Ελληνική Εκπαίδευση vs PISA: Γιατί αποδίδουν τόσο χαμηλά οι Έλληνες Μαθητές;

Γιατί οι Έλληνες μαθητές σημειώνουν διαχρονικά χαμηλές επιδόσεις στις αξιολογήσεις της PISA; Πώς συγκρίνεται η Ελλάδα με άλλες χώρες; Σε αυτό το βίντεο, αναλύουμε τα δεδομένα και εξετάζουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοσή τους!

Το βίντεο υπάγεται στην θεματική περί νοημοσύνης που θα τη βρείτε εδώ:

00:00-00:59 Intro
01:00-01:41 το IQ των Ελλήνων;
01:42-03:12 τι είναι η PISA
03:13-06:01 η θέση της Ελλάδας
06:02-08:47 Πιθανά αίτια χαμηλών επιδόσεων: παπαγαλία vs κριτική σκέψη;
08:48-09:46 Επιδόσεις ιδιωτικών vs δημόσιων σχολείων στην Ελλάδα
09:47-11:13 Διαφορές κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου
11:14-12:37 Ο (μειωμένος) ρόλος των ιδιαίτερων μαθημάτων
12:38-13:20 Χαρακτηριστικά καθηγητών και μαθητών
13:21-13:54 Νοημοσύνη και μάθηση
13:55-16:00 Διαφορές φύλων στις επιδόσεις
16:01-16:55 Outro

Social Media:

FAIR USE NOTICE:

Due to the social nature of this site, this channel may make use of copyrighted material the use of which has not always been specifically authorized by the copyright owner. It's application constitutes a fair use of any copyrighted material as provided for in section 107 of the US copyright law. In accordance with Title 17 U S C Section 107, the material of this channel is offered publicly and without profit, to the users of the internet for comment and non-profit educational purposes. The following work is intended to be shared, is free and only for educational purposes

[mourgos]

Στην Ιαπωνια που οι επιδοσεις της ΠΙΣΑ ειναι στα ουράνια, τα μαθηματα ειναι μεχρι τις 2 και μετα εχει διαβασμα του homework στο σχολειο και διαφορες δραστηριοτητες που εδω τις εχουμε μαθει ως "εξωσχολικες" αλλα εκει τα κανουν εντος : Σπορ, μουσικη ζωγραφικη, και σχολανε κατα τις 6 το απογευμα. Μεγαλο προβλημα στην Ελλαδα εχουμε με τον επαγγελματικο προσανατολισμο, που αντι να εντοπιζονται τα ταλεντα όπου αυτα και να βρισκονται (ακομη και στις τεχνες, τα σπορ, ή τα τεχνικα επαγγελματα) η πλειοψηφια των μαθητων οδηγειται να σπουδασει στα ΑΕΙ χωρις οταν μπαινει να ξερει σε τι εχει κλιση, και ετσι καταληγουμε με ανθρωπους που πρωτα σπουδαζουν και μετα εργαζονται σε αντικειμενα που δεν τους ενδιαφερουν και μετα αναρωτιομαστε γιατι υπαρχουν αιωνιοι φοιτητες, ανεργοι, χαμηλη παραγωγικοτητα κτλ.

[rallisf]

Συμφωνώ λίγο-πολύ με όλα τα υπόλοιπα σχόλια, αλλά ένα κομμάτι που κανείς δεν θίγει είναι πως η παιδεία ξεκινάει από το σπίτι και τα περισσότερα Ελληνόπουλα μεγαλώνουν "στον αυτόματο" με γονείς χαμένους στις υποχρεώσεις τους.

Από τα στατιστικά λοιπόν λείπουν πολύ σημαντικές πληροφορίες, όπως το αν εργάζονται και οι 2 γονείς, πόσες ώρες αφιερώνουν τη βδομάδα για δραστηριότητες μαζί τους, ποια είναι η αντίδραση του γονέα σε μια κακή βαθμολογία του μαθητή (που αντί να κατσαδιάζουν τα παιδιά, πολλοί κατσαδιάζουν τους καθηγητές...).

