Στο Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών

Τα Άνω Δολιανά Αρκαδίας είναι ένα πανέμορφο πετρόχτιστο χωριό χτισμένο στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα και σε υψόμετρο 1050 μέτρων. Στο χωριό αυτό δόθηκε μια πολύ σημαντική μάχη τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης του 1821. Στις 18 Μαΐου του 1821 ο Νικηταράς, που κρατούσε με 200 άντρες τα Άνω Δολιανά, κατάφερε να αποκρούσει 4.000 Τούρκους (κατά τον Σπ. Τρικούπη), που έκαναν επίθεση με κανόνια, για να τιμωρήσουν τους κατοίκους της περιοχής για τον ξεσηκωμό τους. Σύμφωνα με την παράδοση, σε αυτή τη μάχη των Δολιανών, ο Νικηταράς πήρε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος».
Για την ιστορία, η σημασία της μάχης αυτής είναι πολύ σημαντική, γιατί ματαίωσε την προσπάθεια και το σχέδιο των Τούρκων να διαλύσουν το στρατόπεδο των Ελλήνων στα Βέρβενα. Επίσης τόνωσε το ηθικό των ξεσηκωμένων Ελλήνων και άνοιξε το δρόμο για την άλωση της Τριπολιτσάς, καθώς οι πολιορκητές προώθησαν τα στρατόπεδά τους πιο κοντά στην πόλη.
Στο πανέμορφο διώροφο πετρόκτιστο σπίτι του Χριστοφίλη, γνωστό και ως «ταμπούρι του Νικηταρά», λειτουργεί το Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο των Δολιανών. Μια πολύ καλή προσπάθεια των κατοίκων του χωριού να τιμήσουν αυτή την ιστορική μάχη, ταυτόχρονα με την παρουσίαση λαογραφικών και εθνογραφικών στοιχείων του τόπου τους.
Το ισόγειο είναι αφιερωμένο στη μάχη των Δολιανών και στον Άγιο Γεώργιο* και ο επάνω όροφος περιέχει λαογραφικά στοιχεία τα οποία παρουσιάζουν τα επαγγέλματα τους χθες και του σήμερα.

Άνω Δολιανά, 4-10-2020

* Ο Άγιος Γεώργιος είναι ο προστάτης του χωριού. Η εικόνα του Αγίου, ακολουθούσε για αιώνες, τους κατοίκους του χωριού που ξεχειμώνιαζαν στον πεδινό οικισμό τους στα Κάτω Δολιανά (8 ώρες με τα πόδια) και ξανανέβαιναν την άνοιξη, στη γιορτή του Αγίου, στον ορεινό οικισμό.
Το σχολείο για τους μαθητές ξεκινούσε κανονικά το Σεπτέμβριο στα Άνω Δολιανά (πανέμορφο το σχολείο του χωριού που τώρα λειτουργεί ως ξενώνας) και στις αρχές Νοεμβρίου, μαζί με την εικόνα και τους κατοίκους, δάσκαλοι και μαθητές συνέχιζαν στα Κάτω Δολιανά, για να ξαναγυρίσουν την άνοιξη στην αετοφωλιά του Πάρνωνα.

Το έθιμο αυτό συνεχίζεται ακόμη και σήμερα. Την πρώτη Κυριακή του Νοέμβρη, ακολουθώντας τη «Γιορτή Κάστανου», η εικόνα του προστάτη του χωριού Αγίου Γεωργίου, μεταφέρεται -μαζί με τους τελευταίους κατοίκους- στον πεδινό οικισμό. Κατά την κάθοδο, η μεταφορά γίνεται από τους κατοίκους, αρχικά με τα χέρια και στη συνέχεια κουβαλώντας την στους ώμους τους, σε μια τελετουργική πεζοπορία που κρατάει περίπου 8 ώρες και περνάει μέσα από το παλαιό μονοπάτι που χρησιμοποιείτο για να συνδέει τους δύο οικισμούς πριν τη δημιουργία αυτοκινητοδρόμων. Στις 23 Απριλίου, παράλληλα με την επιστροφή των κατοίκων, η εικόνα μεταφέρεται ξανά από τα Κάτω Δολιανά στον ορεινό οικισμό με λεωφορείο.
Πρόσφατα (νομίζω πριν δύο μήνες), το έθιμο ενεγράφη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, του Υπουργείου Πολιτισμού.