Φύλακες του Αιγαίου (εκτενές βίντεο)

Παρακινημένη από τις πρωτόγνωρες συνθήκες σε όλους, σχεδόν, τους τομείς κοινωνικής δραστηριότητας, λόγω της πανδημίας, που επέβαλαν την τηλεκπαίδευση κατά το σχολικό έτος 2020-21, αλλά και από την διαπίστωση για τις αυξημένες και ιδιαίτερες ανάγκες των σχολικών κοινοτήτων σε ακριτικές περιοχές, συνέλαβα την ιδέα για τη δημιουργία ενός μικρού δικτύου επικοινωνίας μεταξύ του Μουσικού Σχολείου Θεσσαλονίκης, όπου διδάσκω, και μερικών σχολείων στα ανατολικά νησιωτικά μας σύνορα.
Έτσι προέκυψε το πολιτιστικό πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης με τίτλο «Φύλακες του Αιγαίου. Ιστορία, τρόπος ζωής και πολιτιστική κληρονομιά», που υλοποιήθηκε με τη συνεργασία των Γυμνασίων Σαμοθράκης και Κάσου, του Δημοτικού Σχολείου Αρκιών και του ιδρυτή του Μουσείου Γρίφων Καστελλορίζου, Δρα Μαθηματικού, Πανταζή Χούλη. Η αρχική σύλληψη προέβλεπε και τη συμμετοχή και άλλων σχολείων, όπως του Μουσικού Σχολείου Μυτιλήνης, του Ναυτικού Γυμνασίου Οινουσσών και του Γυμνασίου Ψαρών, αλλά λόγοι κυρίως τεχνικής φύσεως εμπόδισαν τελικά τη συμμετοχή τους.
Συμμετείχαν οι εκπαιδευτικοί, ιδιώτες και φορείς: Δρ. Ξένια Θεοδωρίδου και Δημήτρης Τζοβανάκης (Θεσσαλονίκη), Γιώτα Τηγανούρια (Σαμοθράκη), Ευδοκία Ταταρίδου και Νικόλαος Πιπίνος (Κάσος), Μαρία Τσιαλέρα (Αρκιοί), Δρ. Πανταζής Κ. Χούλης (ιδρυτής του Μουσείου Γρίφων Καστελλορίζου), Μηνάς Βιντιάδης (συγγραφέας – δημοσιογράφος με καταγωγή από την Κάσο), Μηνάς Μηνάς (Κάτοικος Κάσου, αυτοσχεδιαστής μαντινάδων) και Γιάννης Βουτσαλάς (επεξεργασία video-μοντάζ).
Σε πέντε διαδικτυακές τηλεσυναντήσεις οι μαθητές των σχολείων με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών συγκέντρωσαν και παρουσίασαν ιστορικές πληροφορίες για τον τόπο τους, ώστε να έχουν όλοι οι συμμετέχοντες την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα σημαντικές πτυχές της ελληνικής ιστορίας που δεν αναφέρονται καθόλου ή ελάχιστα στα σχολικά βιβλία, όπως τα Ολοκαυτώματα σε Σαμοθράκη και Κάσο και οι σφαγές στη Θεσσαλονίκη, η Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα και η προσπάθεια των Ιταλών για αφελληνισμό των κατοίκων κλπ. Επίσης προβλήθηκαν σπάνιες εικόνες από καλύτερες εποχές των νησιών, σε ό, τι αφορά την πυκνότητα του πληθυσμού και δόθηκαν διάφορες ιστορικές, φυσιολατρικές, ακόμη και …γαστρονομικές πληροφορίες!
Παίρνοντας υπόψη τις, δυστυχώς συχνές, ελλείψεις κάλυψης των εκπαιδευτικών κενών σε ακριτικά σχολεία, όπου δεν είναι σπάνιο φαινόμενο τα καλλιτεχνικά μαθήματα της μουσικής και των εικαστικών να μην διδάσκονται, οι καθηγητές Ξ. Θεοδωρίδου και Δ. Τζοβανάκης (Εικαστικός) πρόσφεραν σύντομες αναλύσεις εμβληματικών καλλιτεχνικών έργων των Ελλήνων δημιουργών Ν. Σκαλκώτα (η μουσική μπαλέτου «Η Θάλασσα»), Γ. Κωνσταντινίδη («Δωδεκανησιακή Σουίτα» για συμφωνική ορχήστρα), Θεόφιλου (με ιδιαίτερη επικέντρωση στις διαφορές λαϊκής και λόγιας ζωγραφικής τέχνης) και K. Βολονάκη (θαλασσογραφίες και ο πίνακας με την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας). Επίσης πολύ όμορφες εμπειρίες ήταν οι ακροάσεις επεξεργασιών σαμοθρακιώτικων δημοτικών τραγουδιών (Γ. Τηγανούρια, χορωδία «Αρμονίας Γένεσις» Σαμοθράκης), όπως και του ιστορικού δημοτικού τραγουδιού για το Ολοκαύτωμα της Κάσου («Μαύρο Πουλάκι κά(θ)εται…», Ν. Πιπίνος και οι μαθητές Φ. Καραγκιουλμές και Γ. Κοντονής).
Σε ελεύθερες συζητήσεις τέθηκαν ερωτήματα για την επιβίωση των τοπικών νησιώτικων γλωσσικών ιδιωμάτων, την συνολική διατήρηση και επιβίωση των νησιωτικών κοινοτήτων και για την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου και φυσικού δυναμικού τους, την συνολική ιστορική πορεία του Ελληνισμού και ακούστηκαν προτάσεις για βελτίωση των διασχολικών επαφών στη χώρα μας.
Όλοι οι συμμετέχοντες απολαύσαμε την γνωριμία και επαφή μεταξύ μας και ελπίζουμε το πρόγραμμα να βρει μιμητές. Μπορεί να είναι ένας «γρίφος» το πώς θα στηριχτούν τα ακριτικά νησιά, αλλά … ας γίνουμε και δυνατοί λύτες!

Οδηγός θέασης:
00’ 00’’ Αρχική γνωριμία – στόχοι προγράμματος
04’ 47’’ Παρουσίαση Σαμοθράκης
10 ‘ 32’’ «Πως νιώθουν τα παιδιά για την ιστορία τους;»
11’ 38’’ «Πως νιώθετε για τη διάλεκτό σας;»
12’ 19’’ Ομιλία Δ. Τζοβανάκη: διαφορές λαϊκής- λόγιας τέχνης
15’ 17’’ Παρουσίαση Κάσου
18’ 50’’ Ομιλία Μ. Βιντιάδη
23’ 20’’ Μοιρολόι της Κάσου
25’ 47’’ Απαγγελία Χρ. Καμπόσου, «Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα»
28’ 25’’ Παρουσίαση Καστελλορίζου
35’ 11’’ Συζήτηση για σχέσεις εκμετάλλευσης μεταξύ των κρατών
38’ 00’’ Παρουσίαση Θεσσαλονίκης
48’ 50’’ «Ποιος ήταν ο Νίκος Σκαλκώτας;»
52’ 13’’ Προτάσεις ενίσχυσης ακριτικών περιοχών της Ελλάδας