Επίσης κάτι που πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν είναι η συνολική έλλειψη κινήτρου για εκπαίδευση. Όταν ένα παιδί βλέπει τους μεγάλους να έχουν τα ίδια προβλήματα (οικονομικά, κούραση, έλλειψη χρόνου για δραστηριότητες κλπ) ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, γιατί να πιεστεί να αριστέψει;

Τέλος, πρέπει να αποστιγματιστούν οι τεχνικές σχολές. Η τεχνική σχολή δεν είναι για τα αμόρφωτα και τα απροσάρμοστα, είναι μια σχολή που προετοιμάζει τα παιδιά να γίνουν άμεσα χρήσιμοι στην τοπική τους κοινωνία.

Πριν περίπου 10 χρόνια σε μια διάλεξη επιχειρηματικότητας γνώρισα έναν Γερμανό ο οποίος παρουσίασε την επιχειρηματική του πορεία από υπάλληλος κρεοπωλείου σε παρασκευαστής και εξαγωγέας λουκάνικων. Αυτός ο άνθρωπος, μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση, συνειδητά και χωρίς σχετικό υπόβαθρο σπούδασε σε Σχολή Κρεάτων στην πόλη του, δούλεψε, έμαθε την τέχνη και με την βοήθεια κρατικών σεμιναρίων επιχειρηματικότητας άνοιξε το δικό του παρασκευαστήριο το οποίο εξελίχθηκε σιγά-σιγά σε βιομηχανία. Αυτό ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας στην Ελλάδα, γιατί κανένας μη-κρεοπώλης γονιός δεν θα έστελνε το παιδί του σε Σχολή Κρεάτων...

[antonisantonopoulos]

Καλησπέρα δουλεύω καθηγητής σε ΕΠΑΛ και πλέον τα σχολεία είναι πραγματικά μια τρέλα. Δυστυχώς δεν έχουν χρηματοδοτηθεί τα σχολεία όσο πρέπει, οι μαθητές δεν φέρνουν ουτε τσάντα ουτε βιβλία και δεν συμμετέχουν στο μάθημα και είναι ολη την ωρα με τα κινητά τους, δυστυχώς ενας λόγος που είμαστε πίσω είναι ότι θέλουμε την εύκολη λύση σαν λαός. Δηλαδή να μην υπάρξει πίεση και κατευθείαν να φτάσει κάποιος στην κορυφή. Πιστεύω ότι φταίμε όλοι για την εκπαίδευση. Πρέπει και οι γονείς να ασχοληθούν πιο πολύ με τα παιδιά τους και το σχολείο πιο παραγωγικά και όχι με παπαγαλια. Πλέον τα παιδιά όμως το μονο που τους νοιάζει είναι να είναι στο κινητό τους και να περσσουν την τάξη χωρίς κόπο.

[tedtsilou]

Και αίτιο και σύμπτωμα της παρακμής η παιδεία. Είναι ανατροφοδοτούμενος κύκλος. Αν θέλουμε να τον σπάσουμε όμως, πρέπει να κάνουμε την αρχή με την παιδεία.
Υ.Γ. Πόσο γουστάρω τα βίντεο σου...

[apostories]

Τα τελευταία δύο βίντεο σου Μάριε, είναι εξαιρετικά!
Συγχαρητήρια

[StavrosLouverdis]

Μάριε μπράβο! Άλλο ένα εξαιρετικό βίντεο από το κανάλι. Στην Ελλάδα δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε ξανά τον τροχό. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα μπορεί να βελτιωθεί αν ακολουθήσουμε τις πρακτικές των προηγμένων χωρών. Χρηματοδότηση, συνεχής αξιολόγηση καθηγητών και μαθητών, ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και καινοτόμων πρακτικών στην διδασκαλία, ανανέωση των προγραμμάτων σπουδών αλλά και έμφαση στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δημιουργικότητας. Αυτά, όσο αυτονόητα και αν ακούγονται, απαιτούν ρήξη με νοοτροπίες και πρακτικές δεκαετιών και τελικά την συναίνεση της ίδιας της κοινωνίας.

