Αλέξανδρος Δασκαλάκης, Νίκος Χαραλαμπόπουλος, Χάρης Καλαϊτζίδης. Το επαναστατικό πολιτικό υποκείμενο

Οι Ομιλίες στο Βουνό αποτελούν μία ζωντανή συνάντηση που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στη Βυζίτσα Πηλίου, με επίκεντρο τη φιλοσοφία, την ψυχαναλυτική θεωρία και τη λογοτεχνία. Η κεντρική θεματική των ομιλιών και των συζητήσεων για τις Ομιλίες στο Βουνό 2021 ήταν οι Εκδοχές του Υποκειμένου.

Στα πλαίσια των Ομιλιών στο Βουνό 2021, σας παρουσιάζουμε τη στρογγυλή τράπεζα με θέμα «Το επαναστατικό πολιτικό υποκείμενο» με συμμετέχοντες τους Αλέξανδρο Δασκαλάκη (Διδάκτορας Φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Paris 1 Panthéon-Sorbonne), Νίκο Χαραλαμπόπουλο (Οικονομολόγος, απόφοιτος του μεταπτυχιακού «Κοινωνική Θεωρία και Πολιτική Φιλοσοφία» στο Πάντειο Πανεπιστήμιο) και Χάρη Καλαϊτζίδη (Μεταπτυχιακός φοιτητής Ευρωπαϊκής Φιλοσοφίας στο Royal Holloway University of London), καθώς και τη συζήτηση που ακολούθησε με το κοινό.

Περίληψη:
1.Στην ιστορία των πολιτικών ιδεών αποτελεί κοινό τόπο η άποψη ότι ο Χέγκελ είναι ο θεωρητικός του απόλυτου Κράτους. Ο Χέγκελ μοναρχικός, ο Χέγκελ απολογητής του απολυταρχικού κράτους της Πρωσίας, ο Χέγκελ κορπορατιστής είναι μερικές από τις κριτικές που του έχουν ασκηθεί κατά καιρούς από μαρξιστές και φιλελεύθερους στοχαστές. Ωστόσο, αν προσέξουμε τη διάρθρωση του φιλοσοφικού του συστήματος, το Κράτος καταλαμβάνει μια πολύ συγκεκριμένη θέση: ως προιόν της αντικειμενικότητας ανήκει στο αντικειμενικό Πνεύμα κι όχι στο απόλυτο Πνεύμα, ήτοι η μορφή του Κράτους δεν αποτελεί κατά κανένα τρόπο την ολοκλήρωση του φιλοσοφικού του συστήματος. Τί σημαίνει αυτή η διάκριση και τί μας διδάσκει για το ίδιο το Κράτος; Επιπλέον, πώς σκέφτεται ο Χέγκελ το Κράτος μετά απο τη Γαλλική Επανάσταση και ποια είναι η υποκειμενικότητα που το συγκροτεί;

