Αρκετοί σκοποί, τραγούδια και χοροί της Βόρειας Μακεδονίας είναι ίδιοι ή παρόμοιοι με αυτούς των γειτονικών χωρών (FYROΜ, Σερβία, Αλβανία) αλλά αυτό οφείλεται, κυρίως, στον κεντρικό πολιτισμικό ρόλο που διαδραμάτισε η Μακεδονία στη διαμόρφωση της Ιστορίας και του Πολιτισμού των Βαλκανίων.
Το γεγονός αυτό της πολιτιστικής επίδρασης στους άλλους λαούς, αποτελεί ένα ακόμη ισχυρό επιχείρημα ενάντια σε όσους αμφισβητούν την ελληνικότητα της Μακεδονίας.