[aggeloskontominas]

Και αίτιο και σύμπτωμα.Όμως, όσον αφορά συκεκριμένα τις εξετάσεις pisa, θεωρώ οτι αποτελεί κυρίως σύμπτωμα, σύμπτωμα της φροντιστηριοποίησης της δημόσιας (και μη) εκπαίδευσης. Μπορώ να μιλήσω από προσωπική εμπειρία, πως οι περισσότεροι συμμαθητές μου, ξεκινώντας "τα φροντιστήρια" σταμάτησαν να ενδιαφέρονται σε μεγάλο βαθμό για το γνωστικό αντικείμενο αυτό καθ' εαυτό, δίνοντάς μου την εντύπωση πως με τα εξτρα μαθήματα θεωρούσαν πως "είχαν ξεπληρώσει το χρέος τους προς τους γονείς τους και το σχολείο". Με αυτόν τον τρόπο όμως το μόνο που κατάφεραν είναι να κάνουν τις ασκήσεις του σχολείου στο φροντιστήριο και να μην ασχολούνται καθόλου στο σπίτι. Το αποτέλεσμα: οι βαθμοί τους είτε έμειναν στάσιμοι ή ακόμα και έπεσαν(!). Η ευθύνη εσφαλμένα θα αποδοθεί στους φροντιστές. Οι ίδιοι είναι (συνήθως τουλάχιστον) γνώστες του αντικειμένου τους και καλοί δάσκαλοι(όπως κι εγώ διαπίστωσα). Το πρόβλημα εντωπίζεται(κατά την γνώμη μου)στην ψυχοσύνθεση του μέσου μαθητή, η οποία σχετίζεται άμεσα με την πρόσληψη της ιδέας του σχολείου από την ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ του μαθητή. Για πολλές φιλόδοξες μανούλες το σχολείο είναι εκείνο το ειδικό μέρος που θα βάλουν μέσα τον γίοκα τους και αυτός θα βγει εν καιρώ στον καταξιωμένο επαγγελματία με χοντρή τσέπη(καμία αναφορά στην καλλιέργειά του) που θα τον καμαρώνουν στον δρόμο(ξέρω, υπεραπλούστευση και υπερβολή, αλλά για να γίνει κατανοητό αυτό που θέλω να πω). Με αυτόν τον τρόπο οι περισσότεροι μαθητές αντιμετωπίζουν(έστω και υποσυνείδητα) το σχολείο ως μια αγγαρεία που πρέπει να υποστούν μέχρι τα 18 τους, για να ικανοποιήσουν εν τέλει τις προσδοκίες της οικογένειας και της κοινωνίας, και όχι τις δικές τους επιθυμίες. Δώσε τους λοιπόν την δικαιολογία του φροντιστηρίου για την ολοκλήρωση των μαθημάτων τους και συγχαρητήρια! δημιούργησες άτομα με μηδεν θέληση για μάθηση και περαιτέρω εμβάθυνση στον κόσμο της γνώσης που περιμένει να του κάνει όλες του τις ασκήσεις το φροντιστήριο(για να τελειώνει και με την αγγαρεία) και που προφανώς δεν θα ασχοληθεί στα σοβαρά με ένα τυχαίο τεστ PISA που δεν θα επηρεάσει με κανέναν τρόπο τους βαθμούς του(επιπλέον σύμπτωμα της κατάστασης η βαθμοθηρία). Πιστεύω πως η όλη ιστορία κάνει κύκλο και βρίσκει τόιχο στο κόμπλεξ που έχουμε ως λαός ότι όλοι πρέπει να γίνουμε επαγγέλματα με κύρος και υψηλό εισόδημα, και το οποίο κόμπλεξ με την σειρά του πηγάζει από την αρχαιολαγνεία μας που ξεσπά μετά την επανάσταση του 21 και την ιδέα ότι ως απόγονοι Πλάτωνα, Αριστοτέλη κλπ πρέπει να είμαστε όλοι πολύ intellectual και γενικά τα πιο "ταπείνα¨επαγγέλματα όπως πχ αγρότης και βοσκός θεωρούνται κατώτερα(λες και δεν είχαν τσοπάνηδες στην αρχαία Ελλάδα). Και γι αυτό ευθύνονται οι ψευτοσοφοφοί δυτικόλαγνοι(βλέπε μαυροκορδάτος, κωλέττης, οι καλαμαράδες όπως τους αποκαλεί ο Μακρυγιάννης)που από την απελευθέρωση και μετά μας πιπιλάνε τον εγκέφαλο για τη υπεροχή του πολιτισμού των ευρωπαίων και την αναγκαίοτητα ταύτισης με τους αρχαίους για να αποκτήσουμε υπόσταση μπροστά στη προηγμένη, εξελιγμένη δύση. Τσαλαπατώντας έτσι τα 1500+ χρόνια παράδοσης των ελλήνων στο ενδιάμεσο.Btw αυτοί οι τύποι είναι και οι πολιτικοί πρόγονοι των σημερινών κυβερνώντων μας....

