Viscum album ή Ιξός ο λευκός (ιξός ή γκι)

Το Viscum album είναι ένας αειθαλές, ημι-παρασιτικός θάμνος, της οικογένειας Viscaceae, ο οποίος αναπτύσσεται στους μίσχους διαφόρων δέντρων*, κυρίως όμως του γένους Abies, δηλαδή της ελάτης. Δημιουργεί διχοτομικές διακλάδωσεις βλαστών, με μίσχους μήκους 30-100 εκ. Από αυτές τις διακλαδώσεις μπορούμε να υπολογίσουμε και την ηλικία του, αφού γνωρίζουμε ότι κάθε χρόνο κάνει και μια νέα διακλάδωση.
Ενδημικό της Ευρώπης και της ΝΔ Ασίας. Στην Ελλάδα θα το συναντήσουμε σε υψόμετρα από 700 έως 1500 μέτρα, σε δάση ελάτης, με διάφορες κοινές ονομασίες: ιξός, γκι, ελατένιο, μελάς. Στην αγγλική βιβλιογραφία είναι γνωστό ως European Mistletoe, Mistletoe.
Συνώνυμα: Viscum austriacum var. abietis, Viscum laxum.
Τα φύλλα του είναι κιτρινωπά έως πράσινα με μήκος από 2 έως 8 εκ., με δερματώδη υφή και αντίθετα.
Τα άνθη του Viscum album, χρώματος κιτρινοπράσινου είναι δυσδιάκριτα λόγω του μικρού μεγέθους τους και εκφύονται σε κεφάλια, στις μασχάλες ή στην άκρη των βλαστών, χωρίς ποδίσκο. Η περίοδος ανθοφορίας είναι από το Μάρτιο μέχρι και τον Απρίλιο.
Ο καρπός του είναι μια λευκή ή κίτρινη σφαιρική ράγα, πολύ κολλώδης. Περιέχει συνήθως ένα σπόρο και ωριμάζει το φθινόπωρο.
Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη. Από το Viscum album έχει απομονωθεί η τοξική lectin viscumin, η οποία μπορεί να προκαλέσει ηπατίτιδα, αν και το επίπεδο της τοξικότητας είναι πολύ μικρό. Σε τοξικές δόσεις προκαλεί υπόταση, κώμα, επιληπτικές κρίσεις και θάνατο.
Ο παππούς μου και όχι μόνο, έφτιαχνε από την ιξώδη σάρκα του καρπού ένα κολλώδη παχύρρευστο χυλό (τον ιξό), που άπλωνε πάνω σε μικρά κομμάτια κλαδιών, μήκους 15 έως 20 εκ. Με αυτές τις ξόβεργες έπιανε πουλιά και είχαμε τη μόνη πηγή κρέατος στα τέλη της δεκαετίας του 60 με αρχές του 70.
Τα παλαιότερα χρόνια, στην Ελλάδα, ο ιξός αποτελούσε τροφή για τα ζώα, ιδίως τους χειμωνιάτικους μήνες που η τροφή ήταν σπάνια, αυξάνοντας μάλιστα τη παραγωγή γάλατος στα αιγοπρόβατα.
Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού είναι γνωστές ακόμη από την αρχαιότητα.
Η Περσεφόνη χρησιμοποιούσε το μαγικό κλαρί του ιξού για να ανοίξει τις πόρτες του κάτω κόσμου. Ο Θεόφραστος το θεωρούσε φάρμακο κατά της επιληψίας.
Στις αρχές του 20ου αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείτε στην θεραπεία του καρκίνου, από τους ανθρωποσοφιστές Rudolf Steiner και Ita Wegman. Εδώ και 30 χρόνια είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο ανοσοενισχυτικό "φάρμακο" στη θεραπεία του καρκίνου σε περιοχές της Ευρώπης και κυρίως στη Γερμανία και την Σουηδία. Τα εκχυλίσματα του φυτού χρησιμοποιούνται κυρίως σε ενέσιμη μορφή. Έχει χρησιμοποιηθεί, επίσης, για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, του καρδιακού ρυθμού, του άγχους και της αϋπνίας.
Ο μόνος τρόπος που επιτρέπει τον πολλαπλασιασμό του Viscum album είναι η βοήθεια των πουλιών, κυρίως της τσίχλας. Οι σπόροι του φυτού (αγαπημένο έδεσμα της γερακότσιχλας), περιβάλλονται από μία κολλώδη ουσία και για να φυτρώσουν πρέπει πρώτα να περάσουν από το πεπτικό τους σύστημα. Χωρίς να καταστρέφονται, ενεργοποιούνται από ένζυμα που βρίσκονται εκεί. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο παρά οι κουτσουλιές των πουλιών να πέσουν πάνω σε κάποιο άλλο δέντρο. Κολλάνε στα κλαδιά και μετά όλα είναι εύκολα. Αν πάρουμε σπόρους και τους φυτέψουμε στο χώμα, έχει αποδειχτεί ότι δεν θα βλαστήσουν.
Το όνομα του γένους Viscum, προέρχεται από την ομώνυμη λατινική λέξη για τον ιξό. Το όνομα του είδους album, από τη λατινική λέξη albus, a, um = λευκός.