Malatya Pötürge Sıradağlar Oluşumu

#yerbilimleri
#pötürge
#malatya

Pötürge yer bilimlerine Pötürge karmaşığı isimiyle özel bir isim almıştır. Türkiye'nin yapısal düzlemi içinde apayrı bir yeri vardır.

Orta Eosen yaşlı Maden Grubu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi orojenik kuşağında, Arap Platformu kayaçlarının kuzeyindeki nap bölgesi kayaçları içerisinde yer almakta olup, metamorfik ve ofiyolitik kayaçlar üzerine uyumsuzlukla gelmektedir. Birim altta konglomera-kumtaşı-şeyl (Ceffan Formasyonu), üste doğru kireçtaşı-tüfit-(meta)şeyl (Arbo Formasyonu) ve kristalize kireçtaşı blokları içeren sleyt/fillit-metaçamurtaşı-metakumtaşı-lidit-radyolarit (Melafan Formasyonu), en üstte de bozuşmuş bazalt ve andezitten (Karadere Formasyonu) oluşmaktadır. Ceffan ve Arbo Formasyonları sığ ve kısmen derin, Melafan Formasyonu ise bütünüyle derin denizel ortamını temsil etmektedir. Bu dizilim, birimin hızla derinleşen bir ortamdaki transgresif çökelimi yansıtmaktadır. Alt seviyelerde metamorfik kayaçlardan türeyen kırıntılı kayaçlar bulunmakta, artan derinleşmeyle birlikte sırasıyla karbonat kayaçlarına, ince taneli kırıntılı ve yer yer silisli kimyasal kayaçlara geçilmektedir. Tektonik duraysızlık ve artan derinleşmeyle birlikte Arbo Formasyonu kireçtaşları, Melafan Formasyonu çökelleri içerisine kayarak olistolit oluşturmuştur. Bunu izleyen dönemde bazaltik-andezitik bileşimli lavlar deniz tabanına yayılmaya başlamış ve yer yer yastık yapılı spilitik kayaçlar üretilmiştir. Ceffan ve Arbo formasyonlarına ait kayaçlar ilksel sedimanter dokularını büyük ölçüde korumuş olup, zayıf yönlü doku, buna karşın Melafan Formasyonu kayaçlarında yaygın olarak sleyt dilinimi, yer yer buruşma kıvrım ve dilinimleri gözlenir. Karadere Formasyonu volkanik kayaçlarında ise kayaç-deniz suyu etkileşimiyle ilişkili bozuşmalar gelişmiş ve böylece matrikste ve amigdallerde fillosilikat, silika, karbonat ve Fe-oksit mineralleri oluşmuştur. Maden Grubu kayaçları başlıca kuvars, feldispat, kalsit, dolomit, hematit ve fillosilikat (2M1+1M+1Md ve 2M1+1Md illit/muskovit, IIb klorit, paragonit, C-S, C-V, I-C, I-V, I-S, smektit) mineralleri içermektedir. Arbo Formasyonu’nda karbonatın, Melafan ve Karadere formasyonlarında ise feldispat ve hematitin miktarı artmaktadır. Fillosilikat minerallerinden I-C Ceffan, I-V Arbo, paragonit Melafan, klorit Karadere Formasyonu için belirteçtir. İllit/mikaların Kübler İndeksi verilerine göre Ceffan, Arbo ve Melafan formasyonları ankimetamorfizma, Karadere formasyonu ise geç diyajenez derecesine işaret etmektedir. İllit/muskovitlerin b değerleri ise düşük-orta basınç fasiyesi koşullarına karşılık gelmektedir. Ceffan formasyonunda kırıntılı ve Karadere formasyonunda volkanik kökenli olan illit/K-mikaların farklı kristalinite ve b0 değerleri, Maden Grubu’nun ilerleyen diyajenetik-metamorfik evrimi ile bütünüyle ilişkili gözükmemektedir. Mineral birliktelikleri, kristalinite, politipi ve b0 verileri; Maden Grubu kayaçlarının yeşilşist fasiyesinde (yaklaşık 200-300 °C ve 2-3 kbar), basenin açılmasıyla birlikte önce sıcaklığın, basenin kapanması/terslenmesi sırasında da basıncın etkin olduğu P-T-t’nin tersi yönünde bir metamorfizma geçirdiğini ortaya koymaktadır.