[irinigago]

Είμαι παιδαγωγός στην Γερμανία, 36 χρόνια τώρα. Τό ότι αφορά τήν Pisa, είναι σάν νά σαμαρωνη κανείς τόν γάιδαρο ανάποδα. Έχουν ανακατέψει τό σκανδιναβικό μοντέλο με τό σύστημα τής Κίνας.
Αυτό δεν βγάζει πουθενά. Δεν κατέχω για ελληνική παιδεία αλλά εδώ, Γερμανία, έχουν έρθει τά πάνω κάτω. Ή απόδοση τόν μαθητών κάθε χρόνο καί χειρότερη. Σέ αυτό φταίει τό σύστημα καί όχι ή μαθητές.

[Ifikratis]

Έπιασες πολύ δυνατό θέμα που μπορεί να βγάλει χαλαρά 2-3 ακόμα βιντεάκια με σχετικό περιεχόνενο. Κάνεις πολύ καλή δουλειά και στο περιεχόμενο και στην παρουσίαση. Σε παρακολουθώ εδώ και καιρό.

[Μύρων-βτ]

15:45 εκπληκτικό. Συγχαρητήρια για ένα ακόμη αξιόλογο βίντεο.

[dimitrioskaragiannis]

καταπληκτικό καναλι !!🎉
ευχομαι να μεγαλωσει 😊❤

[karakasidoupanagiota]

Υπέροχο ερώτημα στο τέλος! Όμως ανεξάρτητα από την απάντηση, πρέπει να γίνει κάποια μεταβολή στον τρόπο που μαθαίνουμε στην Ελλάδα. Πως όμως να αλλάξει κάτι από αυτούς (γονείς, καθηγητές ευθύτερο κύκλο) που μάθανε με κάποιον τρόπο και αναπαράγουν αυτόν τον τρόπο στα παιδιά-μαθητές τους;

[Fragmateg]

Πολυ καλή δουλειά, αν και πολλα σου βίντεο με στέλνουν με κατάθλιψη 😂διεσθητικα θα το έριχνα στις προσλαμβανούσες . Δυστυχώς ειναι πιο Cool να εισαι πχ ο αστείος της τάξης παρα αυτος που λύνει ενα δύσκολο πρόβλημα μαθηματικών. Δεν θεωρώ τυχαίο το στερεότυπο με τους Ασιάτες γονείς να πιέζουν τα παιδιά τους να ασχολούνται στο tryhard. Και παλι εξαιρετική δουλειά

[nikosnikos-clyg]

ελα ρε αρχηγε καλως τον! καταπληκτικα ολα τα βιντεο, με ουσια αλλα και γνωση. αψογο καναλι!

[TheSportsScientist]

