Ερωτ.-απαντ. Λιτή παραγωγή. Μια κριτική προσέγγιση

Πέμπτη 10.01.2019 στις 6:30 μ.μ. στο αμφιθέατρο Μ318 της Αρχιτεκτονικής σχολής του Ε.Μ.Π.
Θέμα: Λιτή παραγωγή. Μια κριτική προσέγγιση
Εισηγητής: Δημήτρης Κούλος

Ο φορντισμός ως παραγωγικό πρότυπο αντιπροσωπεύει την εκτεταμένη χρήση μηχανών με την μορφή της αλυσίδας ή σειράς παραγωγής, η οποία μεταφέρει το αντικείμενο της εργασίας ως το υπό κατασκευή προϊόν στους εργαζομένους οι οποίοι όντας μπροστά στον κινούμενο ιμάντα συναρμολογούν με απολύτως συγκεκριμένο και προσχεδιασμένο τρόπο τα επιμέρους εξαρτήματα. Βασικός- στρατηγικός σκοπός του λεγόμενου φορντισμού- τεϊλορισμού, όπως άλλωστε και κάθε συγκεκριμένης ιστορικής μορφής που διαλαμβάνει ο τεχνικός καταμερισμός εργασίας στο πλαίσιο της κεφαλαιοκρατίας, είναι η επίτευξη της μέγιστης δυνατής παραγωγής προϊόντων στον ελάχιστο δυνατό χρόνο. Η επιτυχία του στόχου αυτού σημαίνει μείωση του κόστους παραγωγής με ταυτόχρονη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και ως εκ τούτου της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης. Με άλλα λόγια ο φορντισμός- τεϊλορισμός αποτελούσε το βέλτιστο παράδειγμα οργάνωσης της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής και ως εκ τούτου ο βέλτιστος τρόπος εξυπηρέτησης των αναγκών της κύκλισης του κεφαλαίου σε όλο τουλάχιστον το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η επισήμανση του ιστορικού Έρικ Χομπασμπάουμ ότι η μεταπολεμική ανάπτυξη προσδιορίζεται από την εκτατική ανάπτυξη του φορντικού μοντέλου οργάνωσης της παραγωγής σε νέες αγορές, σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Η κρίση του 1970, η οποία διαδέχτηκε τη μακρά περίοδο της οικονομικής ευημερίας που γνώρισαν οι αναπτυγμένες χώρες του Δυτικού κόσμου μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πέρα από την αύξηση της εκμετάλλευσης της εργασίας και την απαξίωση ή/και καταστροφή υπερσυσσωρευμένων κεφαλαίων έφερε μαζί και την κρίση του φορντισμού που κυριαρχούσε στον δυτικό κόσμο μετά την οικονομική και κοινωνική κρίση του 1929-1930. Oι απαντήσεις που προτάθηκαν στην κρίση του μέχρι τότε κυρίαρχου φορντικού μοντέλου, ήταν βασικά τέσσερις: 1) Το μεταβιομηχανικό μοντέλο, 2) Η ευέλικτη εξειδίκευση, 3) Η λιτή παραγωγή και τέλος 4) οι αντιλήψεις περί νέου -φορντισμός. Παρά το γεγονός πως κάθε μια από τις τέσσερις προτάσεις-απαντήσεις στην κρίση του φορντικού μοντέλου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως και οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των υποστηρικτών τους το μοντέλο της λιτής παραγωγής είναι αυτό που αναδεικνύεται από κάθε άποψη (εμπειρική και θεωρητική) σε επικρατέστερο. Στην παρούσα εισήγηση λοιπόν, θα επιχειρήσουμε μια παρουσίαση και μια κριτική των βασικών θεωρητικών απόψεων που συγκροτούν την θεωρία της λιτής παραγωγής, ενώ θα επιχειρήσουμε και μια ανίχνευση των αντιφάσεων και των προοπτικών που σηματοδοτούνται στο πλαίσιο του εν λόγο παραγωγικού προτύπου.