ΕΚΘΕΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ: ΜΑΙΟΣ 2020

Λυχνάρι με στεφάνι-έπαθλο των Ακτίων (ΑΜΝ 1173)
αρχές 2ου αι. μ.Χ.

Τα λυχνάρια, βασικό μέσο φωτισμού κατά την αρχαιότητα, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του οικιακού εξοπλισμού και της καθημερινής ζωής των κατοίκων της Νικόπολης. Πολύ συχνά συνοδεύουν τους ιδιοκτήτες τους στον τάφο ως κτερίσματα, ταφικά δηλ. δώρα, για να φωτίζουν το δρόμο τους στο ταξίδι τους στον Κάτω Κόσμο.
Τον νεκρό του τάφου αρ. 16 στη Βόρεια Νεκρόπολη της πόλης, ο οποίος ανασκάφηκε τον Αύγουστο του 2000, συνόδευαν -μεταξύ άλλων- τέσσερα λυχνάρια.
Ξεχωριστής σημασίας είναι το λυχνάρι 1173, χάρη στο διακοσμητικό του θέμα: Ένα στεφάνι εκτίθεται πάνω σε ένα περίτεχνο τραπέζι, κάτω από το οποίο βρίσκεται μία οινοχόη. Η επιγραφή ΑΚΤΙΑΚΑ, που έχει χαραχτεί λίγο χαμηλότερα, επιτρέπει την ταύτιση της παράστασης: το στεφάνι αποτελεί το έπαθλο στους ιερούς αγώνες της Νικόπολης, τα Άκτια.
Πρόκειται για αγώνες των Ακαρνάνων τους οποίους μετέφερε στη Νικόπολη ο Οκταβιανός προς τιμήν του προστάτη θεού του, Απόλλωνα, μετά τη νίκη του στο Άκτιο, το 31 π.Χ. Ο ίδιος προέβλεψε τον χώρο τέλεσης των αγώνων στο «εν άλσει προάστειο» φροντίζοντας και για την ανέγερση των απαραίτητων κτισμάτων (στάδιο, θέατρο, γυμνάσιο, θέρμες). Τα Άκτια τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια και περιελάμβαναν αγώνες γυμνικούς (αθλητικούς), αγώνες καλλιτεχνικούς (ποιητών, τραγωδών και κωμωδών, μουσικών, παντομίμων κ.α) και ιπποδρομίες. Ήταν αγώνες στεφανίτες, είχαν δηλαδή ως έπαθλο στεφάνι από καλάμια, δάφνη ή κισσό. Κατά τη διάρκεια των αγώνων τα στεφάνια επιδεικνύονταν πάνω σε ένα τραπέζι, την αγωνιστική τράπεζα.
Τα στεφάνια και άλλα σύμβολα των Ακτίων αποδίδονται πολύ συχνά σε νομίσματα της Νικόπολης μαζί με την επιγραφή ΆΚΤΙΑ. Η απεικόνισή τους στα λυχνάρια ωστόσο, είναι σπάνια, με ένα μόνο ακόμη ακέραιο παράδειγμα να είναι γνωστό ως σήμερα.
Η παρουσία του λυχναριού με το στεφάνι στον τάφο φανερώνει ότι ο νεκρός του θα υπήρξε ακτιονίκης. Η συνύπαρξη του μάλιστα με λυχνάρι διακοσμημένο με τρία θεατρικά προσωπεία παραπέμπει σε αγώνες καλλιτεχνικούς.
Στη βάση του λυχναριού η επιγραφή ΚΑΡΠΟΥ, δηλώνει το όνομα του τεχνίτη που το κατασκεύασε. Ο Κάρπος δραστηριοποιείται στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ. και υπογράφει επίσης ολιγάριθμα λυχνάρια που έχουν βρεθεί εκτός Νικόπολης, στην Κόρινθο, την Πάτρα κα. Είτε πρόκειται για ντόπιο τεχνίτη είτε όχι, το μοναδικό τοπικής προέλευσης θέμα του ακτιακού στεφάνου δηλώνει τη λειτουργία εργαστηρίου παραγωγής λύχνων στη Νικόπολη.
Σήμερα, το λυχνάρι εκτίθεται στην πρώτη αίθουσα του ΑΜΝ, στην αφιερωμένη στα Άκτια ενότητα.