Στην Ελλάδα τα παιδιά υποχρεώνονται να μάθουν πολύ μεγάλο όγκο μαθημάτων σε σχέση με την Ολλανδία για παράδειγμα. Οι Έλληνες-ιδες διαβάζουν πολύ περισσότερες ώρες. Το πρόβλημα; Δεν ξέρουν γιατί πρέπει να διαβάσουν τόσο, δεν έχουν κανένα κίνητρο, δεν μαθαίνουν χρήσιμες γνώσεις και η θεωρία δεν γίνεται σχεδόν ποτέ στην πράξη. Αυτά θεωρώ πως κάνουν τους νέους να βλέπουν το σχολείο κάτι όπως βλέπουν τα αγόρια τον στρατό, αναγκαίο κακό! Ένα ακόμα πρόβλημα, πάντα σε σχέση με την Ολλανδία που έχω μια άποψη, είναι πως όλα τα μυαλά στιβάζονται στο ίδιο σχολείο, ίδια μαθήματα, καμία ειδίκευση. Ακόμα, όλα καταλήγουν στην τελική εξέταση της 3ης λυκείου, όπου θα περάσει ο καθένας στην σχολή που θέλει με βάση του αν έπεσαν αυτά που διάβασε, αν η σχολή που θέλει έχει ανεβάσει τα μόρια ή όχι (ανάλογα τον αριθμό των εισακτέων που θέλει) και αν ήταν καλά στην υγεία του-ης την ημέρα της εξέτασης. Τέλος, δεν δίνεται καμία βοήθεια επαγκελαμτικού προσανατολισμού, οι καθηγητές δεν εμπναίουν κανέναν και όλη η ύπαρξη του λυκείου για παράδειγμα αφορά ΜΟΝΟ τις πανελλήνιες εξετάσεις. Προσοπηκά σπουδάζω σε ιδιοτικό πανεπιστήμιο το οποίο ΕΠΕΛΕΞΑ και δεν μου το ''επιβάλανε'' εν μερη. Ως μαθητής βίωσα τα παραπάνω και έχασα πάσα ιδέα για την μελέτη και την επιστίμη. Πλέον μέσα από τις σπουδές μου αγαπώ την επιστήμη και μελεταώ με πάθος κάθε μέρα, κάνοντας αυτό που αγαπάω και ξέρωντας ΓΙΑΤΙ το κάνω, έχω απέναντι μου καθηγητές ( όχι όλοι) οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά αυτό που διδάσκουν και με εμπνέουν να διαβάσω, να ψάξω και να αναρωτηθώ. Το εκπαιδευτηκό σύστημα είναι χέρι χέρι με τον ΟΣΕ, βάζει όλα μυαλά σε ΕΝΑ τρένο με ΜΙΑ γραμμή και τα ''σκοτώνει στην πορεία!

[dimitristripakis]

Το σχολείο δεν πρέπει να τους μαθαίνει και πολλά. Τι θ' απογίνουν μετά τα φροντιστήρια και τα Πανεπιστήμια; Αφού έτσι κι αλλιώς για το χαρτί γίνεται ο αγώνας. Ας μην κοροιδευόμαστε.

[MoneyMinority]

Λαμβάνω συνεχώς feedback από φίλους εκπαιδευτικούς το οποίο έχει να κάνει με το "πόσο χαμηλό γνωσιακό επίπεδο έχουν πλέον τα παιδιά".
Κάθε φορά το παίζω μάγκας και απαντάω με ατάκες του στυλ "Είστε boomers, κάθε γενιά μας φαίνεται χειρότερη αλλά είναι καλύτερη, δεν θυμάστε τι κάναμε εμείς στην ηλικία τους κτλ. κτλ."
Μάλλον πρέπει να σταματήσω να το παίζω μάγκας...

[kyriakopoulospanos]

Σε αυτό το σημείο που έχουμε φτάσει μάλλον είναι και τα δύο δυστυχώς και λειτουργεί το ένα σαν ανατροφοδότηση του άλλου.

[jennykaroumpali]