2.Μιλώντας για τις προϋποθέσεις τις μαρξιστικής οπτικής σε σχέση με το επαναστατικό υποκείμενο, μπορούμε να κάνουμε μια χρήση (θεμιτή ή αθέμιτη) του βιβλίου Hegel’s Rabble («Ο Όχλος του Χέγκελ»), στο οποίο ο F. Ruda δεν αναζητά την ανάδυση του προλεταριάτου του Μαρξ στην διαδεδομένη (στην κλασσική μαρξιστική παράδοση) «υλιστική αντιστροφή» του Χέγκελ, αλλά στο τυφλό σημείο της εγελειανής διαλεκτικής: την έννοια του όχλου, που όχι μόνο δεν ταιριάζει στην διαλεκτική εκδίπλωση της οικογένειας της αστικής κοινωνίας και του έθνους-κράτους, αλλά και δυσφορεί ενεργά («με μια ορισμένη προδιάθεση» όπως γράφει ο Χέγκελ στην Φιλοσοφία του Δικαίου) απέναντί της.Όσο σκανδαλώδης κι αν φαίνεται θα μπορούσε η ανάλυση του Μαρξ για την παραγωγή των πλεοναζόντων πληθυσμών στον 1ο τόμο του Κεφαλαίου, να μετασχηματιστεί σε προ-ερμηνευτικό κλειδί της διαφοράς μεταξύ «πολιτικού» και «τυπικού» κράτους, στην Κριτική της Εγελειανής Φιλοσοφίας. Μήπως εδώ δεν μιλάμε για το θετικό μετασχηματισμό της εγελειανής διαλεκτικής σε μια διαφορετική δυνατότητα ολοκλήρωσής της αλλά για την «ανελέητη κριτική» της ίδιας της λειτουργίας της με άξονα τη διαφορά μεταξύ τυπικής και πραγματικής υπαγωγής;Απέναντι σε αυτή τη διαλεκτική τριάδα, μέσα από τις δοκιμές ενός διαρκούς γίγνεσθαι που μετασχηματίζει την έλλειψη (προσαρμογής) σε δυνατότητα (αποχωρισμού), θα μπορούσε η αρνητική μορφή της αμηχανίας για τον «όχλο», να είναι η θετική στιγμή της ανακάλυψης μιας πολλαπλής πολεμικής μηχανής υπό ανασυγκρότηση, ενάντια στην ολότητα του πολεμικού μηχανισμού που την σφετερίζεται υπάγοντάς στην διαχωρισμένη γραφειοκρατική, παραγωγική και στρατιωτική λειτουργία; Θα μπορούσε, λοιπόν, η παράδοση της μαρξικής διαλεκτικής, σήμερα, να είναι μια μη-διαλεκτική (ή μια «πολεμική διαλεκτική») των υπολειμμάτων; Είναι, άραγε, μια τέτοια θεωρία ανασυγκρότησης μια δυνητική θεωρία υποκειμένου και μια απωθημένη θεωρία πολέμου;

3.«Όλοι γνωρίζουν ότι η Επανάσταση απέτυχε, ότι όλες οι [ιστορικές] Επαναστάσεις αποτυγχάνουν […] Αλλά ακόμα κι αν οι επαναστάσεις αποτυγχάνουν, αυτό δε σταμάτησε ποτέ τους ανθρώπους από το να γίνουν επαναστάτες/επαναστατικοί. Μπερδεύουν δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα: […] Είναι μια σύγχυση ανάμεσα στο γίγνεσθαι και την ιστορία, κι αν ο κόσμος γίνει επαναστατικός – [τέλος ηχογράφησης]» (Ντελέζ).

Δίπλα στη μακροπολιτική αντι-διαλεκτική πολεμική μηχανή των υπολειμμάτων, η Ντελεζογκαταρική σκέψη προτείνει μια μικροπολιτική διαμόρφωση εξεγερμένων υποκειμενικοτήτων. Πρόκειται για μια νέα θεώρηση του «επαναστατικού υποκειμένου», όχι ως έναν ιστορικό φορέα, αλλά ως μια δομή-εαυτού η οποία αντιστέκεται στην καταπίεση. Ποιοι είναι οι μηχανισμοί υποκειμενοποίησης που συντηρούν τις σύγχρονες διαρρυθμίσεις εξουσίας; Ποιες επαναστατικές αποϋποκειμενοποιήσεις μπορούμε να οραματιστούμε; Και πώς συνδέεται μια τέτοια μικροπολιτική πρακτική με μακροπολιτικά εξεγερτικά κινήματα;Χίλια γίγνεσθαι στο σώμα και μια πολεμική μηχανή στον ορίζοντα… Μπορεί να γίνει;

Κεντρική εισήγηση: Αλέξανδρος Δασκαλάκης, Νίκος Χαραλαμπόπουλος, Χάρης Καλαϊτζίδης
Συντονισμός: Χλόη Κολύρη