Το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό...
1) Τα αναλυτικά προγράμματα (συνεπώς και τα σχολικά εγχειρίδια) είναι εκτός εκπαιδευτικής πραγματικότητας...
2) Τυχόν αντισταθμιστική εκπαίδευση για παιδιά μη προνομιούχων κοινωνικών ομάδων δεν είναι αποτελεσματική και προκειμένου να υπάρχει χαμηλή σχολική διαρροή, η προαγωγή από τάξη σε τάξη πρακτικά γίνεται ακωλυτα...
3) ο αριθμός των παιδιών ανά τάξη είναι υπερβολικά μεγάλος για να μπορεί ο/η εκπαιδευτικός να ασχοληθεί περισσότερο με τις ανάγκες των παιδιών....
3) Η διδακτέα ύλη είναι υπερβολικά μεγάλη και απαιτητική και δεν μπορεί να κατακτηθεί αν το σπίτι δεν γίνει δεύτερο παιδαγωγικό πλαίσιο (είτε μέσω φροντιστηρίων είτε μέσω της βοήθειας των γονέων)
3) Τα περισσότερα σχολεία δεν έχουν εργαστηριακές υποδομές κατάλληλες για την αποτελεσματική διδασκαλία των φυσικών επιστημών αλλά και άλλων γνωστικών αντικειμένων....
4)Τα περισσότερα σχολεία δεν έχουν επαρκώς ενημερωμένες βιβλιοθήκες
5) Όλο και περισσότερα παιδιά, ειδικά μετά την οικονομική και υγειονομική κρίση, έρχονται στο σχολείο χωρίς την απαραίτητη ψυχολογική ετοιμότητα οπότε δεν είναι έτοιμα να αντεπεξέλθουν στις κοινωνικές δεξιότητες που απαιτεί το σχολείο (πχ πειθαρχία σε κανόνες, οριοθέτηση συμπεριφοράς κτλ) που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική μάθηση....
6) οι εκπαιδευτικές πολιτικές στοχεύουν περισσότερο στο όσο το δυνατόν λιγότερο οικονομικό κόστος εις βάρος της αποτελεσματικής μάθησης....
7) Αυτοί που χαράσσουν εκπαιδευτικές πολιτικές δεν είναι μάχιμοι και μάχιμες εκπαιδευτικοι άλλα άτομα που είτε δεν έχουν μπει ποτέ σε σχολική τάξη είτε έχουν πολλά χρόνια να μπουν σε τάξη....

[ΦιλιπποςΚ.Κ]

Εξαιρετική ανάλυση των δεδομένων. Ένα πολύ κρίσιμο ζήτημα, το οποίο έχει παραμελήσει η κοινωνία και κατ επέκταση η πολιτεία.
Θέλω όμως να θέσω δύο ζητήματα, ως προς τα χαρακτηριστικά της έρευνας, αλλά και του τρόπου που διεξάγεται.
Καταρχήν πιστεύω ότι συμφωνούμε όλοι στο γεγονός, ότι η εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι για γέλια (η για κλάματα). Κάτι το οποίο όλοι θέλουμε να αλλάξει. Αλλά κανένας δεν το κάνει και ζήτημα.
Το πρώτο ζήτημα μου με την έρευνα, είναι ότι δεν λαμβάνει υπ όψιν κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά. Όπως το επίπεδο νοημοσύνης του εκάστοτε μαθητή. Τον τρόπο διδασκαλίας, βάση το επίπεδο των μαθητών (στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν επίπεδα. Όλοι είναι ένα μπούγιο και αυτό κράτα πίσω, τους εξυπνότερους/καλύτερους μαθητές). Τον τρόπο αξιολόγησης των καθηγητών (στην Ελλάδα, δεν υπάρχει αξιολόγηση. Οι καθηγητές γνωρίζουν από πριν, ότι θα γίνει αξιολόγηση και για αυτό, δεν υπάρχει αντικειμενικοτητα) και διάφορα άλλα ζητήματα.
Το δεύτερο ζήτημα, είναι η ηλικία που έχουν ορίσει (15-16 ετών. oecd.org). Μια σημαντική διαφορά και ειδικά με χώρες της Ασίας. Είναι το γεγονός, ότι στην Ελλάδα η εκπαίδευση ουσιαστικά αρχίζει στην δευτέρα λυκείου (το πανελλαδικό σύστημα εξετάσεων, έχει ενισχύσει κατά πολύ, αυτό το πρόβλημα, αν και δεν είναι η αιτία). Προ της δευτέρας λυκείου, τα παιδιά στην Ελλάδα, δεν μαθαίνουν τίποτα. Αντίθετα σε άλλες χώρες και κυρίως της Ασίας, η εκπαίδευση είναι αποδοτική σε όλα τα σχολικά έτη.
Εν κατακλείδι. Ενώ η έρευνα παρουσιάζει το πρόβλημα. Αδυνατεί να προσδιορίσει την αιτία αυτού. Χρειάζεται ένα σύνολο ερευνών, σε πολλά επίπεδα, για να βρούμε τα βασικά αιτία της σημερινής πτώσης. Ο αναλφαβητισμος είναι κάτι που πρέπει να μας τρομάζει. Οδηγεί σε ακραίες τάσεις και σε προβληματικες κοινωνίες και αν δεν επιλυθεί. Τότε ας είμαστε έτοιμοι για τις συνέπειες.